حوزه نیوز: برکسی پوشیده نیست،حوزه‌های علمیه درجامعه دینی ما از جایگاهی بس والا و مهم بر خور دارهستند.این حوزه‌هاهمچون درختی ثابت وریشه ‌دار،درطول عمرهزارساله ی خود همواره ملجأ جویندگان معارف ناب الهی بوده وثمراتی شیرین وگوارا درساحت علم و تقوی به بشریت ارائه نموده‌اند، ریشه شکل گیری حوزه های علمیه به صدراسلام وآغازبعثت نبی مکرم اسلام(ص) بازمی گردد که مطالعه سیرتحول و شکل گیری آن مستلزم نگاهی ژرف به چهارده قرن تاریخ آموزش دراسلام دارد.

با نگاهی اجمالی به تاریخ تاسیس حوزه‌های علمیه درایران که همزمان با شروع غیبت کبری و ظهور شخصیت‌هائی چون شیخ صدوق است، می بینیم توجه خاص مردم مسلمان وحقیقت جوی ما پس از ورود اسلام به ایران به حوزه ها وشخصیت های حوزوی همواره روند واقبالی صعودی داشته وبا پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی درایران به رهبری امام خمینی(ره)، حوزه علمیه قم تبدیل به محور و مرکز حوزه‌های علمیه در جهان تشیع می ‌گردد، به طوری که امروزهیچ حوزه‌ای در جهان تشیع به عظمت آن نرسیده و هزاران دانشمند و جویای حقیقت اسلام ناب از سراسر جهان در آن به تعلیم و تدریس و تحقیق می‌پردازند.

اما دراین بین نقش شهرتهران به عنوان پایتخت کشور شیعی ایران، با داشتن مردمی دین دار و متعهد هم نقشی محوری و تاثیرگذار را داشته است و اکنون حوزه های علمیه تهران همچون سایر مدارس دینی کشور سهمی به سزا درتربیت علمای فرهیخته وهمچنین ترویج مبانی اسلام وحفظ دین داری مردم درجامعه دارند. درهمین راستا درصددبرآمدیم تا نگاهی اجمالی به مؤسسه‌ي آموزش عالي حوزوي امام رضا(ع) انداخته و با این مدرسه علمیه بیشترآشنا شویم.

*نگین درخشان بازار تهران

ازهیاهوی بازارکه رد می شوی روبروی بیمارستانی که بیماران جسمانی را شفا می دهد،مدرسه ای قرارگرفته که درآن با روح افراد سروکار داشته و معنویت را تقویت می کند، مدرسه ای که نگین بازار بوده و از دور، معنویت و نورانیت آنرا به وضوح می توان دید. وارد مدرسه که می شوی بوی معنویت و اخلاص درونت را منقلب می کند و حس می کنی که یک قدم به خدا نزدیک تر شدی. داخل مدرسه فضای کوچک و قدیمی است که دل های عاشق طلاب جوان به آن وسعت دریا داده است. دورتا دور حیاط سرپوشیده و کوچک حوزه، حجره های درس مشتاقان معرفت چیده شده،با همه کوچکی فضا دلت می گیرد اما وقتی به یاد غربت امام غریبمان که این مدرسه به نامش است می افتی کمی آرام می شوی. گوشه حیاط که کف آن موکت شده هنوز پرچم عزای امام خوبان وآزادمردان برافراشته است. همهمه طلبه های نوجوان وجوان درحیاط و راهروها پیچیده وفضای دلنشین پرسش وپاسخ های چهره های نورانی این جوانان روح وروانت را صیقل داده و حس می کنی با فرشتگان درنشست وبرخاستی.

اکنون صدای اذان بلند شده وهمه عاشقان وصل یاردرصفوف به هم پیوسته منتظر پروازند وتوهمچنان درحسرت وغبطه ی بودن همیشگی دراین فضای ملکوتی مانده ای ...

*مدرسه علميه رضائيه در گذر تاریخ

مدرسه رضائيه در یکی از محله های قدیمی تهران خیابان آیت الله شهیدمصطفی خمینی (ره)، بهارستان سابق پایین تر از چهار راه سرچشمه، نرسیده به چهار راه سیروس، مقابل بیمارستان دکتر سپیرواقع شده است.

