به گزارش خبرگزاری «حوزه» انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کتاب «تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر دزفول در دورة پهلوی 1304 تا 1357» از سلسله کتاب‌های «پژوهشهای اسنادی» را در 276 صفحه چاپ و روانه بازار نشر کرد.
غلامرضا درکتانیان تألیف این اثر را به عهده داشته که در آن اطلاعاتی را در مورد «هسته اولیه، جغرافیای تاریخی، فضاهای مذهبی و تحولات کالبدی دزفول؛ تحولات اجتماعی و فرهنگی از قبیل اجرای برنامه‌های ارتقای بهداشت و درمان، وضعیت مدارس، ورزش و جاذبه‌های تاریخی دزفول؛ تحولات اقتصادی از قبیل شرکت‌های کشت و صنعت، محصولات اساسی کشاورزی و دامداری، کارخانه‌های بزرگ، سازمان آب و برق خوزستان، مرکز تحقیقات کشاورزی و تأثیر آن‌ها بر شهر دزفول» بر اساس مطالعات اسنادی ارائه کرده است.
این تحقیق در نظر دارد با توجه به مفاهیم بنیادی شهری از لایه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با رویکردی تاریخی به توسعه شهری؛ تحولات تاریخی حرکت شهر از بافت قدیم به سمت ساخت‌های جدید از جمله توسعه معابر و خیابان‌کشی‌ها، تملک فضاهای محله و دیگر امکانات سنتی شهری مانند سیستم‌های آبیاری، آب انبارها و قمش‌ها (قنات‌ها)، اماکن مذهبی و فرهنگی ـ آموزشی، وضعیت محله‌ها و اسکان جمعیت، طرح‌های نوسازی و تأثیر آن در کنش و واکنش‌های شهر دزفول را تجزیه و تحلیل کرده و این حرکت را برای شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای موجود بررسی کند.
این مجموعه یک تحقیق توسعه‌ای است که می‌تواند در شناخت تحولات و دگرگونی‌های شهر دزفول برای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مسئولان و برنامه‌ریزانِ توسعه و پیشرفت در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مؤثر واقع شود.
در این پژوهش اسنادی که در شمارگان یک هزار جلد و از انتشارات جدید سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است از 6 هزار دقیقه مصاحبه، دو هزار برگ سند و 43 قطعه عکس استفاده شده است.
این اسناد از مراکز اسنادی و مؤسسات آرشیوی از جمله آرشیو ملی ایران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مرکز اسناد ریاست جمهوری، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، مرکز آمار ایران و سازمان برنامه و بودجه گردآوری شده و برای نخستین بار منتشر می‌شود.
این پژوهش که به بررسی و تجزیه تحلیل تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر دزفول در دوره پهلوی با استفاده از روش پژوهشهای تاریخی و ترکیبی از روش‌های توصیفی، روائی و تحلیلی و تأکید بر روش تحقیق در تاریخ محلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، اسنادی، مطالعات میدانی، تاریخ شفاهی و گزارش‌های محلی انجام شده، به این نتیجه می‌رسد که اجرای طرح‌های عمرانی و ایجاد نهادهای جدید اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، انجام امور بنیادی و اصلاح زیرساخت‌ها در دوره پهلوی، باعث افزایش جمعیت و رشد فضائی ـ کالبدی شهر دزفول شده و در اثر این اقدامات دزفول در مسیر توسعه قرار گرفت.
مؤلف در ابتدای امر، این کتاب را به روح بلند شهدای عملیات فتح‌المبین بالاخص فرمانده بسیجی سردار غلامحسین درکتانیان تقدیم کرده است.
این کتاب در چهار فصل اعم از «جغرافیای تاریخی و تحولات کالبدی شهر دزفول»، «تحولات اجتماعی و فرهنگی شهر دزفول»، «بررسی تحولات اقتصادی و تاثیر آن به شهر دزفول» و «نتیجه گیری و پیشنهادها» نگارش شده است.
در بخشی از پیشگفتار این کتاب آمده است: «ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیم متفاوت خوزستان و وجود رودخانه‌های پرآب و اراضی مستعد کشاورزی، زمینه ساز و انگیزه اصلی استقرار تمدن‌ها و وقوع انقلاب کشاورزی در این منطقه بوده است. این استان با داشتن پتانسیل‌های مساعد طبیعی و منابع معدنی نقش زیاد در فرهنگ، اقتصاد، تاریخ و جغرافیای ایران داشته است. علاوه بر این، در دوره معاصر و از زمان حفر نخستین چاه نفت در مسجد سلیمان(1287 ش) تا امروز، این استان ضمن برخورداری از نیروگاه‌ها، سدهای آبی، پالایشگاههای نفت و گاز، مجتمعهای پتروشیمی و ذوب فلزات و بندرهای مهم، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های صنعتی و کشاورزی کشور در اقتصاد ایران شناخته شده است.
صفحات پایانی این کتاب اختصاص به دو بخش پیوست‌ها شامل اسناد و تصاویر می‌شود.
313/60
