دفتر نشر معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه در سال 1376 در قم تاسیس شد و فعالیت های گسترده فرهنگی در زمینه نشر آثار انقلابی و ارزشی در پیش گرفت. خبرگزاری «حوزه» در راستای آشنایی با فعالیت های این دفتر نشر و همچنین وضعیت نشر در کشور و برگزاری جشنواره ملی کتاب خوانی و برپایی فروشگاه های زنجیره ای کتاب در سراسر کشور گفت و گوئی اختصاصی با مسعود پیرمرادیان مدیرعامل دفتر نشر معارف انجام داده است که با هم مرور می کنیم.

هدف نشر معارف از فعالیت های فرهنگی که زیر نظر نهاد رهبری ارائه می دهند چیست؟

ضمن تقدیر از خبرگزاری حوزه که به نشر و معارف اهمیت می دهند رسالت و هدف اصلی نشر معارف، در واقع نشر معارف اسلامی و انقلاب اسلامی می باشد وقتی هدفی در این گستره قرار می گیرد قطعا زیرمجموعه گسترده و مفصلی برای  آن تعریف می شود که شامل مسائل معارف اسلامی و مباحث تاریخی و مقولات سیاسی و اجتماعی و مباحث مربوط به تحلیل جریان های مقابل اسلام و نظام اسلامی و جریان شناسی سیاسی دشمن و جریان شناسی فرهنگی دشمن می باشد.ما امروز برای مخاطب خود در مورد نحوه بهتر زیستن نیز باید بیندیشم بر این اساس کتاب هایی برای مهارت افزایی جامعه و رفع شبهات و مشکلات فکری و اندیشه ای را منتشر می نمائیم

جامعه مخاطب نشر معارف را چه کسانی تشکیل می دهند؟

ما جامعه مخاطب خود را جامعه جوان و دانشگاهی قرار داده ایم بدان معنا که وقتی برای نشر یک کتاب برنامه ریزی می شود باید به درد دانشجویان و قشر جوان بخورد البته دانشجویان فقط در دانشگاهها نیستند و تعداد کثیری که دیروز در دانشگاهها به تحصیل پرداخته و فارغ التحصیل شده اند را نیز تحت پوشش قرار می دهیم این دانشجویان که امروز جذب بازار کار و ادارات و موسسات خصوصی شده اند نیز از مخاطبان ما محسوب می شوند از این رو مخاطب ما نیز می تواند کارمندی باشد که چند سال قبل دانشجو بوده و یا قشری که قبل از این بخشی از عمر خود را در دانشگاه صرف کرده است در واقع بازار نشر معارف جامعه عمومی است اما سطح مخاطب ما قشر دانشجو و جوان می باشد.

به نظر شما که در عرصه نشر،  فعالیت های گسترده ای دارد در حال حاضر وضعیت نشر در کشور چه روالی را می پیماید؟

متاسفانه صنعت نشر و چاپ در کشور یک صنعت به روز و حرفه ای نیست و مسئولان ذی ربط باید به این نکته توجه داشته باشند که چرا ما دارای یک رویکرد کامل نیستیم و با رویکردی ناقص و تکامل نایافته مواجه ایم، امروز در کشور ما در حدود 13 هزار ناشر وجود دارد، اما متاسفانه به تعداد ناشرین زمینه توزیع و پخش وجود ندارد، یعنی اگر از فرد بی سواد نیز سوال کنیم و بگوئیم متناسب با این تعداد ناشر که داریم چه انتظاری وجود دارد به خوبی متوجه عدم همخوانی میان تولید و توزیع کتاب و این کمبود جدی می شود.