این نهاد علمی دینی که یکی از قدیمی ترین مدارس علمیه پایتخت به شمارمی رود، در نیمه ی دوم قرن یازدهم احداث گردیده است. این مدرسه تا قبل از بازسازی آن، به نام بانی اش مرحوم ملا آقارضا (متوفى 1117) نامبردار بوده است. قدیمی ترین سند موجود از سابقه و هویت مدرسه متعلق به سال یکهزار و یکصد و سیزده است. در دانشنامه جهان اسلام، درباره ی این مدرسه چنین آمده است: «در ميان مدرسه هاى پيش ازعصر قاجارى دو مدرسه مشهورند: يكى مدرسه حكيم هاشم و ديگرى مدرسه رضائيه، هر دو متعلق به قرن دوازدهم درخور ذكرند... مدرسه رضائيه به ملا آقارضا فيروزآبادى (متوفى 1117) منسوب است و ابوالحسن طهرانى (متوفى 1272)، از فقهاى بنام سده سيزدهم، پيش از سفرعلمى به اصفهان و عراق، در همين مدرسه نزد مدرّسى به نامِ سيدآغا، مقدمات علوم را خوانده بود البته نام مؤسس مدرسه مرحوم ملا آقارضا بوده، وبازسازنده ی آن مرحوم سیدرضا فیروزآبادی بوده است.

*رضاییه در دوران رضاخان

در دوره حکومت خاندان منحوس پهلوی اول، برای توسعه خیابان سیروس، بنا به دستور رضاخان بخشي از مدرسه تخريب شد، امّا مرحوم آیت الله سیدرضا فيروزآبادي (1253 - 1344) ـ که یکی از علمای فعال سیاسی آن دوران بشمار می رود ـ با مقاومت و مقابله با این اقدام و خرید و انضمام قطعه زمين غربی و توسعه و تجدید بنای آن، از نابودي مدرسه جلوگيري كرده ونام مدرسه از آن زمان به رضائيه تغيير یافته است. به گواهي وقف نامه موجود، ساختمان مدرسه در دهه بیست بازسازی شده است.

اطلاعات کتبی موثق قابل توجهی درباره سابقه تاريخي اين مركز علمی در دست نيست، اما این مقدار روشن است که از قبل از انتخاب تهران به عنوان پایتخت و توسعه آن، تاکنون، طي حدود دو قرن ونیم گذشته، این مدرسه همواره یکی از مراکز علمی دینی مهم و فعال تهران بشمار می رفته است.

*تقدیم 40 شهید به انقلاب اسلامی

مدرسه رضائیه طی این دوره ممتد، محل تدریس حکما و فقهای برجسته و مهد تربیت برخی شخصیت های علمی دینی نامدار بوده. این مدرسه دردهه شصت وهفتاد، تحت سرپرستی آیه ‌الله بُنابي فعاليت می کرده ودر جريان جنگ تحميلي، ازمیان طلاب آن افزون بر چهل شهيد تقديم انقلاب اسلامی و میهن عزیز شده است. بعد از عزيمت آیه ‌الله بنابي به تبريز و احداث مدرسه علمیه بناب، مدتی این مدرسه تحت اشراف حضرت آیه الله مهدوي کنی اداره مي‌ شده است؛ در سال 82 با موافقت آيه ‌الله مهدوي، به حوزه علميه امام رضا(ع) ملحق شده است و از آن تاريخ تحت تولیت حجت الاسلام والمسلمین علی اکبررشاد اداره مي‌شود.

*تحصیل 120 طلبه

امروزمدرسه علميه رضائيه يكي ازمدارس تحت پوشش موسسه وحوزه علميه امام رضا(ع) است و مدرسه مركزي این حوزه قلمداد مي‌گردد. درحال حاضراين مدرسه به تحصيل طلاب درسطح دو وسه و نیزدروس خارج فقه و اصول اختصاص دارد كه بالغ بر 120 طلبه دردو مقطع ذكر شده و دروس خارج مشغول به تحصيل هستند. اکنون اين مدرسه يكي ازمدارس پررونق دردروس سطوح عالي تهران به شمار مي‌رود.

*امكانات مدرسه

این مدرسه دارای بیست واحد مَدرَس، شبستان اصلی وسالن اجتماعات است. كتابخانه ی حوزه نیزبا مخزن كتاب حدود پنجاه مترمربعي سرشارازمنابع، آثاروکتب فقهی، اسلامی وحوزوی مورد نیاز طلاب مدرسه است. همچنین رايانه سرا و پایگاه اطلاع رسانی هم درکنارواحدهای دفتری به طلبه ها سرویس های مورد نیازرا میدهند. سیستم اداری ومکاتبات دراین مدرسه منسجم، مکانیزه وازطریق رایانه با نظارت مداوم حجت الاسلام قاسمی مدیرمدرسه خدمت رسانی می کند.

