آنچه پیش‌روست گفت‌وگوی خبرنگار مرکز خبر حوزه با حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی، معاون آموزش حوزههای علمیه خواهران است که به مباحثی مانند ضرورت راه اندازی مدیریت‌های استانی، تحول در آموزشی، راه‌اندازی رشتههای تخصصی و ... پرداخته شده است.
* بخش‌ها و ادارات معاونت
معاونت آموزش چندین قسمت دارد که بخش ستادی آن در مرکز مدیریت قم مستقر است و مدارس علمیه نیز به عنوان نهاد‌های صفی مشغول فعالیت هستند، در این میان مدیریت‌های استانی نیز عهدهدار بخشی از امور آموزشی می‌باشند.
معاونت آموزش حوزههای علمیه از ادارات مختلف برنامه‌ریزی و ارزیابی آموزشی، تهیه و تدوین متون و منابع آموزشی، اساتید، آموزش عمومی، تحصیلات تکمیلی و سنجش و پذیرش تشکیل شده است که امور محوله به این معاونت را انجام می‌دهند، همچنین در کنار این ادارات مرکز تربیت مدرس و مرکز آموزش‌های غیر حضوری نیز درحال فعالیت می‌باشد.
* راه‌اندازی 26 مدیریت استانی
در گذشته میان مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران و مدارس علمیه سراسر کشور، مراکز نه گانه نمایندگی‌های حوزه خواهران فعالیت داشتند، ولی با توجه به ضرورت حضور بیشتر مرکز مدیریت در مدارس علمیه در راستای نظارت و خدمات‌رسانی بهتر به مدارس شهرستان‌ها، مدیریت‌های استانی راه‌اندازی شد.
در این طرح، با توجه به این که مراکز استانها با نیازها و شرایط استان به صورت دقیق‌تری آشنا هستند، می‌توانند در ارائه خدمات آموزشی، علمی و پژوهشی، بهتر و دقیق‌تر عمل نمایند؛ تا کنون نیز نمایندگی حوزههای علمیه خواهران در 26استان راه‌اندازی شده است که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، در آینده‌ای نزدیک شاهد فعالیت مدیریت‌های استانی در سراسر کشور خواهیم بود.
البته در اجرای این طرح با مشکلاتی روبرو هستیم که بیشتر آنها مربوط به شروع کار است، به طور مثال در ابتدای کار برای اینکه بتوانیم نمایندگی‌ها را در استانها فعال کنیم، باید مدیران توانمند و کارکنان آموزش دیده در این عرصه در اختیار داشته باشیم.
* نظام آموزشی حوزه خواهران بازنویسی می‌شود
هم‌اکنون در معاونت آموزش چند فعالیت مهم در حال انجام است که در آینده‌ای نزدیک شاهد تأثیرات مثبت آن در حوزه علیمه خواهران خواهیم بود. یکی از این کارها که از سوی اداره برنامه‌ریزی و ارزیابی آموزشی از یک سال گذشته آغاز شده و در آينده نهایی می‌شود، بازطراحی نظام آموزشی حوزه علمیه خواهران است.
پس از تدوین نظام آموزش حوزه علمیه خواهران از سوی شورای عالی حوزه،تا‌کنون غیر از برخی تغییرات جزیی در راستای برنامه‌های ابلاغ شده، تغییری رخ نداده است.
با توجه به این که نیازهای هر نظام آموزشی، بر اساس اقتضائات و شرایط داوطلبان و نیازهای جامعه تغییر می‌کند، لازم است که هر چند سال یک بار در برنامه آموزشی بازنگری‌هایی صورت گیرد؛ لذا امید است تا پایان سال آینده نظام جدید آموزشی حوزه علمیه خواهران تدوین و پس از تصویب شورای عالی حوزه در سال 92-91 اجرایی گردد.
امیدواریم با اجرای طرح جدید آموزشی، کاستی‌هایی که در نظام آموزشی حوزه علمیه خواهران وجود دارد، با آسیب‌شناسی‌های دقیقی که صورت گرفته است، رفع شود و بتوانیم با اشکالات کمتری برای برطرف ساختن نیازهای جامعه گام برداریم.
کار دیگری که در اداره برنامه‌ریزی و ارزیابی آموزشی انجام می‌شود، بررسی دقیق برنامه‌های آموزشی ابلاغ شده از سوی شورای عالی است برای این کار، نظرخواهی از اساتید، طلاب، مدیران و کارشناسان و صاحب‌نظران به صورت مستمر در حال انجام می‌باشد تا در صورت وجود هرگونه مشکل در اسرع وقت برطرف شود.
