در طول تاریخ خلفای جور و حاکمان خودفروخته و سست عنصر و شکم باره ای که در دوره های مختلف و سلسله های متعدد شاهنشاهی قاجار و پهلوی و... ایران و منبع و مردمانش را دستاویزی برای امیال و اغراض پست مادی و عیاشی های خود کرده بودند می توان رد پر رنگی از حضور داهیانه و عکس العمل های مرشدانه و متعهدانه روحانیت شیعه را دید که هرجا فرصت را مناسب و مقتضی را موجود دیده اند پا به میدان کارزار گذاشته اند و از آبرو و حیثیت خویش که به نام دین و آئین به دست آورده اند مایه گذاشته و همه چیز را در پای حفظ و حراست اسلام و استقلال و شوکت ایران و منافع مسلمین فدا کرده اند.
*نقطه عطف تاریخ معاصر
بی تردید یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران زمین و نیز یکی از لحظات اوج تجلی رهبری داهیانه و حضور مثمر ثمر روحانیت شیعه در عرصه سیاسی و اجتماعی سرزمین ایران موضوع تحریم تنباکو و حکم تاریخی مرحوم میرزای شیرازی در این باره است که توانست در اقدامی تاریخی امپراطوری بریتانیا را به زانو درآورد و ابهت عملی و بصیرت فکری و قدرت راهبردی روحانیت شیعه و مرجعیت عظیم الشأن آن را به رخ جهانیان بکشد.
*شوکت بی‌بدیل مرجعیت
و بی شک اقدام تاریخی میرزای شیرازی از نقاط طلایی و روشن این گونه حرکات داهیانه است که بیش و پیش از هز چیز نشانگر اقتدار و سرآمدی و قدرت و شوکت بی بدیل و بی نظیر مرجعیت شیعه در تمام طول تاریخ این سرزمین است.
زمانی که شاه قاجار برای عیاشی های خود و کسب درآمد در این زمینه امتیاز صادرات و واردات توتون و تنباکو را به یک انگلیسی وابسته به امپراطوری بریتانیای کبیر واگذار کرد این حکم میرزای شیرازی بود که تمام نقشه های روباه پیر و شاه نگون بخت و عیاش ایران را نقش بر آب کرد و سیطره و قدرت حیرت آورش به حدی بود که حتی زنان شاه در دربار او قلیانها را شکستند و وقتی با مخالفت و تعجب شاه روبرو شدند به او نهیب زدند که « همان کس که ما را بر تو حلال کرده این را حرام کرده».
*حکمی کوتاه اما بزرگ
باری؛ حکم نورانی و رستاخیزی و البته کوتاه اما بزرگ میرزای شیرازی توانست انقلابی سترگ و شگرف و تاریخی را در ایران زمین و در برابر استعمار انگلیس بپا کند و مردم را در موقعیتی قرار دهد که بتوانند برای حفظ استقلال و عزت خود با تکیه بر هویت و شوکت و زعامت مرجعیت دینی حتی در برابر قدرت بلامنازع آن زمان استعمار پیر هم بایستند.
حکم کوتاه اما بلندآوازه و طوفانی میرزای شیرازی هنوز هم از پس سالها و قرن ها چونان شهاب ثاقبی در آسمان تاریخ مرجعیت شیعه و حرکتها و جنبش های انقلابی و مردمی استقلال خواهانه ایران زمین می درخشد.
حکمی ناب و تابناک از این دست:
«بـسـم اللّه الـرحمن الرحیم، الیوم استعمال تنباکو و توتون، باىّ نحو کان، در حکم محاربه با امام زمان صلوات اللّه و سلامه علیه است حرره الاقل محمد حسن الحسینى».
آری؛ با صدور این فتوا، مردم مبارزه علیه امتیاز تنباکو را یک وظیفه شرعی و تکلیفی الهی دانستند و قلیان ها را شکسته و توتون و تنباکو را به آتش کشیدند و حتی در حرمسرای ناصرالدین شاه قلیانها را شکستند.
این جریان ادامه یافت تا جائیکه در تاریخ 23 جمادی الاولی 1309 اعلانی در کوچه و بازار زده می‌شود که: " بر حسب حکم جناب میرزای شیرازی، اگر تا 48 ساعت دیگر امتیاز دخانیات لغو نشود یوم آتیه جهاد است، مردم مهیا شوید". و بدین ترتیب ناصر الین شاه نیز مجبور شد با پرداخت غرامتی قرار داد ننگینی را که با عامل استعمار انگلیس بسته بود فسخ کند .
و همانگونه که گفتیم بی تردید یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران زمین و نیز یکی از لحظات اوج تجلی رهبری داهیانه و حضور مثمر ثمر روحانیت شیعه در عرصه سیاسی و اجتماعی سرزمین ایران موضوع تحریم تنباکو و حکم تاریخی مرحوم میرزای شیرازی در این باره است که توانست در اقدامی تاریخی امپراطوری بریتانیا را به زانو درآورد و ابهت عملی و بصیرت فکری و قدرت راهبردی روحانیت شیعه و مرجعیت عظیم الشأن آن را به رخ جهانیان بکشد.
محمدرضا محقق
