سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به مناسبت فرارسیدن سالروز رحلت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی به بررسی یکی از آرمان‌های امام راحل یعنی کم کردن فاصله‌های طبقاتی، رفع تبعیضات ظالمانه، فقرزدایی و حمایت از محرومان و مستضعفان می پردازد.

آنچه در ادامه می آید، بررسی یکی از مهم‌ترین آرمان‌های امام راحل، به قلم آیت الله ابراهیم امینی عضو مجلس خبرگان رهبری است.

نامگذاری سال [ 1378] ازسوی مقام معظّم رهبری به نام سال امام راحل به این منظور بود که گویندگان و نویسندگان، صفات ممتاز امام را بیان کنند تا مردم به ویژه مسئولان نظام به او تأسّی نمایند و اندیشه‌های مهمّ ایشان برای مردم بازگو شود، بلکه به اهداف انقلاب بیشتر پی ببرند و برای مسئولان نظام نیز تذکری باشد که اهداف امام را فراموش نکنند و در تحقق آن‌ها بیشتر بکوشند.

یکی از مهم‌ترین آرمان‌های امام راحل، تأمین عدالت اجتماعی، یعنی کم کردن فاصله‌های طبقاتی، رفع تبعیضات ظالمانه، فقرزدایی و حمایت از محرومان و مستضعفان و تأمین حدّ متوسط زندگی برای عموم قشرهای مردم بود. از مجموع سخنرانی‌ها، پیام‌ها، توصیه‌های امام، در طول مبارزات و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به خوبی استفاده می‌شود که حمایت از محرومان از بزرگ‌ترین هدف‌های او بود که همواره از آن می‌گفت و بر آن تأکید می‌کرد. چنان در این باره، داد سخن می‌داد که به حامی محرومان نام‌بردار می‌شد. کسانی که در دوران آغازین پیروزی انقلاب اسلامی، گفتار امام و مسئولان نظام را به یاد دارند، خوب می‌دانند که حمایت از محرومان یکی از جاذب‌ترین شعارهای انقلابی‌ها بود.

*مبارزه با ستمگران و دفاع از حقوق محرومان

امام به دو منظور در این موضوع تأکید می‌ورزید:

منظور اوّل: اینکه امام مبارزه با ستمگران و دفاع از حقوق محرومان را یک وظیفه اسلامی می‌دانست که باید در صدر برنامه‌ها قرار گیرد. چنان‌که از قرآن و احادیث و سیره پیامبر و ائمه اطهار علیهم‌السلام استفاده می‌شود. قرآن می‌گوید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همواره و همیشه به عدالت قیام کنید، برای خدا گواهی دهید. قیام به قسط بزرگ‌ترین هدف همه پیامبران در طول تاریخ بوده است. ما پیامبران را با برهان‌های روشن فرستادیم و با آنان کتاب آسمانی و میزان نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند.

امام خمینی در این باره می‌فرمود: اسلام از اوّل برای همین امر قیام کرده که به مستمندان عالَم در مقابل مستکبران خدمت کند و ستمگران را به جای خود بنشاند. و شما اشخاصی هستید که پیرو یک همچو اسلام عزیزی هستید و به این پیروی باید ادامه دهید.

مسلمانان وظیفه دارند با زراندوزی و تکاثر ثروت‌های نامشروع، تضییع حقوق زحمت‌کشان و محرومان و حیف و میل اموال عمومی مبارزه، و از حقوق طبقات محروم و مستضعف دفاع کنند.

* تقسیم عادلانه ثروت از علائم اسلامی بودن نظام

امام معتقد بود بعد از تأسیس و تثبیت حکومت اسلامی باید حمایت از محرومان در صدر برنامه‌ها قرار گیرد، چون از اهداف اسلامی است. یکی از علائم اسلامی بودن نظام همین تقسیم عادلانه ثروت است. مگر حکومت اسلامی می‌تواند به تحصیل ثروت و زراندوزی مستکبران بی‌توجه باشد و اجازه بدهد حقوق محرومان و زحمت‌کشان را تضییع کنند؟ مگر حکومت می‌تواند خود را اسلامی بداند در صورتی که قشر وسیعی از مردم از حدّاقل امکانات زندگی محروم هستند؟ به سخنان امیرالمؤمنین و سیره ایشان در زمان حکومت دقت کنید تا ببینید در تقسیم بیت‌المال چگونه بوده و به اجرای عدالت و دفاع از حقوق محرومان چقدر توجه داشت. حتی اکثر جنگ‌هایی که امیرالمؤمنین علیه‌السلام با آن‌ها مواجه شد، به واسطه عدالت‌خواهی و تسلیم نشدن در مقابل خواسته‌های تبعیضاتی بوده است.

*  فقهای اسلام قوانین اقتصادی اسلام را استخراج کنند  

منظور دوم: این‌که صاحبان اصلی انقلاب ایران همین طبقات زحمت‌کش، کارگران، محرومان و مستضعفان بوده و در آینده نیز همین‌ها خواهند بود و ما هم به همین‌ها نیاز داریم. بنابراین، برای قدردانی و راضی نگه‌داشتن آنان باید مسئولان حکومت اسلامی در حدّ توان تلاش کنند.

