به گزارش خبرگزاری «حوزه»، استاد محسن قرائتی در تفسیر نور به ارائه «نکات ناب» و «پیام های زیبای آیات قرآن کریم» پرداخته که این خبرگزاری ضمن انتشار سلسله ای تفسیر این آیات در قالب مجموعه «قطره ای از دریا»، در این نوشتار آیه 1، 2 و 3 سوره مبارکه آل عمران را ارائه می نماید.
* آيه 1: الم
* ترجمه: الف لام میم
* نکته ها
در جلد اوّل تفسیر، درباره ى آیه «بِسم اللّه الرّحمن الرّحیم» گفته شد كه از جایگاه خاصّى برخوردار و خود، آیه اى مستقل است. گفتن آن در اوّل هر كار سفارش شده و تكرار آن در ابتداى هر سوره، نشانه ى اهمیّت آن است. «بسم اللَّه» مخصوص اسلام نیست و پیامبران دیگر نیز این آیه را با همین عبارت بكار برده اند. اینكه «بسم اللَّه» با حرف «باء» شروع شده كه به معناى استمداد و كمك خواهى است، نشانه ى آن است كه بدون خواست و اراده او هیچ كارى صورت نمى گیرد.
استعانت از خدا، یعنى كمك گرفتن از تمام صفات او. او رحمن و رحیم است و چشم امید ما به رحمت اوست، رحمتى گسترده و عمومى براى این جهان و آن جهان. آرى! دیگران یا رحم ندارند و یا رحمشان محدود به افراد خاص و یا زمان و مكان خاصّى است و هدفشان از رحم كردن بازگشت آن است، نظیر علفى كه به حیوان یا دانه اى كه به مرغ مى دهند تا از او بهره مند شوند. رحمتى گسترده و ابدى براى همه بدون قصد بازگشت مخصوص خداوند است. پس از چنین خداى رحمان و رحیمى استمداد كنیم و بگوییم: «بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»
چنانكه در سوره ى بقره ذكر شد «الم» از حروف مقطعه است. شاید مشهورترین و بهترین نظر درباره حروف مقطعه همین باشد كه بگوییم رمزى است میان خدا و پیامبرش.[1] و یا اعلام این موضوع باشد كه قرآن، كلام الهى نیز از همین حروف الفبا تألیف یافته، ولى با این حال معجزه است. اگر شما هم مى توانید از همین حروف، كتابى همچون قرآن بیاورید. همان گونه كه قدرت الهى از خاك، انسان مى آفریند ولى بشر از خاك، سفال و آجر و كوزه مى سازد. این تفاوت قدرت الهى با قدرت بشرى است.
حروف مقطّعه «الم» در ابتداى شش سوره بقره، آل عمران، عنكبوت، روم، لقمان و سجده آمده است.
1) امام صادق علیه السلام فرمودند: «الم» در اوّل سوره آل عمران، رمز این جمله است: «اَنا اللّه المجید» یعنى منم خداى مجید. تفسیر نورالثقلین، ج1، ص 309.
* توضيحات
سیماى سوره آل عمران
سوره آل عمران داراى دویست آیه است و آیات آن از یك نظام و هماهنگى خاصّى برخوردارند. این سوره در مدینه نازل شد و نزول آن زمانى بود كه نداى دعوت اسلام در جهان آن روز بلند و دشمنان حساس و گوش به زنگ شده بودند.
چنانكه در تفسیر المیزان آمده است، عدّهاى از مسیحیان منطقه ى نجرانِ یمن، براى شنیدن سخنان پیامبر به مدینه آمدند كه هشتاد و چند آیه اوّل این سوره براى توضیح معارف اسلام به آنان یكجا نازل گردید و با ماجراى مباهله به انجام رسید.
همچنین ماجراى جنگ اُحد و دعوت مسلمانان به صبر و پایدارى، در این سوره مطرح شده است. نام این سوره بر اساس آیات 33 و 35 آن مى باشد كه ماجراى تولّد مریم فرزند عِمران را بیان مى دارد؛ لذا مراد از آل عمران در این سوره، حضرت مریم علیها السلام و حضرت عیسى علیه السلام مى باشند، گرچه نام پدر حضرت موسى نیز، عمران بوده است.