دراین مدرسه 15 حجره براي طلاب شب خواب،آشپزخانه بهداشتی وسالن اجتماعات با ظرفيت 250 نفرقراردارد.

* مدرسه‌ علميه‌ ثامنيه

مدرسه علميه ثامنيه يكي از مدارس وابسته به حوزه علميه امام رضا(ع) است كه تحت نظروهدايت حجت‌ الاسلام والمسلمين رشاد اداره مي‌شود، اين مدرسه اكنون به تحصيل طلاب سطح دو و پايه‌هاي 4 و 5 اختصاص يافته است.ثامنیه كه نخست به‌صورت منزل مسكوني و خانه قديمي مورد استفاده بوده و از سوي مالك آن جهت امور ديني واگذار شده و پس ازآن توسط مرحوم آيت‌‌الله مجتبي تهراني با تشريفات قانوني در تاريخ 19مرداد1370 به حجت‌‌الاسلام والمسلمين حاج شيخ علي اكبررشاد واگذار گرديده و بعد از تجديد بنا توسط وی به عنوان مدرسه علميه وقف گرديده است. اين ساختمان در سه طبقه و يك زيرزمين بنا شده و امكانات تحصيلي و رفاهي لازم براي 40 نفر طلبه را داراست.

*امكانات مدرسه ثامنیه

ثامنیه دارای 10حجره براي طلاب شب‌خواب،كتابخانه،اطاق سايت ورايانه با ظرفيت نصب 6 دستگاه تعداد 4 كلاس (مدرس) مناسب،شبستان مجهز براي مراسم و همايش‌ها وزير زمين براي اجتماعات داخلی است که مورد استفاده طلاب قرارمی گیرد. البته ازآنجايي كه ساختمان اين مدرسه فاقد محوطه باز كافي و حياط مناسب مي‌باشد، ضروري است زمين‌هاي متروكه جنوبي وغربي آن ابتياع وبا تغييروضعيت ضميمه مدرسه گردد.

*مدرسه‌ علميه‌ محمديه

مدرسه علميه محمديه يكي دیگراز مدارس تحت پوشش حوزه علميه امام رضا(ع) كه زيرنظرحجت‌‌الاسلام والمسلمين رشاد اداره مي‌شود،درمقطع مقدمات وسطح يك فعاليت مي‌كند وبالغ بريكصد طلبه درپايه‌هاي 1 تا 3 در آن شاغل به تحصيل هستند. مدرسه خان محمديه سال 1300 هجري قمري تأسيس و در سال 1379 الي 1381 هجري شمسي بازسازي شده است، كه درفرايند تجديد بنا توسط اوقاف با تاييد سازمان ميراث فرهنگي يك طبقه برآن افزوده شده است.

مدرسه محمدیه 22حجره براي طلاب شب خواب برای طلبه ها دارد.همچنین آشپزخانه با ظرفيت 120 پرس پخت غذا،كتابخانه مناسب،اطاق سايت ورايانه با ظرفيت نصب 12دستگاه وتعداد 5 سالن كلاس ومدرس‌ دارد.

*جایگاه علمی مؤسسه آموزش عالی امام رضا(ع)

با توجه به پیشینه وحضورممتد وتاثیرگذارحجت الاسلام والمسلمین رشاد درعرصه مباحث علمی فکری معاصر، ونیاز فزاینده جامعه حوزوی کشور به این مباحث، ايشان در سال 78 ، مركزي را با عنوان مجمع معارف اسلامي با هدف ارائه مباحث فكري و الهیاتی جديد، و توسعه فعاليت‌هاي حوزه علميه امام رضا(ع)، درمحل مدرسه ثامنيه فعلي تأسيس كردند. به تدريج، سلسله دروسي در زمينه‌هاي علوم عقلي بويژه تاريخ فلسفه، فلسفه غرب، فلسفه اسلامي، معرفت‌شناسي، فلسفه دين و كلام جديد، منطق، زبان تخصصي، ديگر مهارت‌هاي مورد نياز فضلا و طلاب، با حضور اساتيدي از حوزويان روشن‌ بين و دانشگاهيان فاضل، در این مجمع برگزار شد.