البته آمارهای رسمی از ثبت سه هزار کتابفروشی خبر می دهد، اما غریب به اتفاق این ها، مراکز عرضه مطبوعات و لوازم التحریر هستند و بخشی نیز به توزیع کتاب های درسی و آموزشی اختصاص دارد، اگر برای کتاب فروشی ها معیاری در نظر بگیریم که عرضه کتاب های عمومی معیار آن باشد تعداد این ها کمتر از 500 مورد تخمین زده می شود در حقیقت با 13 هزار ناشر که ناشران عمومی هستند، غالب کتاب فروشی ها عمومی نیست و مساله ناراحت کننده این است که نظام اسلامی غایت خود را در حوزه شناخت دین و تعالی و رسیدن به زندگی اسلامی و مطلوب دینی و میل به عاقبت به خیری و رسیدن به بهشت در بخش عرضه کتب جبهه فکری و فرهنگی و انقلابی که شامل کتاب های معارفی و دینی می باشد می بیند در حالی که کمتر از 200 فروشگاه در کشور وجود دارد و چگونه محصولات دینی و معارفی می تواند با این ظرفیت محدود به دست مردم برسد.

شما با توجه به رسالتی که بر عهده دارید چه پاسخی برای این دغدغه یافتید؟

این دغدغه فکری، ما را بر این داشت تا چرخه عرضه کتاب را کامل کنیم که با توجه به توصیه رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه فروشگاه های زنجیره ای کتاب در کشور تشکیل شود در این راه قدم برداشتیم به نظر می رسد بهترین راهبرد و راهکار و استراتژی در نجات ما و غلبه بر مشکلات با توجه به کسادی که در بازار وجود دارد، راه اندازی فروشگاه های زنجیره ای کتاب است.

در واقع این نگرش رهبری نشان می دهد که چه میزان از شخصیت معظم له و کلام ایشان در مسائل کشور همچون کارشناسی خبره می توان راهکار گرفت، لذا اقدام به تاسیس موسسه ای با نام موسسه فروشگاه های زنجیره ای پاتوق کتاب با این ماهیت کردیم تا در گام اول یک نمایندگی از فروشگاه زنجیره ای را در استان ها داشته باشیم که در این مسیر در 27 استان این هدف عملیاتی شد و تلاش می شود در 4 استان دیگر نیز این هدف را اجرایی کنیم و فروشگاه ها دایر شود.

در این باره علاقه مند و مصمم هستیم تا در همه شهرها که بیش از 400 شهر در سطح کشور وجود دارد این شعبات راه اندازی شود؛ اما متاسفانه رکود و بحران اقتصادی امکان این توسعه را از ما سلب کرده و توسعه دادن آن به این تعداد در شرایط فعلی توجیه اقتصادی ندارد.

اقتصاد فعلی از شرایط بحرانی خبر می دهد و حفظ وضعیت موجود در این شرایط بالاترین هدف است و توسعه دادن آن امری معقول نیست و حفظ وضع موجود و بقاء بالاترین موفقیت در این هدف به شمار می رود.و این ها بعد از گذراندن بحران، رهبران بازار می شوند هرچند در رکود برخی از رقباء حذف می شود.

ناشرین کشور با چه بحران هایی دست و پنجه نرم می کنند؟

 یکی از دغدغه های جدی این است که شرایط رکود موجب تعطیل شدن برخی از ناشران و خارج شدن از چرخه می باشد در این راستا هیچ حمایتی از سوی دولت و موسسات مالی و اعتباری برای نجات شان صورت نمی گیرد از این رو به زودی و در سال 96 شاهد تعطیلی برخی از ناشرین ارزشمند خواهیم بود و این می طلبد دستگاههای فرهنگی به خصوص وزارت ارشاد به صورت اورژانسی و در اولویت اول نسبت به شناسایی این ناشرین اقدام کرده و از ورشکستگی آن ها جلوگیری نمایند.