* ویژگی‌های نظام آموزشی حوزههای خواهران
باتوجه به این که نظام آموزشی حوزه علمیه برادران بر اساس نیازها واهداف در نظر گرفته شده تدوین شده، لذا با نظام آموزشی حوزه علمیه خواهران متفاوت است.
نظام آموزشی حوزه علمیه خواهران، برخلاف حوزه علمیه برادران که با هدف اجتهاد طراحی شده است، به دنبال کاربردی نمودن آموزه‌های حوزوی است؛ یعنی طلاب خواهر با 5سال تحصیل وارد رشته‌ها و گرایش‌های تخصصی می‌شوند تا بتوانند خدمات علمی و تبلیغی مناسبی را به جامعه ارائه نمایند.
* بازنگری متون آموزشی
اداره تهیه و تدوین متون و منابع آموزشی نیز کارهای مختلفی از جمله تدوین و بازنگری متون آموزشی را عهدهدار است که در این فرآیند، بازخورد گیری اشکالات شناسایی می‌شود و در ادامه به اصلاح و تکمیل آن می‌پردازد؛ البته در هر دو کار، متون درسی باید بر اساس سیستم آموزشی تدوین شود؛ چون برخی متون تدوین شده علمیت خوبی دارند، ولی جنبه آموزشی و تعلیمی ندارند.
* برگزاری 6 هزار جلسه ارزیابی اساتید
اداره امور اساتید نیز فعالیت‌های خوبی را جهت ساماندهی اساتید پیگیری می‌کند به گونه‌ای که امروز ادعا می‌کنیم حتی در دورترین مناطق کشور، تمامی اساتید حوزه علمیه خواهران ارزیابی شده و دارای حکم تدریس می‌باشند.
طرح ساماندهی و ارزیابی اساتید به صورت گسترده در حوزه علیمه خواهران به وجود آمدکه برای این کار بیش از 6 هزار جلسه ارزیابی برای اساتید برگزار شده است و در حال حاضر نیز به صورت مستمر انجام می‌شود.
* پشتیبانی علمی از اساتید
کار دیگری که در این اداره انجام می‌شود، پشتیبانی از اساتید است؛ اساتید در مناطق مختلف، همواره با مسائل جدیدی روبرو می‌شوند که باید آنها را در این عرصه تقویت نمود تا بتوانند در انجام وظیفه موفق شوند. معاونت آموزش حوزه علمیه خواهران، برای این کار چند روش را به کار می‌گیرد که ارسال منابع کمک آموزشی چون لوح‌های فشرده، کتاب‌های جدید جزوات آموزشی و نیز پاسخ‌گویی تلفنی اساتید و فضلای حوزه علمیه قم به نیازها و پرسش‌های اساتید در سراسر کشور از این اقدامات است.
* برگزاری کارگاه مهارت افزایی برای بیش از یک هزار و 400 استاد
در کنار این کارها، برگزاری دوره‌های آموزشی به صورت کارگاه‌های دانش‌افزایی و مهارت‌افزایی از سال‌های گذشته از سوی اداره امور اساتید در حال اجرا می‌باشد، بطوری‌که در سال گذشته 25کارگاه آموزشی ویژه اساتید راهنمای تحقیق پایانی حوزه علمیه خواهران برگزار شد و در سال 87 و 88 نیز بیش از یک هزار و 400 استاد حوزه علمیه خواهران در کارگاه‌های مهارت‌های تدریس، شرکت کردند.
با توجه به این که برخی از اساتید در گذشته با مدرک سطح2 وارد سیستم آموزشی شده‌اند، باید سطح علمی خود را ارتقا دهند؛ از این رو در کنار برگزارای دوره‌های عمومی و ارسال بسته‌های علمی مورد نیاز در سال گذشته، دو آزمون آزمایشی برگزار شد تا آنها برای قبولی در آزمون سطح3 حوزههای علمیه خواهران آماده شوند.
یکی دیگر از برنامه‌هایی که در معاونت آموزش دنبال می‌شود، اجرای طرح اساتید ثابت حوزههای علمیه خواهران می‌باشد؛ به طوری که درحال حاضر به دلیل ثابت نبودن اساتید، اساتید متعددی وارد سیستم آموزشی و یا ازآن خارج می‌شوند که این کار باعث ارزیابی‌های مکرر، دوره‌های متعدد دانش‌افزایی و... می‌شود که با اجرای این طرح، علاوه بر برطرف شدن این مشکلات، اساتید با دلگرمی و امید بیشتری به تدریس می‌پردازند.