درادامه فعاليت‌ها، دروس رايج حوزوي نيزدرآن دائر گرديد ورفته رفته مجمع معارف، به عنوان یکی از مدارس علميه‌ ی وابسته به حوزه علميه امام رضا(ع) ملحق شد، درسال 85 با اخذ مجوز ازمركز مديريت حوزه علميه قم، مجمع معارف به مركزرشته تخصصي كلام تبديل شد، سپس در سال 87 با صدورمجوز برگزاري سطح دو رشته تخصصي فلسفه از سوی شورای گسترش حوزه های علمیه کشور،به عنوان نخستين مركزحوزوي چند رشته‌اي كشورشناخته شد، درسال 1388 با اعطاي مجوزرسمي ازسوی مديريت حوزه‌های علميه كشور(قم)به عنوان اولين تجربه درتاسيس اين نوع واحدهاي علمي حوزوي، مركز رشته‌های تخصصي امام رضا(ع) به مؤسسه آموزش عالي حوزوي ارتقاء يافت.

*هويت سازماني مؤسسه

مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) موسسه ‌ای با اساسنامه وهويت سازماني مستقل ويكی از واحدهاي علمی آموزشی مرتبط به حوزه علميه امام رضا(ع) است که درحال حاضردر سطوح دو و سه رشته‌ هاي تخصصی فلسفه، كلام، حقوق عمومی، حقوق خصوصی وجزا، داراي 350 دانش ‌پژوه است.این مؤسسه همه ساله از ميان طلاب و فضلاي واجد شرایط سراسر كشور، طبق برنامه‌ ای معين و ضوابط حوزه‌های علميه، شماري ازداوطلبان را پذيرش می ‌كند، مدرسين مؤسسه ازميان اساتيد فاضل و با تجربه حوزه‌ ها ودانشگاه ‌ها برگزيده می ‌شوند.

*پویا وبالنده

مؤسسه آموزش عالي حوزوي امام رضا(ع) هرچند مركزعلمي نوپایی است، اما بالنده و روبه ارتقاء است، و برنامه‌هاي جديدی را در زمینه پژوهش و تربیت نیرو در دستوركارخود دارد، از جمله این فعالیت های علمی اجرای تحقیق در زمینه های مورد اشاره به انگیزه تولید علوم انسانی اسلامی، برگزاري كرسی‌ های نظريه ‌پردازی، وهمایش و هم اندیشی در زمينه مباحث فكري نوپديد، و برپايي دوره‌هاي علمی و كارگاه‌ های مهارت ‌آموزی جهت رفع نيازمندی ‌های فضلا وطلاب حوزه‌های علميه تهران است.

براساس پاره‌ ای مذاكرات وتفاهمات اوليه با مسئولين برخي مراكز فرهنگی و دستگاه‌ های اجرايی، مؤسسه آموزش عالي امام رضا(ع)، دوره‌ های تخصصی ای را براي افراد واجد شرایط معرفي شده از سوی نهادها و درجهت رفع نياز این دستگاه ها به نيروي انساني متخصص و كارشناس ديني، برگزار كرده است. توافق با مسئولین قوه قضائیه درمورد تربیت نیروی قضایی وجذب دانش آموختگان مؤسسه ازجمله این برنامه هاست.

*تحصیل سیصد طلبه درمرکز حوزه

دربحث آموزش دراین مدرسه علمیه طلاب تا پایه دهم دروس ادبیات،فلسفه،کلام،فقه واصول ودروس تخصصی نیزدردروس خارج شامل کلام تخصصی،حقوق عمومی وجزا،تفسیر وسایر دروس ورشته ها تدریس می شود.به گفته حجت الاسلام قاسمی مدیراین حوزه علمیه بیش ازدویست وبیست طلبه درپایه های ده گانه مدرسه علمیه وسیصد طلبه نیزدرمرکزآموزش عالی تخصصی حوزه درحال تحصیل علوم غنی اسلامی هستند. البته هرسال تعدادی ازاین طلاب فارغ التحصیل شده،به شهرقم یا سایرشهرها رفته و تعدادی نیز در پایه های اول مدرسه جذب ومشغول به تحصیل می گردند.

