اشاره؛

بیانات چند روز پیش مقام معظم رهبری در دیدار اساتید، محققان و پژوهشگران دانشگاه ها، حاوی چندین موضوع محوری و کلیدی بود. از هُشدار ایشان نسبت به خطر رکود و توقف حرکت علمی کشور تا تاکید بر بی اثر بودن تحریم های دشمن در سایه پیشرفت علمی، از ضرورت پرهیز جدی دانشگاه ها از تبدیل شدن به باشگاه سیاسی گرفته تا اشاره به اصل معنویت افزایی در محیط های دانشگاهی .

در این میان، تاکید و مطالبه ی خاص معظم له مبنی بر لزوم تحول بنیادین علوم انسانی مبتنی بر آموزه های دینی و وحیانی ، اهمیتی دیگر داشت. ایشان در این دیدار در بیان علت لزوم تحول در علوم انسانی به نکته مهمی اشاره کرده و فرمودند: «مبنای علوم انسانی در غرب، مادی و غیرالهی است، در حالی که علوم انسانی هنگامی به حال فرد و جامعه مفید خواهد بود که براساس جهان بینی الهی و اسلامی استوار باشد که باید در این زمینه با سرعت مناسب و بدون کندی یا شتاب زدگی تلاش کرد».

گرچه در طول سالیان اخیر، چندین و چندبار است که سکان‌دار بیدار و دوراندیش انقلاب بر این موضوع کلیدی تاکید می کنند، اما به جهت اهمیت موضوع و متاسفانه ضعف نسبی کشور در این رابطه خبرنگار خبرگزاری حوزه با تنی چند از اساتید حوزه و دانشگاه، گفتگویی انجام داده که چکیده ای از دیدگاه های این نخبگان در ادامه می آید.

همه نخبگان علمی به میدان بیایند

حجت الاسلام والمسلمین علی ذوعلم، رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعیِ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، خواستار تلاش همه جانبه نخبگان علمی کشور همچنین مسئولان و متولیان در راستای تحقق منویات رهبری شد و گفت: در شرایط کنونی یکی از ضروری ترین مسایل برای رشد و تعالی کشور، تلاش به منظور تحول عمیق در علوم انسانی و اسلامی سازی آن است.

وی همچنین تاکید کرد: ضرورت تحول اساسی در علوم انسانی به سمت و سوی آموزه های اسلامی از این روست که ما امروز در یک تقابل جدی ایدئولوژیک با نظام لیبرالیستی و اومانیستی غرب هستیم.

تحول و نوآوری با چاشنی بازگشت به معارف دین

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه لزوم نقد و بررسی جدی علوم انسانی رایج که متاثر از اندیشه و فرهنگ غربی است را مورد توجه قرار داد و افزود: ما باید ضمن شناسایی آسیب ها و آفات فراروی علوم انسانی به سمت نوآوری در این علوم با تکیه بر آموزه های اسلامی حرکت کنیم.

دو شرط لازم برای تحول آفرینی در علوم انسانی

وی، ارایه طرح جامع تحول و کادرسازی در این راستا را بسیار مهم و اثربخش توصیف کرد و بیان داشت: تردیدی نیست که کسانی می‎توانند وارد عرصه تحول در علوم انسانی شوند که اولاً دین مبین اسلام را خوب شناخته باشند و ثانیاً با علوم انسانی رایج دنیا آشنا باشند تا با نظر نقادی عالمانه و منطقی، بتوانند در این جهت تحول آفرین باشند.

با وضع فعلی، به جایی نمی رسیم!

دکتر محمد فتحعلی خانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز با تاکید بر این که بی شک علوم انسانیِ فعلی، دردی از مشکلات جامعه ما دوا نمی کند، گفت: بی شک اهتمام ویژه در راستای تولید علوم انسانی بومی و اسلامی ، از جمله مهم ترین مطالبات و دغدغه های رهبر معظم انقلاب از حوزه و دانشگاه است که ایشان بار دیگر در جلسه چهارشنبه شب خویش با اساتید و محققان ، به آن اشاره فرمودند.

رسالتِ سترگ حوزه های علمیه

وی همچنین تصریح کرد: تولید علوم انسانیِ بومی و اسلامی آن طور که مدنظر مقام معظم رهبری ، علما و مراجع عظام تقلید است، پیش و بیش از هر چیز نیازمند درک عمیق از معارف اسلامی است و این درک عمیق در حوزه های علمیه شکل گرفته و نتایج مورد نظر خود را نشان می دهد.

این محقق و پژوهشگر علوم انسانی یادآور شد: متاسفانه آن چه در دانشگاه ها فراگرفته می شود، همان نسخه غربی و قدیمی علوم انسانی است که چنین علومی به هیچ وجه نمی تواند ما را به سرمنزل مقصود برساند.

وی در عین حال افزود: البته در دانشگاه های ما استادان متدین، انقلابی و تربیت شده فرهنگ انقلاب اسلامی کم نیستند که آن ها می خواهند کشور به سمت تولید علوم انسانی اسلامی حرکت کند، ولی فعلاً ساختار دانشگاهی موجود به آن ها این مجال را نمی دهد.

