به گزارش خبرگزاری «حوزه»، به ماه محرم، ماه عزای أباعبدالله الحسین(ع) نزدیک می شویم و یکی از راه های نزدیک تر شدن مردم با سرور و سالار شهیدان، روضه است که در این نوشتار که برشی از کتاب اصول و مبانی مداحی است، به عوامل مؤثر در معنويت و آمادگى مجلس خواهیم پرداخت.

* عوامل مؤثر در معنويت و آمادگى مجلس

چون مداح اهل بيت عليهم السّلام با معنويت سروكار دارد، چه مجلس دعا باشد و چه عزادارى و چه مولودى، بايد عواملى كه در معنويت مجلس تأثیرگذار است را شناخته و از عواملى كه با آن منافات دارد، دورى گزيند.

بعضى از اشخاص، خود داراى روح هاى بلند و معنوى هستند كه به طور مستقيم مى توانند روى مجلس اثر مثبت بگذارند و باعث ارتقاء سطح روحانى مجلس شوند كه البته به آسانى ميسر نمى شود و ((كار مردان خداست ))، اما در بعضى زمينه ها مى توان كار كرد و با رعايت بعضى از مسائل، موفق تر عمل نمود و باعث آمادگى بيش از پيش مستمعين و شركت كنندگان در مجلس شد.

حال عواملى كه بر معنويت مجلس اثر مى گذارند را بر مى شماريم :

الف) موقعيت زمانى 

يعنى اينكه زمان برپایی مجلس چه شبى است؛ شب شهادت است يا مثلاً جلسه هفتگى است. خود اين مسئله باعث تأثیرگذاری زیاد در حال و هوال مجلس بوده و بُعد روحانى آن را تقويت مى نمايد.

مسلماً روضه قتلگاه خواندن در روز عاشورا تأثیر غير قابل مقايسه اى با خواندن همان روضه در هيئت هفتگى دارد؛ اگر چه كلمات و اشعار تغيير نكرده اند اما به لحاظ موقعيت زمانى ، مجلس دگرگون مى شود.

قسم دوم مربوط به اين است كه مجلس اول شب باشد و يا آخر شب و يا مثلاً روز هنگام ظهر و يا صبح باشد. يعنى تشكيل مجلس چه موقعيت زمانى در روز باشد؛ زيرا حالت كسالت و خمودگى و يا نشاط مستمع باعث تأثیر بر آمادگى مجلس شده و سبب مى شود كه مجلس نيز همان حالت را به خود بگيرد.

قسم سوم اين بحث آن است كه خواندن شما در چه موقعيت زمانى از مجلس قرار داشته باشد كه آيا نفر اول يا دوم يا آخر هستيد كه مى خوانيد. چه بسا در هر مقطع از مجلس، آمادگى و معنويت آن تفاوت مى كند و خستگى ها و كسالت ها باعث عدم آمادگى و پايين آمدن سطح معنوى مجلس و همكارى كمتر مستمع مى گردد.

ب) موقعيت مكانى 

يعنى محلى كه مجلس در آن منعقد است چگونه محلّى است؛ مسجد، حسينيه، حرم اهل بيت عليهم السّلام فضاى باز، فضاى بسته ، داخل ماشين و ... .

قسم اول اين است كه مكان مورد نظر خود جنبه روحانى و معنوى داشته باشد مثل حرم اهل بيت عليهم السّلام يا گلزار شهدا كه اين خود باعث سوق دادن مجلس و مستمعين مى گردد.

قسم دوم اينكه مجلس در محيطى آرام باشد و يا در محلى شلوغ و پر رفت و آمد. يا چيزى در محل باشد كه باعث بر هم خوردن توجه مستمع براى استفاده از مداح مى شود كه باز موجب پائين آمدن سطح معنوى مجلس مى گردد. چراكه تا وقتى كاملاً حواس ها جمع نباشد، نبايد وارد روضه شد و به طور كلى مداح، بايد روى مستمع خود اشراف داشته باشد و چيزى توجه او را به هم نزند.

قسم سوم بزرگى يا كوچكى مكان و يا باز بودن و بسته بودن محيط است كه خود بى تأثیر نيست.

