خبرگزاری حوزه/ رجب، هفتمین ماه سال قمری ودرشمار ماه های پرفضیلت و یکی از چهارماه برخوردار از حرمت و قداست ویژه است. رجب، ماهی است که در آن بندگان و مؤمنان و ره پویان، خود را برای شرکت در مهمانی بزرگ خداوند آماده می کنند.

ماهِ زدودن غبار تیرگی از روح و جان، رجب ماهِ تمرین حضور و توجه بیشتر به معنویات، و ماه بندگی و فرمان بری و در نهایتْ سرآغاز انس و الفتی جانانه به پروردگار هستی بخش است. از امام موسی کاظم علیه السلام چنین بازگو شده است که رجب نام نهری در بهشت است که از شیر سفید تر و ازعسل شیرین تر است،هرکس یک روز ازماه رجب را روزه بگیرد، خدای عزوجل از آن نهربه او آب دهد. با فرا رسیدن ماه پر برکت رجب، بهار خودسازی آغاز می شود.

در فرهنگ مؤمنان پارسا و اهل سلوک و معرفت، ماه رجب از فرصت های ارزشمند و ایام گرانقدری است که نسیم رحمت الهی بیش از روزهای معمولی می وزد و باران رحمت الهی بیش از دیگر ایام بر جهان هستی می بارد .به قول محدث قمی قدس سره: «بدانکه این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در شرافت تمام اند، و روایت بسیار در فضیلت آن ها وارد شده، بلکه از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت شده که رجب ماه بزرگ خداست و ماهی در حرمت و فضیلت به آن نمی رسد.»

رجب، ماه استغفار و توبه

ماه رجب ماه خداست، زیرا بشریت قله های قرب الهی را فتح می کند . ماه پیامبر و پیامبری است، زیرا آخرین سفیر خدا در ۲۷ رجب برانگیخته شده است . ماه ولایت است، زیرا دو و یا سه تن از امامان معصوم علیهم السلام در این ماه تولد یافته اند امام صادق علیه السلام از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله چنین نقل کرده است: ماه رجب ماه آمرزش خواهی امت من است، در آن زیاد استغفار کنید که خداوند بخشنده و مهربان است و شعبان ماه من است . در ماه رجب زیاد «استغفر الله » بگوئید و از خدا نسبت به گذشته بازگشت و قبول توبه را بخواهید و نسبت به آینده زندگی درخواست مصونیت از گناه کنید.ماه رجب را «شهر الله الاصب » می نامند، زیرا در آن، رحمت بی کران الهی بر امت من فرو می ریزد .

همچنین رسول خدا (ص) فرموده‌اند: هرکس درماه رجب صد مرتبه بگوید «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِی لا إلهَ إِلاّ هُوَ، وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و درپایان صدقه‌اى بدهد، خداوند کارش را به رحمت و مغفرت پایان دهد.

پیشینه اعتکاف

«وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ»؛ «و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه خانه مرا براى طواف‏كنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد».بقره (2)، آيه 125. اعتكاف، در لغت به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح فقه، عبارت ازماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرايطى خاص است. مراسم اعتكاف، به زمان حضرت ابراهيم‏عليه السلام بر مى‏گردد و بعد از او در بعضى از شريعت‏ ها و در زندگى برخى از صالحان - از جمله حضرت مريم و زكريا - به چشم مى‏خورد. با ظهور دين اسلام اين امر، شكل تازه‏اى به خود گرفت و در ميان مسلمانان به عنوان يك عبادت مستحب با آداب و شرايط خاص، رايج شد. اعتكاف عبادتى است كه استحباب و فضيلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى‏بخشد. پيامبراسلام‏-صلى الله عليه وآله -همه ساله در ماه رمضان به ويژه دهه آخر آن اعتكاف مى‏كرد و دستور مى‏داد رختخوابش را برچينند و چادرى در مسجد بر پا كنند و هميشه مى‏فرمود:«اِعْتِكافُ عَشْرٍ فى‏ شَهْرِ رَمَضانَ يَعْدِلُ حَجَّتَيْنِ وَ عُمْرَتَيْنِ»:«ده روز اعتكاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».

حوزه های علمیه و اعتکاف

حوزه های علمیه مترقی شیعی قدمتی هزارساله در نشر و ترویج اسلام ناب دارند.درکشورما نیز از سالیان متمادی، این حوزه های علمیه وعلماء وروحانیون بوده اند که با تلاش و مجاهدتی خستگی ناپذیر و بی وقفه، احکام نورانی اسلام را درآحاد جامعه ترویج نموده و راه سعادت و تعالی را به پویندگان حق و حقیقت نشان داده اند.