بیاناتی که نسخه راهگشای تحول است

حجت الاسلام و المسلمین علی رضایی اصفهانی، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه با بیان این که مقام معظم رهبری در بیانات خویش به ویژه در دیدار با اساتید حوزه و دانشگاه به خوبی، نسخه رشد و تعالی کشور را تشریح فرمودند، گفت: متاسفانه بخش قابل توجهی از علوم انسانی فعلی بر مبانی نظری غیر اسلامی استوار است.

وی اضافه کرد: از سویی هنوز هم با وجود تلاش های قابل تقدیر صورت گرفته، یک نقشه راه و چشم‌انداز بلند مدت برای تغییر وضعیت فعلی به سوی وضعیت مطلوب علوم انسانی طراحی و مهندسی نشده است.

راهکارهایی برای رسیدن به نقطه مطلوب

این محقق برجسته قرآنی همچنین ایجاد و تقویت پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی متعدد میان رشته‌ای، تحول در دروس معارف دانشگاه‌ها و جهت دهی اکثر آنها به مباحث میان‌رشته‌ای متناسب با هر دانشگاه را مورد تاکید قرار داد و گفت: تولید علم در زمینه علوم انسانی با نگاه اسلامی، نظریه‌پردازی علمی بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث، بازنگری در محتوای این علوم، ایجاد رشته‌های جدید در حوزه‌های علمیه به ویژه در زمینه مباحث میان‌رشته‌ای علوم انسانی، جهت‌دهی پایان نامه ارشد و رساله‌های دکتری دانشگاه‌ها به موضوعات میان‌رشته‌ای جهت تولید متن و علم در این زمینه و همچنین حمایت علمی و عملی از این قبیل رساله‌ها از جمله راهکارهایی است که می تواند بستر ساز تحول در علوم انسانی کشور باشد.

لزوم نوآوری در ارایه معارف اسلامی

حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پیروزمند، قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی، نوآوری در ارایه معارف اسلامی را لازمه اسلامی سازیِ علوم انسانی برشمرد و گفت: تلاش به منظور اسلامی کردن علوم انسانی و تحول مطلوب در آن، پیش نیاز تحقق تمدن نوین اسلامی می باشد.

چرایی اهمیت و ضرورت اسلامی سازی علوم انسانی

وی همچنین خواستار تلاش هدفمند برای اسلامی سازی الگوهای سبک زندگی شد و بیان داشت: این الگوها در صورتی اسلامی می شوند که دانش های پشتیبان آن ها اسلامی شده باشند؛ لذا این مساله اسلامی سازیِ علوم انسانی اهمیت مرکزی و مهمی پیدا می کند که بی توجهی و یا کم توجهی به آن ما را به هدف اصلی مان نمی رساند.

نسخه دستیابی به تمدن نوین اسلامی

حجت الاسلام و المسلمین پیروزمند، بحث تحول علم و نظریه های علمی و به طور کلی اسلامی سازی آن ها را یک دغدغه جدی در راستای دستیابی به تمدن نوین اسلامی برشمرد و افزود: طبعاً با توجه به صلاحیت و ماموریت هایی که حوزه های علمیه و نهاد روحانیت دارد،‌ این تشکل و نهاد می تواند علوم انسانی ِ اسلامی را به جامعه معرفی و عرضه کند و همین نهاد است که می تواند علوم و روش های اداره اسلامی جامعه را شناسایی کرده و تبیین نماید.

لازمه کارآمدی و پاسخگویی به نیازهای جامعه

وی با اشاره به این که گام نخستین برای اداره مطلوب جامعه حرکت به سمت علوم انسانی است،‌ ابراز داشت: گام بعد از این مرحله آن است که علوم انسانی موجود به سمت و سوی علوم حوزوی و معارف اسلامی سوق یافته و از این منبع سرشار تغذیه کند تا بتواند کارآمدی لازم را به منظور پاسخگویی به نیازهای جامعه داشته باشد

به ندای مقام معظم رهبری، لبیک بگوییم

حجت الاسلام و المسلمین علی زاده، جانشین سازمان بسیج اساتید استان قم با تاکید بر لزوم لبیک گویی به ندای مقام معظم رهبری در زمینه تحول در علوم انسانی با عنایت به جهان بینی الهی ابراز داشت: در همین راستا بسیج اساتید قم ، ضمن تشکیل حلقه های علمی در کارگروه های تحول در علوم انسانی ، حضور فعالانه ای داشته است.

وی با بیان این که تحول در علوم انسانی یکی از مقدمات ضروری تحقق مدیریت جامعه اسلامی است، گفت: مدیریت جامعه اسلامی یعنی حرکت به سمت تحقق جامعه ای که مناسبات آن را اسلام و اندیشه اخلاقی و حقوقی این دین مقدس تعیین می کند که در واقع همانا حرکت به سمت و سوی برپایی تمدن اسلامی است.

تحولی که همت مضاعف را می طلبد

حجت الاسلام علی زاده در خاتمه با تاکید بر این که تحول در علوم انسانی و اسلامی شدن دانشگاه ها نیازمند همت مضاعف مسئولان است، گفت: بی شک تحول در علوم انسانی و نیز اسلامی شدن دانشگاه ها در یک فضای آرام و به دور از تنش محقق می شود و لذا لازمه تحقق این مهم، پیروی از فرمایشات مقام معظم رهبری و عدم ورود به آفت سیاست زدگی در دانشگاه ها و مراکز علمی کشور است.

گزارش: سید محمد مهدی موسوی