* ادارات آموزش عمومی و تحصیلات تکمیلی
این دو اداره به گونه‌ای دارای فعالیت‌های مشترکی هستند، با این تفاوت که اداره آموزش عمومی، برنامه‌ریزی آموزشی، برگزاری امتحانات، اعطای مدارک علمی و سایر خدمات آموزشی را برای سطح2 انجام می‌دهد و اداره تحصیلات تکمیلی خدمات آموزشی و نظارت بر مدارس علمیه سطح3 را عهدهدار است.
* انجام امور آموزشی به صورت دیجیتالی
در گذشته انجام امور آموزشی در حوزه علمیه خواهران به صورت دستی صورت می‌گرفت که این کار علاوه بر صرف زمان زیاد، نیازمند نیروی انسانی فراوانی نیز بود، همچنین اشتباهات انسانی مشکلاتی را برای حوزه و طلاب به وجود می‌آورد.
در راستای رفع این مشکلات، سیستم مکانیزه آموزشی از سال 87 نهایی شد و در کل کشور راه‌اندازی گردید و هم‌اکنون برنامه‌های آموزشی در شبکه سراسری تحت مدیریتی واحد به صورت آنلاین ارائه می‌شود، برای نمونه امروز طلبه در اولین زمانی که تحصیلاتش تمام می‌شود، پس از دفاع از تحقیق پایانی خود و کسب نمره، در همان روز گواهی موقت پایان تحصیلی را دریافت می‌کند، همچنین مدرکی که در گذشته پس از چند سال به دست طلبه می‌رسید، امروز پس از طی برخی فرآیند‌های اداری، دو یا سه ماهه به او اعطا می‌شود که امید است، با تلاش‌هایی که در این عرصه می‌شود، این مدت زمان نیز به حداقل برسد.
* فعالیتی از مهر تا مهر
اداره سنجش و پذیرش معاونت آموزش نیز فعالیت‌های مهمی را عهدهدار است که کار آن از مهر‌ماه هر سال تحصیلی با انجام مقدماتی چون اعطای مجوز پذیرش، بررسی توانایی‌های مدارس برای پذیرش و جذب طلبه آغاز و تا اطلاع‌رسانی، نام‌نویسی، برگزاری آزمون، مصاحبه حضوری، اعلام نتیجه اصلی، معرفی طلبه به مدارس و... که تا مهر‌ماه سال بعدی نیز ادامه دارد، پایان می‌یابد؛ در این بخش نیز همه امور به صورت مکانیزه صورت می‌گیرد.
* 26هزار متقاضی ورود به حوزه خواهران
امسال بیش از 26هزار نفر برای ورود به سطح2 نام‌نویسی کردند، از این تعداد بیش از یک هزار و 200 داوطلب دارای مدرک کارشناسی،60 نفر کارشناسی ارشد و چند نفر نیز مدرک دکتری می‌باشند. از آنجایی که ظرفیت مدارس حدود 10هزار نفر است، لذا با محدودیت‌هایی که عمدتاً مربوط به فضای آموزشی و در برخی موارد اساتید می‌باشد، مواجه هستیم، تنها می‌توانیم تعداد محدودی را جذب کنیم.
برای سطح3 نیز حدود پنج هزار نفر شرکت کردند که بیش از یک هزار و 300 نفر در مرحله کتبی پذیرفته شدند و پس از قبولی در مصاحبه حضوری، می‌توانند در رشتههای تخصصی مربوطه شرکت نمایند.
* مرکز آموزش‌های غیر حضوری
مرکز آموزش‌های غیر حضوری، برای ایجاد امکان تحصیل علوم حوزوی برای علاقه‌مندانی که نمی‌تواند به صورت حضوری تحصیل کنند، دوره‌های نیمه‌حضوری برای سطح2 و غیر حضوری برای سطح3 برگزار می‌کند، در دوره نیمه‌حضوری سطح2، طلبه پس از گذراندن 76 واحد درسی می‌تواند دیگر دروس را به صورت غیر حضوری بگذراند. خدمات علمی و آموزشی این مرکز نیز به صورت غیر حضوری، مکاتبه‌ای و یا مجازی ارائه میگردد.
برای طلاب سطح3، هم به صورت کاملا غیر حضوری و نیمه حضوری خدمات علمی و آموزشی به طلاب ارائه می‌شود.
* حوزه خواهران، پیشتاز در عرصه آموزش مجازی
سیستم آموزش مجازی و الکترونیکی چند سالی است به صورت رسمی در حوزه علمیه خواهران فعال بوده و یکی از مراکز پیشتار در عرصه آموزش مجازی به شمار می‌آید. در این سیستم، تمامی روند آموزشی طلاب از نام‌نویسی و حتی ارائه دروس، مراحل ارزشیابی، آزمون‌ها و امتحانات میان‌ترم به صورت اینترنتی است و تنها امتحانات پایان ترم به دلیل اهمیت و دقت بالا به صورت کتبی برگزار میگردد.
