خبرگزاری «حوزه» مرحوم علامه حاج شيخ عزيزالله عُطاردي در پنجم آذرماه 1307ش، در روستاي بِگلر از توابع شهرستان قوچان به دنيا آمد. وي در سال 1325ش وارد حوزه علميه قوچان شد و دو سال بعد به حوزه علميه مشهد آمد. اشتياق ويژه استاد عُطاردي به تحقيق و پژوهش باعث شد تا در آذرماه 1331ه.ش مشهد را جهت ادامه تحصيل به مقصد تهران ترك كند و در آنجا به تصحيح متون و همكاري با ناشران و محقّقان بپردازد كه حاصل آن انتشار نخستين اثرش با موضوع استخراج غلطنامه فروع كافي در سال 1334ش بود.

ایشان از محققان و پژوهشگران متتبّع و برجسته معاصر، بسيار سختكوش، پركار، قانع و با اعتماد به نفس عالى و در عين حال نزد عموم ناشناخته است. ثمره قريب 70 سال تلاش علمي استاد، تحقيق و تأليف 70 عنوان كتاب در يكصد و شصت مجلدّ، پيرامون حديث، نهج‌البلاغه، تاريخ، جغرافيا، ادبيات، فهرست‌نگارى، سفرنامه و ترجمه متون كهن عربى است.

«همایش ملی عطارد خراسانی» نیز در راستای بزرگداشت 70 سال مجاهدت علمی علامه شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی 27 آذر برگزار خواهد شد، خبرگزاری حوزه به همین مناسبت با آیت الله استادی عضو شورای عالی حوزه های علمیه گفتگویی در این رابطه انجام داده است که تقدیم می شود.

آیت الله رضا استادی با تشریح شخصیت علمی، اخلاقی و اجتماعی «علامه شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی» پرداخت و گفت: دستیابی به توفیقات، دارای مقدماتی است که اگر خوب انجام شود، در توفیق او تأثیرگذار خواهد بود.

علامه عطاردی قوچانی از 6 سالگی بر خواندن مسلط شده بود و چون در خانواده ای مذهبی در سال 1307 ه- ش به دنیا آمد، کتاب های مذهبی بسیاری در اختیار او قرار گرفت و با ذهنی مملو از مطالب مذهبی و خوب در سال 1325 به حوزه علمیه قوچان وارد و پس از دو سال به حوزه علمیه مشهد مقدس راه یافته است.

ایشان در این شهر، قریب به 4 سال زندگی کرد و به دلیل سابقه ذهنی خوبی که داشته، در مباحث تحصیلی نیز موفق بود و توانست در 4 سال، علمیت بسیاری به دست آورده و به بیان امروزی، بار علمی خود را ببندد.

*ابزار موفقیت علامه عطاردی ادبیات بود

ابزار موفقیت علامه عطاردی ادبیات بود و به وسیله آن توانست در کتاب های حدیث و غیر حدیثی شیعه و اهل سنت تحقیق و تتبع داشته باشد.

ایشان در آذرماه سال 1331 مشهد را جهت ادامه تحصیل به مقصد تهران ترک کرد و در آنجا با اشخاصی برخورد داشته که در مسیر موفق علمی ایشان بسیار مؤثر بودند.

آقای برهان، آقای فتوّت، آیت الله امینی، حاج آقا بزرگ تهرانی، آیت الله العظمی مرعشی نجفی، آیت الله سید عبدالعزیز طباطبایی، شهید مطهری و ... بزرگانی بوده اند که سبب توفیقات علامه عطاردی در مسیر موفق علمی شده اند.

یکی از مقدماتی که سبب توفیقات علامه عطاردی شد پدر، مادر و اساتید خوب ایشان می باشد.

*نخستین اثر علامه عطاردی قوچانی

علامه عطاردی پس از ورود به تهران به تصحيح متون و همكاري با ناشران و محقّقان پرداخت كه حاصل آن انتشار نخستين اثرش با موضوع استخراج غلطنامه فروع كافي در سال 1334ش بود.