گویا جشنواره ملی کتاب خوانی را نیز در فعالیت های خود گنجانده اید در این خصوص توضیح می فرمائید؟

وقتی فروشگاه زنجیره ای پاتوق کتاب راه اندازی شد، ما در تکمیل چرخه و بسته تجاری و اجرایی به این نتیجه رسیده ایم که باید فعالیت های فرهنگی نیز داشته باشیم در این راستا با توجه به اینکه کتابی را تولید و فروشگاهی را بر قرار کردیم و در این فروشگاه کتاب ها را عرضه می کنیم، باید مردم را نسبت به کتاب و کتابخوانی تشویق کنیم بر این اساس در حوزه ترویجی اقدام به راه اندازی جشنواره ملی کتاب خوانی کردیم که امسال چهارمین سال برپایی جشنواره کتاب خوانی را با نام جشنواره ملی کتابخوانی" روشنا" پیش رو داریم با یک تحقیق می توان دید که هیچ جشنواره ملی کتابخوانی به جزء روشنا نداریم و بسیاری از جشنواره ها به کار خود ادامه نمی دهند البته این جشنواره با فعالیت مشترک میان چند ناشر در حال برگزاری است که یکی از موفقیت های نشر معارف این است که توانسته تعاون و همکاری را در کار خود محقق سازد و با همکاری 4 ناشر دیگر پویش مطالعاتی روشنا را ادامه دهند و برای فصل تابستان نیز دو کتاب جدید را برای مخاطب خود با نام های آن 23 نفر و کتاب ملاصالح را عرضه کرده ایم که تحت جشنواره کتاب خوانی روشنا با شعار آن 23 نفر و آن یک نفر می باشد.

در واقع روشنا هر سال دو تا سه دوره برگزاری جشنواره را دارد دوره جدید در تابستان مربوط به این دو کتاب است که شرح حال 23 نفر از اسرای نوجوانی است که در دوران دفاع مقدس به اسارت رژیم بعث عراق رسیدند و رژیم بعث و صدام به دلیل سن و سال کم این 23 نوجوان قصد بهره برداری سیاسی را داشت و این ها افرادی بودند که در دوران اسارت با صدام ملاقات حضوری داشتند، ملاصالح نیز فرد جوانی بود که وظیفه مترجمی را برای این گروه بر عهده داشت و رفتار و اقداماتی که این 23 نفر انجام دادند مانع از سوء استفاده صدام شد که این نیز یکی از فعالیت های نشر معارف می باشد که با همکاری 4 ناشر دیگر در حال اجراست رویکرد دیگر جشنواره این است که با فراهم کردن ظرفیت تبلیغی و اطلاع رسانی برای کتاب هایی که انتخاب کرده و کاهش قیمت روی جلد این فضا را ایجاد کند که انگیزه لازم را برای مطالعه فراهم کند و با جوایز خود زمینه گرایش به مطالعه را فراهم بیاورد.

دوره تابستانی جشنوراره روشنا با نام این کتاب ها در حدود 20 روز است که کار خود را آغاز کرده و تا پایان تابستان نیز ادامه دارد قیمت کتاب ها در تولید 30 تا 40 درصد کاهش یافته است و با توافقی که با ناشرین داشته ایم کتاب 23 نفر متعلق به انتشارات سوره مهر و کتاب ملاصدرا تعلق به انتشارات شهید کاظمی دارای 30 درصد تخفیف هستند و این کتاب ها در سراسر کشور موجود است و افراد علاقه مند می توانند با شرکت در این جشنواره از جوایز مادی و معنوی در جشنواره برخوردار شوند علاقه مندان می توانند از سایت روشنا آی آر نیز دیدن نمایند و اطلاعات بیشتری در این خصوص کسب نمایند.

