به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، اجلاس مشترک ایران و واتیکان  در مورد موضوع رحمت از دیدگاه اسلام و مسیحیت  در دانشگاه پاپی لاتراننزه  واتیکان  برگزارشد.

در این اجلاس که روز پنجشنبه (12 آذر 1394)  برگزار شد، سه تن از اساتید و فضلای حوزه علمیه قم و سه نفر از اساتید دانشگاه واتیکان  موضوع رحمت از دیدگاه اسلام و مسیحیت را مورد بررسی قرار دادند.

این اجلاس مورد استقبال گسترده اساتید ، محققین و دانشجویان دانشگاه ، خبرنگاران و روزنامه نگاران مواجه شد و بیش از دویست نفر در آن شرکت کردند.

در آغاز این همایش، رئیس دانشگاه پاپی  Lateranense به حضار خیر مقدم گفت و Pino Fisichella مدیر جلسه؛ ضمن معرفی اجمالی سخنرانان، موضوع این همایش را یکی از فصول مشترک ادیان ابراهیمی؛ یعنی رحمت، از منظر متنی، فقهی و فلسفی – عرفانی معرفی نمود.

سخنرانی رئیس مرکز اسلامی انگلیس

نخستین سخنران این همایش، حجت الاسلام والمسلمین محمد علی شمالی نماینده ولی فقیه و رئیس مرکز اسلامی انگلیس بود که با اشاره به آغاز شدن سوره های قرآن و فرایض دینی اسلامی با اسماء رحمان و رحیم خداوند، رحمانیت خداوند در مکتب اسلام را امری نظام مند و فراگیر از حیث هستی شناختی؛ اخلاقی و... معرفی نمود و بر مبنای بنیان رحمانی خلقت،  بر ضرورت رحمانی بودن تعاملات انسانی تأکید نمود و خاطر نشان ساخت که حدود 600 بار تأکید بر رحمانیت خداوند و مساوی نمودن صفت رحمانیت با نام الله در نص صریح قرآن، نشان از شمول رحمت در خلقت و سلسه مراتب آن از رحمانیت عام تا رحیم بودن مضاف خداوند است و هرمی را ترسیم می نماید که در رأس آن، خداوند در مقام "ارحم الراحمین" جای دارد.

وی خاطر نشان کرد: به وجه غائی نیز، هدف از خلقت در قرآن، رحمت ذکر گردیده و اگر قدرت و علم خداوند در خلقت جهان شرط لازم بوده است؛ رحمانیت وی شرط لازم و کافی است. وی در ادامه افزود که در این بنیان، مطابق حدیث جعفری، هدف از خلقت انسان نیز، گسترش رحمت است و در شرایطی که خداوند که رحمت اش با قدرت و علم اش قرین است؛ رحمت عام را بر خود فرض دانسته و کتب آسمانی و انبیاء را به نور و رحمت تشبیه نموده است؛ آحاد انسانی نیز از این امر مستثنی نمی باشند.

سخنرانی دکتر آنتونیو پیتا

در ادامه آنتونیو پیتا، (Antonio Pitta)(استاد دانشگاه پاپی Lateranense) نیز با قرائت فرازهایی از باب چهارم انجیل لوقا، رحمت را صفتی برای غیر دانست و ماهیت رو به بیرون رحمت را فراگیرنده ی دیگری از هر دین و نژادی دانست و بیان داشت: بر این مبنا، فراسوی رحمت خداوند به انسان، رحمت  به ضرورت ماهیت خود، میان انسان ها نیز گسترش یافته و هر تعامل غیر رحمانی میان انسان ها، با ذات خلقت و انسان منافات داشته و از این رو، غیر منطقی و غیر طبیعی است.

با پایان یافتن سخنان پیتا، (Pitta)، مدیر این همایش با تأکید بر اهمیت تبیین نسبت رحمت و عدالت، موضوع بخش دوم این همایش؛ یعنی رحمت در ساختار حقوقی – فقهی اسلامی و مسیحی را پاسخ به این پرسش معرفی و سخن را به حجت الاسلام ساجدی واگذار نمود.

اظهارات عضو هیات علمی موسسه امام خمینی(ره)

حجت الاسلام  والمسلمین ابوالفضل ساجدی عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در آغاز سخنان خود، با تفکیک رحمت خدا به انسان؛ انسان به خود(عرفان)؛ انسان به دیگر موجودات و انسان به انسان، موضوع اصلی سخن خود را این سنخ اخیر رحمت خوانده و با تشریح نظام حق و تکلیف در تعاملات انسانی و تأکید بر ریشه داشتن آن در حقوق تفویضی الهی، گسترش شبکه ی تعاملات انسانی بر مبنای نظام حق – تکلیف را عامل گسترش مناسبات رحمانی بین انسانی ارزیابی نمود و با تبیین انحاء با واسطه و بی واسطه ی مناسبات رحمانی؛ منطق دگرخواهی رحمانی  را بر مبنای کمال نفسانی و پاداش الهی تشریح نموده و بر نقش اختلالی سوء استفاده از قدرت در شبکه ی تعاملات رحمانی انسانی و نقش این شبکه به عنوان یگانه عامل کنترل کننده و جایگزین قدرت تأکید نمود و با این چشم انداز، رفتار رحمانی را وظیفه ای برشمرد که مرزهای فرایض فردی را به سوی تعاملات اجتماعی در نوردیده و به تقویت توأمان ایمان و رحمت می انجامد.