این شخصیت علمی اینگونه عنوان کرده که تصحیح این کتاب بسیار در علمیت بنده تأثیر داشت و لطف حضرت حق بوده است که در مسیر حدیث قرار گرفته ام.

*تلاش و پیگیری مستمر، از خصوصیات علامه عطاردی بوده است

یکی از خصوصیات علامه عطاردی، تلاش و پیگیری های مستمر و خستگی ناپذیری ایشان بود، به نحوی که علی رغم عدم استقبال از برخی کتب ایشان از سوی ناشران، دست از فعالیت برنداشت و به تلاش و کوشش خود در راستای تدوین کتاب ادامه داد.

به عنوان مثال، مسندالرضا یکی از آثار ایشان بود که با عدم استقبال از سوی ناشران مواجه شده اما از تلاش علامه عطاردی کاسته نشد.

بیشتر کارهای علمی ایشان در موضوع حدیث بود و تمام مُسندهای وی حدیثی است؛ همچنین نخستین کتاب او، مُسند حضرت عبدالعظیم حسنی می باشد.

*تدوین کتاب مسانید اهل بیت(ع) در 79 جلد

کتاب مسانید اهل بیت(ع) را در 79 جلد به رشته تحریر درآورد که با تلاش بسیار، به تنهایی و بدون مشوق، فعالیت هایی از جمله استخراج، حروف چینی، باب بندی، مقدمات چاپ، ماشین نویسی و ... را به سرانجام رساند.

از جمله مباحث مهمی که در تحریر کتاب مسانید اهل بیت(ع) باید یادآور شد، نظم این کار است؛ چراکه فیش های استخراج شده، بسیار زیاد و با نظم بالا جمع آوری و بر اساس این نظم، علامه عطاردی توانست پس از اتمام استخراج، به فیش ها برگشته و آن را به صورت کتاب در آورد.

از نکات دیگر قابل توجه، این است که اگر علامه عطاردی تمام وقت خود را فقط صرف نوشتن مسانید اهل بیت(ع) می کرد، برای ایشان کافی بود؛ اما او در کنار این کتاب، به تحریر کتاب های دیگری از جمله کتاب فرهنگ خراسان بزرگ نیز روی آورد و به نوشتن آن مشغول بود.

تحریر کتاب فرهنگ خراسان بزرگ، کاری گسترده تر و بزرگ تر از مسانید اهل بیت(ع) بود و ایشان برای جمع آوری مطالب، به کشورهای بسیاری مسافرت کرد تا توانست تحقیقات و دسته بندی اطلاعات این کتاب را به اتمام برساند.

علامه عطاردی بیان کرده بود اگر این کار به پایان برسد، 50 جلد خواهد شد و مؤسسات مشهد مقدس می توانند آن را تکمیل نمایند.

حافظه خوب، از دیگر دلائل موفقیت علامه عطاردی بود چراکه این حافظه قوی به ایشان کمک کرد تا در زمان جمع آوری و دسته بندی مطالب تحقیقی مشکلی پیدا نکند.

از دیگر آثار مرحوم عطاردی، نهج البلاغه است که به گفته خود ایشان، با 10 نسخه دیگر مقابله و تطابق داده است.

آن مرحوم در کنار فعالیت های بزرگی که انجام می داد، کار تطابق و مقابله نیز داشت که بسیار مهم بوده و نشان از نظم و تلاش ایشان داشت.

*مرحوم عطاردی در ترجمه کتب عربی تسلط بالایی داشت

کار جمعی، جاذبه ای برای او نداشت و بیشتر فعالیت های ایشان، به صورت فردی است؛ همچنین آن مرحوم کارهای حق الزحمه ای کمی انجام داده و رضای خدا و اخلاص در کارهای او مشاهده می شود.

از دیگر فعالیت های مرحوم علامه عطاردی قوچانی، کارهای ترجمه ای است. ایشان در مسافرت ها ترجمه ها را انجام داده و از فرصت ها به خوبی استفاده می برد، آن مرحوم در ترجمه بسیار سریع و تند بود که نشان از تسلط بالای ایشان داشته است.