همچنین دراین مدرسه بیست وپنج استاد خبره وظیفه تدریس طلاب را براساس موازین وسیاست های ابلاغی مراکزمدیریت حوزه درقم وتهران و مطابق با استاندارد های آموزشی برعهده دارند که حاصل تلاش های مجدانه آنان، تربیت وپرورش طلاب نخبه وفاضلی است که مبلغان حقیقی معارف ناب الهی و احکام سعادت بخش دین مبین اسلام خواهند شد.

*فعالیت های فرهنگی-پژوهشی

مدرسه علمیه امام رضا(ع)توجه خاصی به پژوهش دارد، تشکیل کارگاه های پژوهش ومقاله نویسی وآشنایی با تالیفات بزرگان و شخصیت های برترحوزوی وآثارارائه شده درجشنواره هایی مثل جشنواره علامه حلی ازجمله فعالیت های انجام شده توسط طلاب این مدرسه است.همچنین برگزاری اردوهای پژوهشی وبرنامه های فرهنگی مثل بزرگداشت پیشکسوتان تهران که به همت این مدرسه برگزارشد وکلاس های اخلاق،تاریخ،آداب زی طلبگی ومهدویت توسط اساتیدی مانند حجج اسلام قرائتی،جاودان ورشاد،همایش های سبک زندگی ،مناظرات اساتید وطلاب وبرپایی مراسم شهادت وولادت ائمه اطهار وعزاداری های ایام محرم وصفروفاطمیه ازجمله برنامه های اجراشده درحوزه است.

پایگاه بسیج حوزه امام رضا(ع) نیزیکی ازفعال ترین پایگاه های بسیج حوزه های تهران است که برنامه های متنوع فرهنگی، معرفتی وبصیرتی بسیاری رادررابطه بااعتلای فرهنگ اصیل اسلام وپیشرفت آرمان های نظام مقدس جمهوری اسلامی داشته وبه صورت فراگیر،گسترده وفعال درراستای اهداف عالیه نظام حرکت می کند وبه حمد الله یکی ازپایگاه های نمونه بسیج طلاب تهران است.

از آنجایی که استاد رشاد خود جزو محققین وپژوهشگران فعال و باسابقه حوزه است لذا پژوهش و فعالیت های پژوهشی برای طلاب مدرسه همواره مورد تاکید قرار گرفته و طلبه های این مدرسه نیز فعالیت های زیادی در زمینه پژوهش های اسلامی ارائه نموده اند.

همچنین کلاس های درس اخلاق در موضوعاتی مثل آفات لسان،خلق ممدوح،اخلاق صنفی، اخلاق کاربردی وفضائل اخلاقی صبح هرچهارشنبه درمحل مدرسه علمیه امام رضا(ع) با حضورگسترده طلاب وعلاقه مندان به صورت مستمربرگزاراست.

*سخن آخر

حوزه علمیه امام رضا(ع) همچون سایرمدارس مترقی شیعی با ماموریت ورسالت الهی وفرامنطقه ای خود، تمام تلاش،جدیت وهمت خودراصرف توسعه،تبلیغ وترویج فرهنگ ناب اسلام،احکام الهی ومعارف اهل بیت نبوت وطهارت نموده است، تا ندای حیات بخش واحکام انسان سازاسلام را دراقصی نقاط دنیا طنین اندازکرده وزمینه سازقیام جهانی منجی عالم بشریت گردد. این حوزه علمیه پذیرای جوانان پاک طینت و با تقوایی است که برای ترویج علوم اسلامی وهدایت مردم جامعه شان ازجسم وجان وهستی خود می گذرند تا چراغی پرفروغ برای یافتن راه ازبیراهه دراین دنیای تاریک باشند وهمگان را به سوی نور وسعادت وکمال سوق دهند.

نگاهی دقیق،دلسوزانه وکارشناسانه به فعالیت های ارزشمند وتاثیرگذاراین مدرسه علمیه درطول سالیان متمادی ونقشی که طلاب وروحانیون این حوزه درتعمیق شناخت وهدایت افراد وافکارمردم منطقه وارتقای سطح معلومات وبهره گیری آحاد مردم ازمعارف غنی اهل بیت عصمت وطهارت داشته اند، لزوم توجه جدی به توسعه وتجهیزهرچه بیشتراین مرکزعلمی-اسلامی را برای ما نمایان ترمی کند. امیدواریم شاهد اهتمام بیشتربرای رسیدگی به معضلات و رفع مشکلات این مدرسه باشیم.

گزارش: حسین شاملو