خبرگزاری حوزه/  از سال 1990 میلادی که اینترنت اختراع گردید جهان وارد مرحله ی جدیدی از زندگی شد. دنیایی که در آن اینترنت و ارتباطات نوین تمام زندگی بشر را دستخوش تغییرات عمیقی نموده است. گستره تحولات الکترونیک به گونه ایست که برخی گفته اند: "دنیای کنونی دنیای ای ها است". آموزش الکترونیکی، بانک داری الکترونیکی، پول الکترونیکی، دولت الکترونیکی، خدمات الکترونیکی، بیمه الکترونیکی، پست الکترونیکی و تجارت الکترونیکی و شهر الکترونیکی نمونه های بارزی از دنیای" ای" ها هستند.

تردیدی نیست که ظهور ابزارهای نوین ارتباطی، مسایل فقهی و حقوقی نوینی  را بوجود آورده است و حوزه های علمیه بایستی برای سوالات جدید مردمان عصر اینترنت خود را آماده نمایند. بعنوان مثال روزگاری انعقاد قرارداد از طریق حضوری و سپس بصورت مکاتبه ای و سپس از طریق تلفن صورت می گرفت اما امروزه انعقاد قرارداد و دیگر فرایند معاملات همگی از طریق اینترنت و بصورت الکترونیکی و بدون تشکیل مجلس عقد انجام می شود و موجب پیدایش پرسش های جدیدی شده است و دامنه مسایل آن روز به روز بیشتر می شود.

وجود فروشگاه های اینترنتی که بعضا از حجم معاملات بسیار زیادی برخوردارند بعنوان یکی از ابعاد تجارت الکترونیکی سوالات فقهی و حقوقی زیادی در زمینه نحوه انعقاد قرارداد، شرایط متعاقدین، تسلیم یا تحویل کالا و شیوه پرداخت ثمن را به دنبال داشته است.

با وجود حضور وکاربرد پررنگ اینترنت و فضای مجازی در زندگی مردم و تصویب ده ها قانون در زمینه های مختلف فضای مجازی، جای تدریس فقه معاملات الکترونیکی و فقه فضای مجازی همچنان در حوزه ها خالی است و این در حالی است که دهها درس خارج فقه حوزه های قم، نجف، مشهد و اصفهان به مباحثی همچون طهارت، صلات، حج، دیات، حدود، قضا ووواختصاص یافته که بارها و بارها تدریس شده است و مساله ای غامضی بحث نشده ای در آن ها باقی نمانده است.

فهم ناقص و عدم دریافت ابعاد مختلف مسائل مربوط به فضای مجازی می تواندخسارت جبران ناپذیری به بارآورد.بنابراین با توجه به سرعت حضور اینترنت در ابعاد مختلف زندگی مردم شایسته است حوزهای علمیه برنامه ریزی مناسبی برای نحوه مواجهه حوزه ها با فضای مجازی و پاسخگویی به مسایل جدید داشته باشند.تشکیل شورای فضای مجازی در حوزه علمیه قم می تواند اقدامی موثر برای تحلیل درست فضای مجازی و آینده آن و بررسی فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی و همچنین کمک و مشاوره برای شناخت موضوعات فقهی جدید این حوزه باشد.

علی اکبر بدیعی

استاد فقه معاملات الکترونیک حوزه علمیه قم