الغارات، زندگی چهارده معصوم(ع)، ایمان و کفر، النصایح الکافیه، زمین و تربت امام حسین(ع)، رهبر انقلاب کوفه، حدیث کساء از طریق اهل سنت، مواعظ صدوق، مشکوه الانوار و ترجمه دعای شریف کمیل از کتاب های ترجمه آن مرحوم می باشد. همچنین از توفیقات و امتیازات کارهای علامه عطاردی، کاربردی و پرمراجعه بودن آن است.

*تدوین شرح حال 3 هزار نفر در کتاب تاج العروس

کتاب تاج العروس، یکی دیگر از کتاب های مرحوم عطاردی است که در آن شرح حال قریب به 3 هزار نفر از رجالیون را نیز آورده است؛ همچنین در این کتاب، أمکنه و بلاد را نیز تشریح کرده است.

خستگی ناپذیری، از دیگر خصائص مرحوم عطاردی بود، به این نحو که ایشان در کنار فعالیت های علمی، فعالیت های آخوندی نیز داشت و با مردم در ارتباط بود.

ایشان در اواخر عمر در امامزاده صالح تجریش امام جماعت بود و به فعالیت های تبلیغی می پرداخت.

*نباید دستاوردهای علامه عطاردی با محصولات سایر مؤسسات مقایسه شود

یکی از نکاتی که باید به آن توجه داشت، این است که نباید دستاوردهای ایشان را با سایر مؤسسات مقایسه کرد؛ چراکه عمده کارهای مرحوم عطاردی به صورت فردی بود اما سایر مؤسسات با بودجه های کافی و محصولات خود را به چاپ رسانده اند.

زندگی درکشورهایی همچون هند برای دستیابی به مباحث مورد نظر، از سختی هایی بود که ایشان آن را تحمل کرد تا بتواند به اهداف خود دست پیدا کند، این تحمل مشقت، جز عشق و علاقه نبوده است.

*تقسیم دستاوردهای علمی علامه در 50 سال فعالیت علمی، نتیجه ای عجیب خواهد داشت

اگر بخواهیم دستاوردهای علمی ایشان را در 50 سال فعالیت تقسیم کنیم، به نتیجه عجیب و باورنکردنی خواهیم رسید که نشان از تلاش و کوشش بی وقفه این عالم ربانی دارد.

آشنایی بنده با ایشان به سال های اول انقلاب و زمان برگزاری کنگره عظیم امام رضا(ع) بر می گردد که بنده مقاله ای درباره مسندالرضای مرحوم عطاردی نوشته و از آنجا با این استاد ادبیات آشنا شدم.

علامه عطاردی از توفیقات بسیار بالا و سلامت نفس و جسم برخوردار بوده و خود ایشان می گوید دعای پدر و مادر بسیار در زندگی ایشان تأثیر گذاشته است. خدمت به مادر و پدر نابینا، از جمله برنامه هایی بود که مرحوم علامه عطاردی انجام داده است.

*تناقض در کمک های دولتی

مرحوم عطاردی مدعی بود که هیچ کمکی از دولت دریافت نکرده؛ اما در مقابل، مسئولان دولتی ادعا بر کمک به ایشان را دارند و می توان این دو موضوع متناقض را این طور جمع کرد که دولت، کتاب های ایشان را خریداری و از این لحاظ کمک کرده است.

مسئولان در بزرگداشت های ایشان باید به این فکر باشند که زحمات مرحوم عطاردی ضایع نشود؛ همچنین باید از شرح حال آن مرحوم برای طلاب و دانشجویان بهره گیری کرد تا دیگران نیز تشویق شده و این راه ها را ادامه دهند.

*چرا به علامه عطاردی قوچانی، "علامه" گفته اند؟

تسلط بر عربیت، ادبیات، اخبار، معارف و حدیث از جمله تخصص های مرحوم عطاردی بوده و در این رشته، مشابه ندارد؛ البته ایشان ذو فنون نبوده و دلیل اطلاق کلمه علامه بر ایشان، همین تخصص ها بوده است.