* مرکز تربیت مدرس
مرکز تربیت مدرس، یکی دیگر از مراکز وابسته به معاونت آموزش حوزههای علمیه خواهران است، بانوان طلبه پس از اتمام سطح 2 از سراسر کشور به قم آمده و در این مرکز مشغول تحصیل می‌شوند؛ فارغ‌التحصیلان این مرکز پس از گذراندن این دوره، برای تدریس به شهرستان‌های خود باز گشته و مشغول تدریس می‌شوند.
* تمرکز زدایی امور آموزشی
یکی از اقداماتی که معاونت آموزش انجام داده است، تمرکز زدایی امور آموزشی می‌باشد. در گذشته بسیاری از کارها چون تصحیح اوراق، ورود اطلاعات و صدور کارنامه و... که در مدارس علمیه خواهران قابل انجام بود، در ستاد معاونت آموزش صورت می‌گرفت، ولی امروز این کارها به مدارس واگذار شده و زمان بیشتری برای برنامه‌ریزی، هدایت، پشتیبانی و نظارت را در اختیار مرکز مدیریت قرار می‌دهد.
* ارائه 14 رشته تخصصی در آینده‌ای نزدیک
درحال حاضر در سطح2 حوزه علمیه خواهران دروس عمومی حوزه و در سطح3 رشتههای فقه و اصول، تفسیر علوم قرآن، کلام اسلامی، فلسفه اسلامی، مطالعات اسلامی زنان به طلاب ارائه می‌شود که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، با تصویب شورای عالی حوزههای علمیه، تعداد رشتههای تحصیلی به 14رشته تخصصی افزایش می‌یابد. رشته‌هایی که در شورای گسترش حوزه تصویب و به شورای عالی ارسال شده است، شامل: امامت، تبلیغ در حج و زیارت، تبلیغ در خارج از کشور، فرق و مذاهب، مهدویت، اندیشه سیاسی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره) و... می‌باشد.
* منویات رهبری، شاخصی برای برنامه‌های آتی
مقام معظم رهبری در سفری که به قم داشتند، طی سخنانی در جمع طلاب و فضلای حوزه، خواهران طلبه را یک پدیده معرفی کردند و فرمودند که باید خواهران فیلسوف، فقیه، و... داشته باشیم که این ترسیم کننده برنامه‌های آینده حوزه علمیه خواهران است.
این منویات گویای این است اگر تا کنون برای بانوان طلبه دوره‌های اجتهادی در نظر گرفته نمی‌شد، با چشم‌اندازی که حضرت آقا ترسیم کردند، باید در آینده در میان خواهران مجتهدان، فیلسوفان و دانشمندانی که مایه مباهات و فخر نظام اسلامی و وجه تمایز نگاه اسلام و نگاه سخیف غرب به زن باشد، تربیت کنیم.
اگر آینده حوزههای علمیه خواهران را همین خطوط که مقام معظم رهبری ترسیم کردند، در نظر بگیریم، فاصله ما تا آن نقطه دور و پرفراز و نشیب است. نخستین اقدام برای تحقق منویات رهبری، تدوین نظام آموزشی جدید است. منویات ایشان شاخص اصلی تغییر در نظام آموزشی حوزه‌علمیه خواهران است که اگر این تغییرات انجام شود، می‌توانیم گام‌های بلندی را در مسیر تحول در حوزه داشته باشیم.
* نگاه جامعه به بانوان طلبه باید تغییر کند
برای ایجاد تحول در حوزه علمیه خواهران باید اقداماتی نظیر تغییر دیدگاه جامعه و حتی حوزه به خواهران صورت گیرد و نگاه حوزه و مردم به بانوان طلبه همچون نگاه مقام معظم رهبری شود؛ امروز بانوان طلبه به عنوان افرادی وارد حوزه شده و تعالیم دینی را می‌آموزند تا بتوانند برخی جلسات خانگی را اداره نمایند و به برخی مسائل جزئی مردم پاسخ دهند. اگر این نگاه درست شود، راه برای رسیدن به تحول هموار‌تر می‌شود.
همچنین ارتقای نظام اساتید، انجام نظام تحول اداری، توسعه کیفی و کمی واحد‌های آموزشی در سراسر کشور از دیگر ضروریاتی است که در ایجاد تحول ضروری می‌باشد.
* ارتباط با مراجع عظام
حوزه علمیه خواهران در راستای رسیدن به این تحول، اقداماتی انجام داده که دیدار با مراجع عظام تقلید و علما و بهره‌گیری از نظرات آنها نمونه‌ای از این امر است.
گفت‌وگو:علیرضا سهلانی
