آیت الله شریفی اشکوری از تبار عالمان پرورش يافته مكتبفقهی واجتهادی حوزه علميه نجف اشرف و قم با غواصی در این دو اقیانوس بیکران ﻣﻌﺮﻓﺖ،ﮔﻮﻫﺮﻫﺎیی ﻧﺎب از ﻋﻠﻮم اﻫﻞ ﺑﻴﺖ(ﻋﻠﻴﻬﻢ السلام) را برای جرعه نوشان فقه آل محمد (ص) به ارمغان آورده و آثار علمی ارزشمندی به زیور طبع رسانده اند. آن چه پیش رو دارید حاصل گفت‌وگوی هفته نامه افق حوزه با این روحانی مخلص است.

آغاز زندگی

در سال 1315 در روستای «مازودره» از توابع استان گیلان متولد شدم. پدرم ملاشکرالله روحانی واعظ و در آن زمان عهده دار بیان مسائل دینی و فرهنگی در روستای مازودره و روستاهای همجوار بودند، منزل ما محل رفت و آمد علمای بزرگی چون آیت الله شیخ علی آقا رودبارکی فرزند عالم بزرگ ملامحمد رودبارکی بود .

ورود به عرصه دانش

در زمان کودکی والدینم  به رحمت خدا رفتند و در کفالت دامادمان سید عبدالغنی که طلبه حوزه علمیه رودسر بود درآمدم. در سن هفت سالگی نزد ایشان قرائت قرآن ؛ نوشتن و برخی از مسائل شرعی و غیره را آموختم و با اصرار ایشان طلبه شدم.

هجرت سرنوشت ساز به نجف

داماد بزرگوارمان به جهت ادامه تحصیلات تکمیلی عازم نجف اشرف شدند و حقیرحدوداً در سن 10سالگی بودم که با ایشان به آن اقیانوس علم و تقوا مشرف شدم ، و درخدمت اساتیدی چون مدرس افغانی (شاگرد عبدالجواد نیشابوری معروف به ادیب اول) و مرحوم آقا  شیخ عبد الصمد محقق یزدی  و بعض دیگر، ادبیات و منطق و سطح را پایان بردم. و از علوم جنبی ،کتاب شریف خلاصه الحساب تالیف عالم ربانی و مروج علوم آل البیت (ع) مرحوم شیخ محمد بهاء الدین عاملی که مشتمل بر حساب و هندسه و جبر و مقابله و اسطرلاب و نجوم است از محضر شیخ مرتضی فقیهی فرزند حضرت آیت الله شیخ شعبان علی دیوشلی خواندم.یاد آوری میشود این کتاب یکی از عمیق ترین و فشرده ترین کتاب های ریاضی است که شیخ بهایی به رشته تحریر درآورده و حدود سه قرن به عنوان متن آموزشی حوزه های علوم دینی در نجف، اصفهان، مشهد، قم و برخی دیگر از مراکز علمی کشورهای اسلامی مورد استفاده بوده و دهها شرح و حاشیه بر آن نوشته شده است. و همچنین کتاب تشریح الافلاک مرحوم شیخ بهائی و شرح چغمینی محمود بن عمرالچغمینی خوارزمی را نزد مرحوم جلیل ، استاد متبحر دانشگاه انگلستان  که دوران بازنشستگی خود در نجف اشرف ساکن شده بود فرا گرفتم .

کتاب باب حادی عشر و شرح تجرید را نزد آقاي شیخ کاظم تبریزی و شیخ محمد صادق تنکابنی آموختم. متون معارف یعنی بررسي فلسفه با روایات را نزد مرحوم آیت الله محمد فاضل قاینی كه سهم به سزایی در بارور كردن فرهنگ غنی اسلام داشته اند. و در علوم مختلف، مانند: فقه، اصول و كلام، آثار فراوانی از خود به جای گذاشته‌اند، استفاده بردم. خارج اصول و فقه رانزد غواصان این اقیانوس بی کران،همانند: مرحوم سید عبدالهادی شیرازی، سید ابراهیم اصطهباناتی, مشهور به میرزا آقا مجتهد ، آيت الله سيد ميرزا حسن موسوي بجنوردي صاحب کتاب گران سنگ منتهی الاصول وآیت الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی بهره مند شدم.

