به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، مرحوم علامه سیّدمحمّد شفیع پرورش یافته روستای امام‌زاده قاسم جاپلق است.روستایی که اجداد سیّد از حدود قرن پنجم یا ششم هجری در آنجا ساکن بوده‌اند. تاریخ تولد او معلوم نیست اوّلین شخصیتی که از خاندان سیّد به منطقه جاپلق آمده سیّد نظام‌الدین احمد مدنی است و در مقبره امام‌زادگان زید و قاسم مدفون است و دارای مقبره تاریخی به صورت صندوق است.و براساس وقف نامه امام‏زاده قاسم جاپلق مربوط به سال 598 ساخت حرم امام‏زاده به سيد احمد مدنی ملقب به ميرنظام‌الدين نسبت داده شده است. اما جناب اشکوری ، سیّد نظام‌الدین را مدفون در بقعه امام‌زاده قاسم بروجرد که دارای مزار معروف است می داند که خطایی آشکار است.  این خطا از آنجا ناشی می شود که همواره به اشتباه جاپلق را روستایی از روستاهای شهر بروجرد معرفی می کنند. در حالی که منطقه بزرگ و وسیع جاپلق شهر یا منطقه ای از بروجرد نبوده است بلکه خود منطقه ای وسیع و مستقل و شامل بیش از 100 روستا و قریه بوده است و در دوره های مختلف تاریخی، تحت نظارت ولایات متعددی بوده است.

*قرابت نسبی سیّدمحمّد شفیع با میرزای قمی

یکی از مطالب بسیار مهم در زندگی و حیات سیّدمحمّد شفیع جاپلقی قرابت فامیلی و نسبی ایشان با میرزای قمی است که سیّد شفیع بارها از آن یاد کرده و همواره از میرزا الگو گرفته است. مطلبی که جناب آقای اشکوری به آن نپرداخته‌اند.

مادر سیّدمحمّد شفیع دختر عموی مادر میرزای قمی بوده است به این صورت که مادر سیّد شفیع دختر عالم بزرگ جاپلق میرزا حبیب الله بوده است و  مادر میرزای قمی نیز دختر عالم بزرگ جاپلق میرزا هدایة الله برادر میرزا حبیب الله بوده است. سیّدمحمّد شفیع به جهت این قرابت همواره خدمت میرزای قمی می رسیّده و مورد ملاطفت و محبت میرزا قرار می گرفته است.  بی شک همین ملاطفت و محبت، یکی از عوامل جذب وی به آموختن دروس حوزوی و پشت کار در تحصیل و تهذیب بوده است.و در ميان خاندان سيد متواتر است كه توليت «امام‏زاده قاسم» جاپلق را ميرزای قمی به سيّد محمّد شفيع داده است.

*جایگاه حوزه علمیه بروجرد و نقش سیّد

با توجه به روحیه علم دوستی محمّدتقی میرزا حسام السلطنه حاکم بروجرد و ورود فرزندان وی همچون اورنگ زیب میرزا به سلک طلاب علوم دینی بستر مناسبی برای رشد و توسعه حوزه علمیه بزرگی در غرب کشور به وجود آمد. همین امر باعث شد که در یک دوره بلند مدت حوزه علمیه بروجرد یکی از ارکان مهم در عالم تشیع شود و عالمان و مراجع بزرگی مدت کوتاه یا بلندی را در حوزه بروجرد تحصیل کنند: از جمله افراد شاخصی چون: شیخ انصاری، شیخ العراقین، میرزا حسن آشتیانی و سیّد جمال الدین اسدآبادی، صدها عالم بزرگ دیگر. پس بدون شک حوزه علمیه بروجرد در سده سیزدهم هجری یکی از مراکز مهم در تاریخ تشیع و تاریخ حوزه های علمیه شیعه است. بخصوص با وجود اساتید بزرگ و ذوفنون چون ملا اسدالله بروجردی(مرجع و فقیه)، علامه سیّد جفر کشفی(فلیسوف، عارف و مفسر قرآن کریم)، میرزا محمود طباطبایی بروجردی و سیّدمحمّد شفیع جاپلقی طلاب علوم دینی از تنوع رشته ای و تخصصی برخوردار گشته و توانستند در علوم مختلف اسلامی نزد عالمان بزرگی تحصیل کنند. اما این مقطع مهم از تاریخ و هویت تشیع مغفول واقع شده است. لذا ضروی است که تربیت شدگان و آثار این دوره مهم بازخوانی شوند و نقش آنها و تولیدات محتوایی آنها در علوم مختلف اسلامی تحلیل و بررسی شود. کتاب روضة البهیّةمرحوم جاپلقی یکی از منابع مهم و غنی برای این مهم است.

و بدون تردید یکی از ارکان مهم و اصلی حوزه علمیه بروجرد مرحوم علامه سیّدمحمّد شفیع جاپلقی است؛ زیرا او بود که توانست علم اصول فقه را در این حوزه رونق بخشد و شاگردان بزرگی را در اصول و فقه تربیت کند که برخی از آنها همچون میرزا حسن آشتیانی پس از هجرت به حوزه نجف و درس شیخ انصاری همچون ستاره ای بدرخشیدند. لذا در منطقه بروجرد و جاپلق از ایشان به «سیّد اصولی» یاد می شود. اما متأسفانه آثار اصولی و فقهی این فقیه اصولی به فراموشی سپرده شده است و می بایست کتاب شریف قواعد الشریفه ایشان و برخی تقریرات درسی وی تصحیح و منتشر شود تا برخی از نوآوری های وی در اصول و فقه شناخته گردد و جایگاه ایشان در تاریخ تشیع مکشوف شود.