* آيه 2
اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ
* ترجمه
خداوند كه معبودى جز او نیست، زنده و پاینده است.
* نکته ها
«قَیّوم» به كسى گفته مى شود كه خود به دیگرى تكیه نداشته باشد، ولى دیگران به او تكیه دارند و یا قوام بخش همه چیز است.
خداوند در آفریدن، تدبیر و تسلّط كامل دارد. عوامل و اسباب مادّى وسیله ى پیدایش مى شوند، ولى مستقل نیستند و سبب بودنشان از خودشان نیست. موجودات دیگر، علم، حیات و قدرت مستقلّى ندارند. تنها او زنده اى است كه زندگى هر موجود زنده وابسته به اوست.
در دعاى جوشن كبیر مى خوانیم: او قبل از هر زنده اى زنده و بعد از هر زنده اى زنده است. هیچ زنده اى شریك او نیست و به كسى نیاز ندارد. جان همه ى زنده ها و رزق آنها به دست اوست. او زنده اى است كه زنده بودن خود را از كسى ارث نبرده است.
* پيام ها
1- توحید، سرلوحه ى كتب آسمانى است. «لااله الاّ هو»
2- شرط معبود شدن، داشتن كمالات ذاتى است و تنها خداوند است كه قائم به ذات خویش و بى نیاز مطلق است. «الحىّ القیّوم»
* آيه 3
نَزَّلَ عَلَيْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ أَنْزَلَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجيلَ
* ترجمه
او كتاب را به حقّ بر تو نازل كرد، كه تصدیق كننده كتاب هاى پیشین است و (او بود كه) تورات و انجیل را فرو فرستاد.
* نکته ها
كلمهى «تورات»، در زبان عِبرى به معناى شریعت و قانون است. تورات كنونى داراى پنج بخش به نام هاى: 1- سِفر پیدایش 2- سِفر خروج 3- سِفر لاویان 4- سِفر اعداد 5 - سِفر تثنیه مى باشد. از آنجایى كه در تورات شرح وفات و دفن حضرت موسى علیه السلام مطرح شده، معلوم مى شود كه این مطالب بعد از حضرت موسى جمع آورى شده است.
كلمهى «انجیل»، ریشه یونانى دارد و به معناى بشارت است. انجیل نام كتاب مسیحیان است و قرآن هر كجا از آن نام برده، به صورت مفرد بیان كرده است، ولى امروزه در میان مسیحیان اناجیل متعدّد وجود دارد كه همه پس از حضرت عیسى علیه السلام و بدست یاران و پیروان او نوشته شده اند. این اناجیل كه به نام خود آنان معروف است، عبارتند از: 1- انجیل مَتّى. 2- انجیل مرقس. 3- انجیل لوقا. 4- انجیل یوحنّا.
* پيام ها
1- آمدن كتب آسمانى، جلوه اى از قیّومیّت خداست. «القیّوم نزّل علیك الكتاب»
2- نزول قرآن بر پیامبر، مربوط به شخصیّت او و تكریم خداوند از اوست. «نزل علیك الكتاب» كلمه «علیك» مقدّم بر كلمه «الكتاب» است.
3- قرآن از هرگونه باطلى مصونیّت داشته و منطبق با حقیقت است. «بالحقّ»
4- كتابهاى آسمانى انبیا، مؤیّد یكدیگرند. «مصدّقا لما بین یدیه»
5 - تصدیق كتب آسمانى پیشین، عاملى براى وحدت خداپرستان و یكى از شیوههاى دعوت دیگران است. «مصدّقاً»
6- تصدیق قرآن نسبت به تورات و انجیل، حقّى بزرگ بر ادیان سابق است، و گرنه با خرافاتى كه وارد تورات و انجیل شده، آسمانى بودن آنها به كلّى فراموش مىشد. «مصدّقاً»
7- با آنكه مراحل تربیت الهى، ابزار و دستورالعملهاى آن در هر زمان و شرایط متفاوت بودهاند، ولى از آهنگ تكاملى و وحدت در هدف برخوردارند. «مصدقاً»