عزیمت به حوزه علمیه قم

در قم مقدسه محضر اسوه تقوی،ابوالمعالی آیت الله العظمی مرعشي نجفی (ره ) ،آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی و صاحب الابتکارات آیت‏ اللّه سیدعلى علاّمه فانى قدس الله اسرارهم بسیار بهره بردم . باید یاد آوری کنم که حاصل چند دوره دروس خارج ام غالبا خوشه‌چینی‌هایی بوده که از خرمن این بزرگان جمع آوری نموده بودم. وبه فضل الهی تقدیم جرعه نوشان فقه آل محمد(ص) کردم.

آثار و خدمات علمی

ثمره چند دوره درس خارج و تحقیقات علمی تاکنون در علم  اصول شش جلد به نام ( مبانی الاعلام فی اصول الاحکام ) که مشتمل بر امارات، و اصول اربعه، و قاعده الضرر، و تعادل و تراجيح، و اجتهاد و تقلید و عدالت و ولایة است چاپ شده و سه جلد آن در دست چاپ می باشد. و در فقه یک دوره  فقه جامع و کامل فارسی به نام فقرات فقهیه در ده جلد و یک جلد منتخب فقرات که دروازه فقرات ده جلدی می باشد چاپ شده و یک جلد 31 صفحه‌ای در اجتهاد  و تقلید و همچنین تعلیقه ای نیمه مستدل بر عروة  الوثقی تاکنون منتشر نموده ایم . و در حال حاضر در صدد تدوین مدارک فقرات فقیه هستیم که پیش بینی می شود بیش از80 جلد شود و پنج جلد از مدارک فقرات فقهیه که در باره معاملات است آماده چاپ می باشد. ودر مورد ابواب دیگر مشغول تحقیق، تدریس و تصحیح می‌باشیم.

نخستین جرقه های قلم

پاسخ این سؤال که چه زمانی دست به قلم بردم و انگیزه نویسندگی در من ایجاد شد، مرتبط به  تبیین دو امر، صغري و کبري مي‌باشد.

اول:

 علما دنباله رو انبیاء  ،اوصیاءو انبياءاند و آنچه انگیزه و مشوق آنها  است همان انگیزه و مشوق علما می باشد و بلکه علما، افضل من انبیا بنی اسرائیل اند و همچنين آن‌ چيزي که مشوق شهداء در راه خداست همان مشوق علما است و بلکه مداد علما افضل از دماء شهدا است.

دوم:

 بطور کلی نورآوری‌ها ،علت تصنیف و تالیف مي‌باشد. تطبیق این کلی ،در مورد پاسخ سؤال بای بگویم که باب اجتهاد برای شیعه باز است و مجتهدین در اثر فحص و تحقیق و دقت در اساس و قواعد استخراج مسائل مبانی‌شان تغییر جهتی و نظری داده می‌شود، مثلا در گذشته می‌گفتند عقود توقیفیه‌اند و لذا در بازار شاید کمتر معامله‌ای طبق عقود واقع می‌گردید. ولی بعدا مبنا بر گشت و گفتند دلیلی نداریم که «عقود» تعبدیه باشد، لذا معاملات مستحدثه و پیچیده زمان ما همه حل شد. يا مثلا مساله نجاست چاه  تا زمان محقق از مسلمات بود و بعد از زمان ایشان طهارت و چاه از مسلمات شد. و بر اساس این بيان است که بر طلبه خارج خوان لازم است دروسی را که از استاد در علومی که اجتهاد بر آن‌ها متوقف است می‌شنود همه را بنویسد تا حرف تازه استادان، زنده بماند و به افراد بعد منتقل شود. و از طرف دیگر چون طلابی که دروس استاد را نوشته‌اند گذشته از ابزار فحص و تحقیق که در دست دارند، با مباحثه که کوبنده جهل مرکب است، خودشان نیز، حرف تازه ای  بدست می آورند و این نو آوریها عقلا و شرعا و عرفا بر محقق واجب می کند که تصنیف و تالیف نماید،  از آنچه گفته شد جواب سوال شما به خوبی روشن گردید. و لکن حقیر به مقتضای احتیاط قبل از چاپ مبانی الاعلام‌، با شاگرد دو استاد بزرگ درس خارج مرحوم آقا ضیاء ومرحوم نائینی يعني میرزا هاشم آملي قدس سره که محقق و استاد برجسته و صاحب اخلاق کریمه بودند مشورت نمودم و همچنين بحوث معاملات را با صاحب ابتکارات مرحوم علامه فانی، مشورت کردم و تأييد این غواصان دریای علم اصول و فقه،تصمیمم را جدی‌تر نمود.