اما پس ازپیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری مرجعی عالیقدر ازجهان تشیع و حوزه های علمیه این روند شکل تازه تری به خود گرفته و به همت همین حوزه ها، ایران به عنوان پایگاه نشر اسلام ناب به جهانیان معرفی شد. و لذا توجه به برگزاری مناسبت های دینی مورد اهتمام جدی تری قرار گرفته و ایامی مثل اعتکاف هرسال با شکوه هرچه تمام ترواستقبال روزافزون مردم به ویژه جوانان درمساجد کشوربرگزارمی شود.

درسالیان اخیرشاهد اهتمام جدی تر و فعالیت گسترده ترحوزه های علمیه دربرپایی مراسم الهی-معنوی اعتکاف دراقصی نقاط کشوربوده و خیل عظیم طلبه های جوان در مساجد و شرکت پرشورآن ها دراین ایام پربارمعنوی خود گویای اهتمام و برنامه ریزی مطلوب و مدون حوزه های علمیه در ورود هرچه بیشتربه عرصه اخلاق و تربیت معنوی آحاد مردم و هدایت آنان به سوی فضایل و خوبی هاست.

مراسم اعتکاف در مسجد محله

آخرین روز اعتکاف بود و من به مسجد جامع محله مان درافسریه تهران رفتم تا از برگزاری این مراسم معنوی گزارشی تهیه نمایم. داخل مسجد که شدم جمعیت زیادی آماده برپایی نماز جماعت شده بودند اما هرچه نگاه کردم اثری ازمعتکفین نیافتم! اما چند قدم آن طرف تردرقسمت ورودی بخش خواهران چندین پتو و ظرف غذا و وسایل مرتبط را دیدم که جای تعجب برایم داشت. بعد ازاقامه نماز و سخنرانی امام جماعت مسجد، ازچند نفری پرس و جو کردم تا نشانی حاج آقا موحدی همان امام جماعت مسجد را به من دادند. جلوتر رفتم. او با صبر و حوصله مشغول پاسخ دادن به سئوال شرعی نوجوانان بود و پس ازآن به من گفت که مراسم اعتکاف دراین مسجد، ویژه خواهران است و آقایان به مسجد دیگری رفته اند...

اعتکاف کارگشاست

حجت الاسلام والمسلمین حسین موحدی که امام جماعت ظهرمسجد جامع افسریه و از خطباء شهرمان است درگفت و گویی کوتاه با خبرنگارخبرگزاری حوزه درتهران، با اشاره به استقبال خوب مردم و به خصوص نسل جوان و نوجوان ازبرپایی مراسم اعتکاف درمساجد سطح شهرگفت: کشورما کشوری است که روحانیت درترویج و تبلیغ معارف الهی، فرهنگ اهل بیت و هدایت آحاد جامعه نقشی بی بدیل و مهم را ایفا نموده و لذا برپایی چنین مراسمات معنوی درجای جای کشوراسلامی مان امری مرسوم است که هرسال با گستردگی و استقبال بیشتری مواجه می شود.

وی با تاکید بر نقش مهم اعتکاف درخودسازی انسان ها درجامعه اسلامی افزود: اعتکاف درهمه زمینه ها به ویژه مسائل فرهنگی کارگشاست اما هنوز نه ما، نه مسئولین فرهنگی و نه خود معتکفین نمی دانند باراین مراسم خودسازی چه میزان می تواند کارگشا و حلّال مشکلات باشد، لذا ضروری است روحانیون، خطبا و سخنرانان در منابر مختلف درخصوص اهمیت اعتکاف صحبت کنند چون آثارمعنوی و تربیتی ایام اعتکاف حتی ازایام محرم هم بیشتراست.

امام جماعت مسجد جامع افسریه با اشاره به فعالیت های مشترک طلاب و دانشجویان دراین مسجد گفت: درمسجد ما طلبه های جوان درکنار دانشجویان دست دردست هم و درفضایی صمیمی نسبت به راه اندازی کلاس های آموزشی،تربیتی و اخلاقی برای جوانان و نوجوانان اقدام کرده و دراین مسیر بیش از20 طلبه ودانشجوی فعال این مسجد درایام سال و به ویژه فصل تابستان بیش از یکصد نوجوان و جوان مشتاق این کلاس ها را آموزش می دهند.

حجت الاسلام موحدی درپایان خاطرنشان کرد: با توجه به انجام تعمیرات و کمبود فضای لازم دراین مسجد، امسال مسجد جامع افسریه درایام اعتکاف تنها پذیرای خواهران است و دراین راستا بیش از 140 خواهردر این مسجد معتکف شده اند.