آیا نشر معارف حمایتی از نخبگان علمی و مولفین فرهیخته در موضوعات دینی و فرهنگی و انقلابی دارد؟

 موضوع دیگری که نشر معارف به دنبال آن است در شرایطی که در وضعیت اقتصادی خوبی به سر نمی بریم،‌می توانیم مولفین ارزشمند و اندیشمندان را مورد حمایت قرار داده و آثار و اندیشه های آن ها را برای مخاطبان در قالب کتاب معرفی نمائیم، اندیشمندانی همانند آیت الله حایری شیرازی و آیت الله مومن و حضرت آیت الله علوی گرگانی و نشر اندیشه های استاد خسرو پناه و رحیم پور ازغدی و سایر اندیشمندانی که در حوزه دین فعالیت دارند در این طرح مورد توجه قرار می گیرند، همچنین ارتباط تنگاتنگی با موسسات علمی داریم، پژوهشگاه هایی که در دانشگاه ها فعال است و یا چاپ و نشر آثار برخی از اساتید دانشگاهی و تولیدات دانشگاه ها و پژوهشگاه ها در دستور کار می باشد.

سالانه چه تعداد کتاب به چاپ می رسانید و یا در چاپ آن همکاری دارید؟

بیش از 1000 عنوان کتاب در نشر معارف در طول 17 سال فعالیت منتشر و به مخاطب خود عرضه کرده ایم در شرایط فعلی سالانه 100 کتاب چاپ جدید داریم و با رویکردی که در اهمیت دادن به نو قلمان و افرادی که برای اولین بار دست به تالیف می زنند طول هر سال در حدود 20 نو قلم را داریم که آثار آن ها را چاپ می کنیم، تعداد محققین به تعداد عناوین کتاب ها می باشد بیش از 200 مولف و محقق با ما همکاری دارند برخی در موسسات تحقیقی فعالیت دارند و در مراکزی مانند نهاد رهبری به سوالات و شبهات پاسخ می گویند که ارتباط مداوم و و مستمر تنگاتنگی با آن ها وجود دارد که در نهایت کتاب های آن ها را چاپ می کنیم.

آیا فعالیت های دیگری در عرصه فرهنگی دارید؟

یکی از تحولات و ظرفیت های جدید که در عرضه کتاب و صنعت نشر کشور اتفاق افتاده نشر الکترونیک کتاب است، امروز 50 درصد از بازار جهانی کتاب در دنیا به کتاب های الکترونیک اختصاص دارد، البته در کشور ما آغاز راه است، اما با توجه به اینکه این موضوع برای صنعت نشر اجتناب ناپذیر است، نشر معارف نیز در این راستا اقدام به راه اندازی نشر الکترونیک کرد و در حال حاضر یک اپلیکیشن کتاب خوان داریم که کتاب ها را به شکل الکترونیک در کتاب خوان اندرویدی و نسخه« آی او اس» تحت عنوان اپلیکیشن پاتوق کتاب عرضه می کنیم؛ البته در این نمایشگاه کتاب های دیگر ناشران را عرضه می کنیم بیش از 800 ناشر کتاب های خود را از طریق فروشگاه زنجیره ای پاتوق کتاب عرضه می کنند در واقع این فروشگاهها ویژه عرضه کتاب های جبهه فکری و فرهنگی انقلابی است و هجم اصلی فروش کتاب متعلق به ناشرین جهبه فرهنگی انقلاب است که نشر معارف یکی از این 800 ناشر است، هر چند بالاترین فروش متعلق به نشر معارف است ولی 70 درصد هم کتاب های سایر ناشرین عرضه می شود که ظرفیت خوبی را برای ناشرین فراهم کرده است،همچنین ابزار کتاب یکی از ابزاری است که کتاب گیر و نگهدارنده کتاب است از تولیدات ما می باشد.

آیا نشر معارف تعاملی نیز با ناشران دیگر دارد؟

خوشبختانه تعامل خوبی با ناشرین داریم و ارتباط خوبی میان رقبا وجود دارد و رویکرد ما همیاری و تعاون و تعامل با ناشرین است و این تعامل و همیاری را در فروشگاه ها به منصه ظهور رساندیم حتی در حوزه حمایت از تولید امروز ناشرینی داریم که از ظرفیت و توانایی نشر معارف برای چاپ کتاب های خود استفاده می کنند در این راستا با ناشرین برتری مانند انتشارات سوره مهر نیز ارتباط تنگاتنگی داریم و در این اوضاع سخت اقتصادی کمک می کنیم که کتاب آسان تر به دست مردم برسد در این زمینه توفیق داریم که با ناشرین دیگر تعاون و همکاری داشته باشیم.