انگیزه تالیف  فقرات فقهیه ( فقه فارسی)

هدف حقیر از تالیف این کتاب فقط خوشنودی خدای تعالي بوده و هست و حقیر چون دیدم طبقات متدینین مذهب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نیاز به چنین رساله‌اي دارند و جایش خالی است وخداي تعالي قدرت تالیف آن را بمن عطا فرموده، همین باعث تکلیف شرعی شد که دست به قلم شوم وبه لطف الله و توجهات حضرت ولی عصر(عج) آنچه در توان داشتم انجام دادم، انشاءالله تعالی وظيفه را آن‌طور که مرضي اوست انجام داده باشم. وتا کنون در حد وسع 500 دوره از فقرات فقهیه را به کتاب‌خانه‌های حوزه‌های علمیه کشور اهدا کرده ایم وامید وارم مدیریت محترم حوزه تمهیداتی بیاندیشد که طلاب عزیز یک دوره کامل فقرات فقهیه را که حاصل زحمات سی ساله ام می باشد فرا بگیرند وحتی‌الامکان به عنوان دروس آموزشی حوزه از آن استفاده کنند.

ویژگی‌ها و امتیازات فقرات فقهیه

فقرات فقهیه ده جلد و مشتمل بر هشتاد یک بخش فقهی است که بیش از چهار هزار صفحه می باشد، رساله ی پر محتوی و بی نظيری که بر اساس فقه جعفری با امتیازاتی که قسمتی از آنها در ذیل ذکر می شوند تنیظیم گردیده است:

کتاب مزبور دارای همه بخشهای فقهی به  طور جامع و کامل و با عنوان پیوست‌دار فقرات فقهیه می باشد و همه مسائل موجوده و مستحدثات عصر حاضر در آن جای داده شده و با عبارات گویا و کوتاه مطابق با ذوق و سلیقة روز تنظیم شده و پاسخ گوی قریب صد در صد مسائل مراجعه کننده، می‌باشد هر بخش از بخش‌های این کتاب با تیتر مناسبی که بتواند مسائل مربوط به خود را در ذیل خود جای دهد تنظیم شده  است. از ابتدا تا پایان این کتاب تلاش شده عبارات نه در سطح علمی بالا و نه چندان خالی از مطالب علمی باشد تا همه بتوانند از آن استفاده نمایند و نيز تلاش شده از هر گونه نکته پردازی و تکرار مطالب خود داری گردد. هر نکته و مطلبی که شرح آن را برای عموم لازم ندانسته و فقط برای اهل دانش ضروری بوده در پاورقی نگاشته شده است.

امتیازات هر بخش

هر بخش از بخش‌های فقرات فقهیه نیز دارای امتیازات مخصوص به خود می باشد از آن جمله فروض سهام و استخراج اصل فریضه است که به حصرعقلی و مي‌توان گفت بطور خارق العاده در جلد هشتم فقرات فقیه بخش شصت و یکم بیان گردیده است.که خود این بخش به سه شاخه تقسیم می شود: شاخه اول : ارث - شاخه دوم :قواعد ریاضی مربوط به تقسیم ارث – شاخه سوم: فروض سهام. البته باید توجه  کنیم رعایت ترتیب و نظم یاد شده و نیز تقدم هر شاخه بر شاخه دیگر به لحاظ تناسب شاخه های سه گانه با یکدیگر می باشد . لذا شاخه اول –ارث- مشتمل برموجبات ،موانع ،طبقات و سهام ارث است و دانستن این ها مقدم بر دو شاخه دیگر می باشد . وبه نوعی منشا دو شاخه دیگر است .و فهرست موضوعات مربوط به هر شاخه در ضمن موضوع مناسب خود بیان گردیده است.