شیوخ اجازه سیّد

جناب علامه اشکوری براساس کتاب روضة البهیّة بیان می کنند که پنج نفر به سیّدمحمّد شفیع اجازه داده انددر حالی که با دقت در متن روضه روشن می شود که سیّد فقط به دو طریق اشاره دارد. ابتدا طریقی از سیّدمحمّدباقر شفتی است  و دیگر از طریق ملا علی‌اکبر خوانساری اصفهانی است.  اما از شخص دیگری که به او اجازه روآیة داده باشد نامی نمی برد. ولی جناب اشکوری میرزای قمی، سیّد علی طباطبایی و شیخ جعفر کاشف الغطاء را از شیوخ او ذکر می‌کند  در حالیکه این سه عالم بزرگ از شیوخ مرحوم سیّد شفتی هستند و سیّد شفیع به واسطه سیّد شفتی از آنها روآیة می‌کند. و جالب این است که سیّد خود به عدم استفاده علمی از این سه نفر تصریح دارد. او می‌نویسد:

و کنت في زمان حیاتهم مشغولاً بتحصیل العلوم الأدبیّة و المتون الفقهیّة و الاصولیة کالمعالم و التهذیب. و لم أصل خدمۀ الشیخ المذکور[کاشف الغطاء] و سیّد الاساتید[طباطبایی] و فزت بخدمة المحقّق الجیلاني في بلدة قمّ کثیراً و في بلدنا جاپلاق إلاّ أنّي لیست قابلاً لاستفادة منه. و هولاء المشایخ أعنی: الآقا المیر سیّد علی سیّدالاساتید و المحقّق الجیلانی و الشیخ المحقق الشیخ جعفر أجازوا للسیّد التقدم[سیّدمحمّد باقر شفتی]؛ فهو یروی عنهم أجازة.

این مسأله همچنین درباره اساتید سیّدمحمّد شفیع تکرار می‌شود. به طوری که اشکوری به تبع برخی صاحبان تراجم به شاگردی سیّد نزد حاج ملا علی نوری فیلسوف معروف و علامه سیّدمحمّدمهدی بحرالعلوم نجفی اشاره می‌کند.  در حالیکه هیچ سند معتبری برای این مسأله وجو د ندارد باضافه، سیّد جاپلقی چه در مقدمه کتاب قواعد الشریفه و چه در کتاب روضة البهیة سعی در تجلیل همه اساتیدی داشته که از آنها بهره برده است اما هیچ اشاره ای به تلمّذ نزد این دو بزرگوار ننموده است.

مجازین ازسیّد

جناب آقای اشکوری در مقدمه کتاب به شش نفر از کسانی که از سیّد شفیع اجازه دریافت کرده اند اشاره نموده است  اما سیّد در قسمت اخیر کتاب لیست 15 نفر از افرادی را نام می برد که قبل از اجازه نامه روضه، از وی اجازه دریافت کرده اند که اشکوری برخی از آنها –حدود 11نفر – رادرمقدمه ذکرننموده است. البته ایشان ملامحمّدعلی بن محمّد کاظم شاهرودی را ذکر کرده اند که در روضه اشاره ای به وی نشده است و آقای اشکوری نیز منبع خود را بیان نفرموده اند.

روضة البهیةزمینه ساز نگارش طرائف المقال

بدون شک باید اعتراف نمود که همین کتاب و آراء آن زمینه نگارش کتاب عظیم القدر و مجهول العظمه طرائف المقال علامه سیّد علی اصغر جاپلقی فرزند علامه سیّدمحمّد شفیع را فراهم کرده است. کتابی که به تعبیر آیة الله مرعشی نجفی بهترین کتاب در طبقات الرجال است و منبع اصلی آیة الله بروجردی در موسوعه رجالی ایشان بوده است.

آيةالله مرعشی نجفی درباره اين كتاب عظيم می‌نويسد:

و قسم من كتب الرجال قد ألّف علی طريق طبقات الرجال، و من أحسن ما وفقت عليه في هذا المضمارها هو كتابطرائف المقال في معرفة طبقات الرجال للعلّامة الفقيه الاصولي الرجالي الاديب الآية الحجة الحاج السيد علي أصغر بن العلامة الآية الحاج السيد محمّد شفيع الجابلقي قدّس سرّهما. و لعمري أنّه خير ما اُلّف في الطبقات، قد سعی المؤلّف جدّه و اجتهد في ترتيبه و تنسيقه علی خير نمط و اسلوب، و النسخة الأصليه الّتي هي بخطّه الشريف موجودة عندنا في المكتبة العامة الموقوفة بقم. و كنت كثير الولع و الشّوق في نشره...

مرحوم علامه جاپلقی در سنه 1280 از دنیا رفت و در امامزاده قاسم در نزدیکی بروجرد دفن شد.

منبع: موسسه کتاب شیعه