انجام چنین کار مهمی آسان نیست و به صرف پرداخت یارانه در موضوع‌نیازهای عمومی یا تخصیص مبلغی به عنوان هزینه زندگی برای تعدادی مردم محروم و فقیر نمی‌توان بسنده کرد، چنان‌که تاکنون چنین بوده است ـ بلکه به تهیه یک طرح و برنامه وسیع و منسجم اقتصادی و کوشش در اجرای آن نیازمندیم، چنان که در بعضی از کشورهای غربی اجرا شده است. امام راحل در توضیح مطلب می‌فرمود: اکنون دو نوع برنامه اقتصادی بر جهان حاکمیت دارد. یکی برنامه‌های سرمایه‌داری و دیگری برنامه‌های سوسیالیستی که در بعضی کشورهای شرق به اجرا درآمده و هیچ یک از این‌ها نتوانسته عدالت اجتماعی را برقرار و فقر را ریشه‌کن سازد. تنها برنامه‌ای که می‌تواند این آرمان را تحقق بخشد، قوانین و برنامه‌های اقتصادی اسلام است. و برای تنظیم برنامه‌های اقتصادی اسلام پیشنهاد می‌کرد که فقها و علمای اسلام باید با همکاری کارشناسان اقتصادی چنین برنامه‌ای را تنظیم نمایند. اما مشروط به این‌که فقهای اسلام قوانین اقتصادی اسلام را با توجه به حکومت اسلامی مورد بررسی و اجتهاد قرار دهند، نه با قطع نظر از  حکومت. اگر پذیرفتیم که اسلام حکومت دارد و حاکم اسلامی موظف است و می‌تواند با اجرای قوانین اسلام عدالت اجتماعی را برقرار سازد، فاصله‌های طبقاتی را کم کند و فقر را ریشه‌کن سازد، در این صورت مثلاً مسائل مربوط به زکات و خمس و اَنفال و بیع و اجاره و دیگر مسائل اقتصادی اسلام را به گونه‌ای دیگر اجتهاد و استنباط خواهد کرد. در مقدار زکات و اموال مورد تعلق زکات و هم‌چنین غنایم و انفال به گونه‌ای دیگر استنباط خواهد کرد. در این صورت زکات در غَلاّت اربعه (گندم، جو، خرما، کشمش) و دام‌ها (شتر و گاو و گوسفند) و سکه‌ها (طلا و نقره) منحصر نخواهد شد، زیرا زکات و خمس باید به‌گونه‌ای باشد که همه نیازهای فقیران و عمران و آبادی کشور و امور اداری و دستگاه‌های قضایی و اداری کشور را تأمین کند.

*راهکار امام برای فقرزدایی وجلوگیرازفساد اقتصادی

امام می‌فرمود: به عهده علمای اسلام و محققین و کارشناسان اسلامی است که برای جایگزین کردن سیستم ناصحیح اقتصادی حاکم بر جهان اسلام طرح‌ها و برنامه‌های سازنده و در برگیرنده منافع محرومین و پابرهنه‌ها را ارائه دهند و مستضعفین و مسلمین را از تنگنا و فقر معیشت به درآورند و می‌فرمود: مجموعه قواعد اسلامی در مسائل اقتصادی هنگامی که در کل پیکره اسلام به صورت یک مکتب منسجم ملاحظه شود و همه‌جانبه پیاده شود، بهترین شکل ممکن خواهد بود. هم مشکل فقر را از میان می‌برد و هم از فاسد شدن یک عده به وسیله تصاحب ثروت جلوگیری می‌کند و در نتیجه کلّ جامعه را از فساد حفظ می‌کند. و به همه روحانیان می‌فرمود: آن چیزی که روحانیون هرگز نباید از آن عدول کنند و با تبلیغات دیگران از میدان در رَوند، حمایت از محرومین و پابرهنه‌ها است، چرا که هر کسی از آن عدول کند از عدالت اجتماعی اسلام عدول کرده است. ما باید تحت هر شرایطی خود را عهده‌دار این مسئولیت بزرگ بدانیم. اگر در تحقق آن کوتاهی کنیم، خیانت به اسلام و مسلمین کرده‌ایم.

* روحانیان دردفاع ازحقوق محرومان به مسئولان تذکر دهند

امام برای تحقق این هدف تلاش و جدّیت عموم روحانیان را لازم و مفید می‌دانستند. عموم روحانیان را در دفاع از محرومان و مستضعفان مسئول می‌دانستند، چون فقرستیزی و دفاع از محرومان یک وظیفه اسلامی است روحانیان باید همواره از حقوق محرومان دفاع کنند و به مسئولان تذکر دهند، بنویسند، بگویند، در مجلس شورای اسلامی و تصویب قوانین، حقوق محرومان را منظور بدارند. روحانیان چون خود غالبا از طبقات محروم‌اند و طعم تلخ فقر را چشیده‌اند، بهتر از دیگر قشرها باید در این باره بکوشند و از انحراف نظام از خطّ حمایت از محرومان جلوگیری کنند.