اعتکاف برادران،محله همجوار

ازمسجد جامع افسریه بیرون آمدم، کمی پائین تر وارد مسجد جامع محله مسعودیه درهمجواری محله مان شدم. به محض ورود با دیدن خیل جمعیت به وجد آمدم. گوشه به گوشه مسجد پتو،ساک های دستی،لباس و کتب ادعیه و قرآن کریم دیده می شود. درهرکنجی عده ای جوان یا محفل پیرمردانه به چشم می خورد که یا گرم صحبت و یا باهم مشغول خواندن دعا و مناجاتی هستند. عده ای هم درگوشه وکناردرحال اقامه نمازهای مستحبی اند. یکی ذکرمی گوید،یکی گریه می کند و دیگری سردر گریبان فروبرده و درحال اندیشیدن است. بالای مسجد و گوشه منبرروحانی جوانی را دیدم که با خوش رویی و چهره ای بشاش، گرم صحبت با یکی ازبزرگان محل بود. جلورفتم و ضمن معرفی خودم ازاو خواستم کمی هم با من هم صحبت شود.

با اعتکاف ازغفلت ها دورمی شویم

دراین مسجد ازطلبه تا مردم عادی همه دوست دارند گمنام باشند! هم روحانی و هم برخی افرادی که حاضر به گفت و گو با خبرنگار حوزه شدند دوست دارند اسمی ازآن ها درج نشود. روحانی جوانی که ازشهرمقدس قم آمده درباره تاثیرات اعتکاف درمعتکفین گفت: مهم ترین تاثیراعتکاف این است که ما پس ازجدایی ازمحیط پیرامون خود دراین سه روز رجوعی خواهیم داشت به خودمان و اعمالی که بایستی درطاعت خدای سبحان تاکنون انجام می داده ایم ولی ازآن غافل بودیم، چراکه محیط پیرامون ما سرشاراز عوامل غفلت زایی است که ما را از فطرت اصیل مان دور می سازد.

وی ادامه داد: کسانی که دراین گونه سنت های ارزشمند الهی شرکت دارند، معمولا خیلی سریع در همان روز اول ویا روزدوم این نتیجه را می گیرند، لذا روزسوم که ازمسجد خارج می شوند، علیرغم این که تمایل به تعلقات دنیوی و خانه و زندگی درآن ها برانگیخته شده، اما دلتنگی خاصی وجودشان را فرا می گیرد و حس می کنند می خواهند ازآغوش خداوند جدا شوند و این عامل باعث می شود برای ایجاد همان ارتباط صمیمی با خدای سبحان که دراین سه روزایجاد شده است، حالات معنوی خود را حفظ و تقویت نمایند.

این روحانی معتکف با تاکید براین که قرارگرفتن درمحیط نورانی در روح و جسم انسان تاثیرگذاراست، اظهارداشت: همان گونه که مستحب است هنگام آب یا غذا خوردن"بسم الله الرحمن الرحیم"بگوییم و گفتن نام خداوند هم روی ما و هم ناخودآگاه حتی به روی ماهیت آن ماده تاثیرمی گذارد، حداقل تاثیرمعنوی اعتکاف نیزهمین گونه بوده و قرارگرفتن افراد در محیط سرشارازنورانیت ناخودآگاه اثرات مثبت و سازنده ای در جسم و جان ما ایجاد می نماید.

وی افزود: اگربخواهیم تنها نقش روحانیون دراین سه روزاعتکاف را ارزیابی کنیم باید به تاثیرگذاری بسیار ارزنده آن ها درافزایش تعلقات اخروی، فزونی محبت به اهل بیت علیهم السلام وکمک به هدایت بیشترو تربیت دینی افراد به ویژه نسل جوان اشاره کرد، ضمن این که اعتکاف این زمینه را فراهم می آورد که بسیاری از جوانان که درایام دیگرسال شاید مواجهه و ارتباط نزدیکی با روحانیون ندارند،دراین سه روزارتباط شان نزدیک تر و مستحکم تر خواهد شد. علاوه براین اگر طلاب و روحانیون دراین ایام کمی فعالیت خود را بیشترکنند به راحتی می توانند ذهنیت های نادرستی که با تبلیغات سوء دشمن شکل گرفته را پاک کنند.