آیا به زبان های دیگر نیز کتاب  چاپ می شود؟

بیش از 20 عنوان از کتاب ها به زبان روسی، انگلیسی،‌عربی و اردو ترجمه شده و بنا داریم هر ناشر خارجی که بخواهد کتاب های ما را ترجمه کند، بدون دریافت حق رایت و حق امتیاز اجازه به آن ها بدهیم تا کتاب ها را به زبان های خارجی منتشر کنند و در اختیار علاقه مندان قرار دهند.

ارتباط و تعامل شما با حوزه و بخش چاپ و نشر حوزه چگونه است؟

با توجه به اینکه از نظر مخاطب خود را جامعه دانشگاهی قرار داده ایم به لحاظ فعالیت، ارتباط فعالی با نشر حوزه علمیه نداریم؛ چرا که آن ها کتاب هایی چاپ می کنند که خاص حوزه می باشد و کتاب های ما مختص دانشجویان هست، اما محققینی که برای نشر معارف کار تحقیق انجام می دهند، برای بخش حوزوی نیز این کار را انجام می دهند و محصولاتی که در نشر معارف تولید می شود، بخشی از آن طبق گزارشات مورد استقبال طلاب در سطوح مختلف می باشد که به ضرورت و یا برای مطالعه عمومی از آن استفاده می کنند برخی از مولفین که امروز برای نشر معارف تولید کتاب دارند فضلای حوزه علمیه هستند.

حضورتان در عرصه بین الملل و جشنواره های بین المللی به چه صورت است؟

با توجه به اشتراک زبان میان کشور ایران و افغانستان که زبان مشترک فارسی داریم عرضه کتاب را به صورت مستمر داریم چه از طریق رابطینی که ارتباط دارند و کتاب ها را برای کتاب خانه های عمومی کشور افغانستان تهیه و عرضه می کنند و یا چه از طریق شبکه تجاری عرضه کتاب در افغانستان که کتاب های فارسی ما را به عنوان کتاب های درسی دانشجویان افغانی عرضه می کنند، البته ارتباط ما ارتباط گسترده ای نیست ولی کشور افغانستان کتاب های ایرانی و فارسی را غالبا به عنوان کتاب درسی تهیه می کنند و کتاب هایی که در کشور ما درسی محسوب نمی شود در کشور افغانستان به عنوان کتاب های درسی استفاده می شود و آن را از ناشران ما تهیه می نمایند، کشور افغانستان در این زمینه نقطه ضعفی دارد و آن این است که در تدوین کتاب مشکل دارند و مراکز آموزشی فاقد تدوین کتاب درسی هستند و سیستم های آموزشی آن ها چنین توانایی را ندارند از این رو غالبا از کتاب های فارسی استفاده می کنند تا جایی که 90 درصد از کتاب های کشور افغانستان طبق گفته ناشرین و کتاب فروشان افغانی کتاب هایی است که توسط ناشرین ایرانی تولید می شود، بسیاری از کتاب های ما توسط ناشرین افغانستانی با مجوزهای خودشان به چاپ مجدد می رسانند که بعضا بدون مجوز هم انجام می شود.

 و کلام آخر ...

امید است در این اوضاع سخت اقتصادی با توجه به اینکه صنعت نشر یک صنعت غیرانتفاعی است و در همه دنیا این صنعت را انتفاعی محسوب نمی کنند وزارت ارشاد نسبت به رصد و حفظ این صنعت مشارکت داشته باشد تا بتوانیم این ظرفیت های ارزشمند و فاخر را حفظ کنیم.

گفت وگو : اکبر پوست چیان - ۳۱۳/۱۷