تحلیل پروفسور آروبا از ساختارهای عرفی و هنجاری حقوق مسیحی

در ادامه، پروفسور مانوئل آروبا (Manuel Arroba) نیز ضمن تحلیل تاریخی و تشریح ساختارهای عرفی و هنجاری و منطقی حقوق مسیحی بیان داشت که رحمت در قالب حقوق است که در سطح کلان اجتماعی بنیان های عقلانی خود را می یابد و در قالب عدالت صورت بندی می گردد. وی خاطر نشان نمود که مفهوم عدالت میان اسلام و مسیحیت مشابهت های بسیاری دارد و ساختار رحمت – عدالت، تحول تاریخی مفهوم رحمت دینی در کاربست های اجتماعی اش را نشان می دهد.

دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی درباره رویکرد فلسفی – عرفانی در دین

در بخش پایانی این همایش، رویکرد فلسفی – عرفانی اسلام و مسیحیت به مفهوم رحمت مورد بررسی قرار گرفت که در جریان آن، نخست حجت الاسلام  والمسلمین عبدالحسین خسروپناه رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با ریشه شناسی رحمت و تشریح مفهوم این صفت الهی در حکمت مشاء؛ اشراق و متعالیه، بر ذاتی بودن رحمت الهی و عارضی بودن آن برای انسان تأکید نمود و کمالی بودن صفت رحمت برای کمال مطلق(خداوند ) را دلیل شامل و واجب بودن آن دانسته و این رحمت شامل و واجب را یکی از مهم ترین تجلیات الهی در عرفان اسلامی ارزیابی نمود که علاوه بر شمول و وجوب هستی شناختی، در عرفان عملی نیز آموزه ی تشبه انسان به خداوند در تأسی به اسوه هایی نظیر پیامبر اسلام(ص) و عیسی مسیح(ع) را در پی دارد. وی خاطر نشان نمود که تشبه انسان به خداوند از رهگذر رحمانیت، تنها از طریق عشق و محبت به مخلوقات خدا؛ از محیط زیست تا دیگر جانداران و انسان میسر می گردد که در این مورد اخیر؛ فراسوی دین و نژاد؛ به ویژه در خصوص انسان های نیازمند اولویت می یابد.

سخنرانی استاد دانشگاه لاترانزه

سخنران پایانی این همایش، گیولیو دنوفیریو (Giulio D’Onofrio) (استاد دانشگاه پاپی Lateranense) نیز طی سخنانی، با تشریح تاریخی مفاهیم رحمت و عدالت در فلسفه قرون وسطی؛ به ویژه برهان وجودی آنسلم، بیان داشت که مطابق نظر دانته، بهشت جایی است که عینیت  رحمت و عدالت خداوند با یکدیگر به طور نمادین مشهود می گردد و نظر به عینیت همواره ی رحمت و عدالت خداوند، کل جهان بهشت است؛ زیرا ولو به نحو نا مشهود، هر ذره ی هستی از رحمت خداوند برخوردار و از این حیث در جایگاه عادلانه ی خویش است. وی در ادامه با ریشه شناسی واژه ی رحمت در زبان لاتین،  مفهوم آن را تحمل رنج برای آسانی دیگری معرفی نمود و با با اشاره به حملات تروریستی اخیر در پاریس، بیان داشت که تحمیل رنج به دیگری برای سهولت و رضایت خود، رحیمانه و عادلانه نیست و جایی که رحمت با عدالت عینیت نداشته باشد، بهشت نیست و جایی که بهشت نباشد؛ جهنم است.

اظهارات مدیر همایش

در خاتمه، پینو نیسیچلا (Pino Fisichella) مدیر این همایش، با اشاره به این که باور به رحمان و رحیم بودن خداوند فصل مشترک ادیان ابراهیمی است؛ آموزه ی تشبه به خداوند از مجرای رحمت را در دو دین اسلام و مسیحیت مشترک ارزیابی نمود و آن را آرمانی دست یافتنی دانست که وجه درونی آن، تحمل دیگری؛ به ویژه در شرایط متفاوت بودن آن دیگری است؛ امری  که بدون شک به ارتقاء تعاملات رحمانی انسانی بر مبنای نقش بنیادین ادیان توحیدی خواهد انجامید.

شایان ذکر است که در پی فعالیت های افراط گرایانه گروه های تکفیری؛ به ویژه حملات تروریستی اخیر در اروپا، پاپ فرانسیس در اعلان نظری صریح بیان داشت: "سوء استفاده از نام خدا برای توجیه در پیش گرفتن مسیر خشونت و نفرت، توهین به مقدسات است"؛ و جمهوری اسلامی ایران نیز این اقدامات را"جنایت علیه انسانیت" ارزیابی نموده و بر مبنای این اتفاق نظر، همایش مذکور با موضوع گفتمان بینا دینی اسلام و مسیحیت در خصوص مفهوم رحمت برپا گردید.