روحانی جوان درپایان با تاکید برضرورت بهره گیری ازفضای معنوی ایام اعتکاف گفت: سئوالات بسیاری درذهن جوانان ما نسبت به معنویات، حکومت، حوزه های علمیه و احکام شرعی وجود دارد که می توانیم درفضای معنوی و ارتباط صمیمانه ای که درایام اعتکاف بین جوانان و طلاب به وجود می آید به آن ها پاسخ داده و زمینه هدایت آحاد جامعه به ویژه جوانان را بیشترفراهم نماییم.

اعتکاف فرصتی برای تبادل تجربیات معنوی

بعد ازگفت و گو با روحانی معتکف مسجد جامع مسعودیه، درگوشه ی دیگری ازمسجد مرد خوش سیمایی توجهم را کرد.آرام نزدیکش شدم وپس ازسلام و احوال پرسی ازحضورجوانان دراین سه روز ازاو سئوال کردم. چشم ازخواندن دعایش درمفاتیح برداشت و به آرامی گفت: همان طورکه می بینید امسال استقبال جوانان و حتی نوجوانان ازاین مراسم معنوی بسیارخوب است و دراین سه روز شاهد حضورگسترده جوانان درکنار مسن ترها و انجام عبادات، روزه، تلاوت قرآن کریم و بهره مندی آنان از این فضای الهی و معنوی بودیم.

وی خاطرنشان کرد: شرکت کنندگان دراین مراسم دراین سه روز ازتعلقات دنیوی دورشده و با خدای خود خلوت و راز و نیاز می کنند، ضمن این که این ایام فرصت خوبی برای تبادل تجربیات دینی و معنوی جوانان و بزرگ ترهاست تا علاوه براندوختن تجربه های ارزشمند، خودمان را آماده کنیم تا اعتکاف سال آینده، به آنچه خداوند برای ما تکلیف نموده به خوبی عمل کرده و بنده خوبی برای خالق یکتایمان باشیم و رضایت امام زمان مان را هم به دست آوریم.

اودرپایان اظهارامیدواری کرد جوانان حاضردراین مراسم تا اعتکاف سال دیگرهمین گونه پاک وبی آلایش باقی بمانند.

اینجا فقط معنویت است و نور

دیگرمعتکفی که هم صحبتم شد پیرمرد مومن وبا تقوایی است که با اشاره به فضای زیبایی که اعتکاف درمسجد محل شان به وجود آورده گفت: ایام خوب اعتکاف، نورمعرفت و معنویت را درمسجد ما پررنگ تر کرده و اینجا فقط معنویت و نور است که موج می زند.

وی ادامه داد: دیدن این جوانان پرشورو اشتیاق مرا به وجد آورده و ازاین که نور انقلاب اسلامی این گونه فضای کشورمان را نورانی و الهی نموده خدای را شاکرم.

آقای احمدی هم درپایان آرزو کرد جوانان ما سعادتمند وعاقبت به خیرشده وانقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خامنه ای(مدظله العالی) به انقلاب جهانی قائم آل محمد(ص) پیوند بخورد.

کلام آخر

اعتکاف سنت دیرینه الهی، روش پیامبران وائمه اطهارسلام الله علیهم اجمعین ومیراث ارزشمند اسلامی، برای نسل های آینده بشریت است.توبه، آمرزش گناهان، دوری ازآتش جهنم، رهایی از قید و بندهای زندگی مادی و کسب معنویت از بارزترین نتایج و برکات اعتکاف است که اهمیت و نقش موثری در خودسازی دارد و مورد تاکید قرآن و پیامبر گرامی اسلام نیزهست. اعتکاف عزلت گرفتن و دست از کار کشیدن نیست بلکه انسان به دور از روزمرگی به خودسازی و خود شناسی، خدا شناسی، تلاوت قرآن و آیات خدا می پردازد.چراکه اعتکاف جهاد اکبری در مقابل مهار نفس اماره و خواسته های دل انسان است.

لذا ازآنجایی که این مراسم بنیان های دینی،فرهنگی و معنوی خانواده ها و نسل جوان را تحکیم و تقویت می کند جای آن دارد متولیان فرهنگی کشوربا ایجاد زمینه لازم برای حضور اقشار جوان و آینده ساز جامعه در این گونه آیین ها، کشور را در برابر تهدیدهای فرهنگی وضد اسلامی بیمه و واکسینه نمایند.

یکی از نکاتی که مسئولین وآحاد مردم مسلمان، انقلابی وهمیشه درصحنه ایران اسلامی باید به آن توجه کنند و مد نظر داشته باشند ارتقا، بسط و گسترش زمینه های نهادینه سازی فرهنگ اعتکاف درجامعه اسلامی است، زیرا نهادینه کردن این فرهنگ از اجرای آن مهم‎ تر و ارزشمند تر است.

حسین شاملو 34/313