اگر مستمع صداى مداح را خوب دريافت نكند و يا مثلاً صداى بلندگو به دليل بسته بودن محيط، بد باشد، موجب بى حوصلگى مستمع و در نهايت گوش  ندادن او شده و كم كم و به همه سرايت مى كند و از معنويت مجلس تا حد بسيار زيادى كاسته مى شود.

ج) ساير عوامل 

خود مستمع در چه سطحى از معنويات قرار دارد و يا اصلاً از چه قشرى از جامعه است؟ طلبه است، فرهنگى است، كارگر است و ... زيرا بينش افراد نسبت به مجالس  اهل بيت عليهم السّلام و كلاً ارزش دادن آنها به معنويات تفاوت مى كند. بالطبع معنويت مستمع در آمادگى مجلس و بالا بردن سطح آن بسيار تأثير دارد.

مداح در چه سطحى از معنويت قرار دارد؟ چرا كه تأثير ابعاد روحى او نيز در مجلس نيز شايان ذكر است. حتى اگر در آن روز يك گناه از او سر زده باشد، در معنويت مجلس شب او اثر خواهد داشت. او بايد مراقبت هايى از قبيل معاشرت با انسان هاى وارسته، با وضو بودن در مجلس، پرخورى نكردن قبل از مجلس، نرفتن به محل هایی كه در شأن او نيست و ... در مجلس دارى و موفقيت خود بكوشد.

عنصر بعدى تقدم و تأخر به مداحى است كه استادتر از اوست. اگر قبل از او مداحى خوانده باشد كه تبحّر بيشترى در اين زمينه داشته، مطمئناً باعث پايين آمدن سطح مجلس او خواهد شد و مستمع زياد توجه به مجلس او، از خود نشان نمى دهد؛ به همين دليل بايد هر كس مبتدى تر است اول بخواند.

اگر قبل از شما روحانى مجلس، بحث عقلى و سنگينى را ارائه داده باشد، مستمع تا چند دقيقه اى، مستمع شما نيست و خستگى روحى او باعث افت توجه ها در مجلس مى گردد؛ به همين دليل بهتر است روحانيون گرامى در شب هاى شهادت كه افراد بيشتر براى عزادارى به مجلس مى آيند، از انتخاب مباحث سنگين و طولانى اجتناب ورزند تا حال ((شب شهادتى )) مجلس، از مداح و مستمع گرفته نشود.

يكنواخت خوانى يكى ديگر عوامل پائين آمدن سطح مجلس است كه بايد به شدت از آن دورى كرد؛ زيرا همان طورى كه گفته شد مداح با روح مستمع كار دارد و براى پيشبرد مجلس، نبايد مستمع را در تنگناى گوش دادن به صداى يكنواخت قرار دهد، در غير اين صورت نبايد كسى را جز خود، مقصر در اين مسئله بداند.

ما بايد با لطافت مجلس خود را جلو ببريم و از داد زدن هاى بى مورد و خُرد كردن اعصاب مستمع بپرهيزيم؛ چون اگر روح مستمع پذيرش نداشته باشد، ما نمى توانيم كارى از پيش ببريم. در اين حالت بايد مجلس را كوتاه، و يا خاتمه دهيم . به قول استاد ما:

(اين وحى مُنزل نيست كه اگر پنجاه بيت شعر با خودت آورده اى و يا حفظ كرده اى همه آن را براى مستمع بخوانى ).

بايد از رفت و آمدها، حركت چشم و سر مستمع ، جمع بودن حواس و يا عدم تمركز مستمع را فهميد.

اگر ديديد توجه ندارد و خسته است، مختصر خواندن بهترين راه بلكه تنها راه موجود است .

در ابتداى مجلس، مداح با گرفتن ذكر صلوات، خواندن دعاى فرج و ... فضاى مجلس را روحانى كند و معنويت مجلس را افزايش دهد كه رعايت اين اصول باعث حفظ آمادگى مجلس مى شود و هميشه به خاطر داشته باشيم كه هيچ مؤ لفه اى بهتر و نتيجه بخش تر از اينكه مداح روى خود كار كرده باشد نيست. بايد اول از خودمان شروع كنيم.

منبع: کتاب اصول و مبانى مداحی به قلم ابوالفضل هادى منش

انتهای پیام  313/35