حجت الاسلام والمسلمین هاجری در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با اشاره به فعالیت های پژوهشی انجمن های علمی حوزه، گفت: این انجمن در مواردی مانند فصلنامه پژوهشی یا کرسی های آزاداندیشی و نظریه پردازی در قالب کتاب در 17 رشته هر ساله فعالیت های پژوهشی را منتشر می کند.

مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه با اشاره به فعالیت های پژوهشی این دبیرخانه بر اساس نیاز جامعه، افزود: در این انجمن چند فعالیت پژوهشی درحال انجام است که براساس نیاز روز جامعه طراحی شده و از جمله آن، همکاری علمی پژوهشی با مراکز علمی و نهادهای نظام مانند مرکز الگویی پیشرفت، مرکز علمی رویان، آستان قدس و ...، انتشار کتاب شناخت تحت عنوان آثار منتخب دانش آموختگان حوزه و دانشگاه در عرصه علوم انسانی، نشر گفتمان علمی انقلاب، طرح تدوین موسوعه های تخصصی آیات و روایات سیاست، حقوق و ...  و برگزاری مباحثات فقه مضاف است.

* شاخص های پژوهش های استاندار

این محقق با اشاره به شاخص استاندارد پژوهشی در دنیا اظهار داشت: در همه دنیا پژوهش استاندار دارای شاخصه هایی است که از جمله شاخصه ها این است که براساس نیاز روز باشد، به نیازی جواب بدهد و متکی و مبتنی بر منابع معتبر و روش های علمی باشد.

وی ادامه داد: اگر فعالیت علمی انجام می شود که گره ای از مسئله را باز نمی کند، به آن فعالیت، علمی پژوهش نمی گویند، یا حتی اگر پاسخی می دهد که مستند نیست، آن کار، پژوهش نیست.

حجت الاسلام والمسلمین هاجری گفت: بر این اساس ممکن بسیاری از کارهای علمی، پژوهش نباشد بلکه ترویجی و تبلیغی باشد؛ ممکن است آن فعالیت علمی انجام گرفته ارزشمند باشد، ولی دلیل نمی شود این فعالیت، پژوهشی باشد؛ چون شرایط پژوهش استاندار را ندارد.

مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه اضافه کرد: البته این پژوهشی نبودن، دلیل بر ضعف آن کار علمی نیست چون هدف آن کار علمی از ابتدا پژوهش نبوده و دنبال این نبود به مسئله ای پاسخ دهد.

* معنای پژوهش

وی افزود: فعالیتی پژوهش و تحقیق است که در ارتباط با مسئله ای انجام شود و آن را حل کند؛ اگر فعالیتی مسئله ای نباشد، پژوهشی نیست و اساسا پژوهشی انجام نگرفته است.

این محقق عنوان کرد: پس باید مسئله ای باشد و آن مسئله گاهی مقوله و نیاز معرفتی می باشد که نیاز است شخص با انجام فعالیت علمی و پژوهشی به آن پاسخ دهد و پاسخ بر اساس منابع متقن و مستند باشد.

حجت الاسلام والمسلمین هاجری ابراز داشت: روشی که پژوهشگر بدان استناد می کند باید از استاندارد علمی باشد؛ ممکن کسی به جواب مسئله ای برسد؛ ولی راه و روش رسیدن به آن نادرست باشد؛ مقصد و منابع درست است، ولی روش درست نباشد.

وی ادامه داد: روش پژوهشی روشی است که پژوهشگر بر اساس صغری و کبرایی حرکت کرده تا مسئله ای اثبات شود؛ پژوهشی، پژوهش است که این مراحل را داشته باشد.

این محقق افزود: اما کارهای که درجامعه می شود، پژوهش نیست چون بعضی مسائل، اصلا مسئله معرفتی نیست؛ قبلا مسئله ای مطرح شده و جواب آن را دادند. پژوهش یعنی تحقیق و پیدا کردن حقیقت. این را که قبلا به آن جواب دادند، دوباره به آن جواب بدهیم، دیگر پژوهش نیست.

* نقش پیشینه مسئله در پژوهش

حجت الاسلام والمسلمین هاجری ابراز داشت: برای پژوهش درست، باید پیشنیه مسئله را ببینیم؛ اگر کسی مسئله ای را تحقیق کرده؛ اما پیشنیه را ندیده، پژوهش و تحقیق نکرده است.

مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه افزود: پژوهش جایی است که سؤال بی پاسخ است؛ اگر سؤالی باشد و پاسخ داشته باشد و محقق همان پاسخ را بدهد به آن تحقیق گفته نمی شود.

وی عنوان کرد: اگر در مورد مسئله ای پاسخی نباشد و محقق با تحقیق خود، پاسخ آن را به دست آورد، به آن تحقیق و پژوهش می گویند؛ سؤالی که قبلا مطرح شده و جواب دادند و شما رفتید چند کتاب دیدید و پاسخ مسئله را دادید، پژوهش و تحقیق نامیده نمی شود.

مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه خاطرنشان ساخت: پژوهش جایی است که سوالی باشد و برای آن پاسخی نباشد و شما پیشینه را ببینید تا بتوانید به اصل پاسخ برسید؛ به همین دلیل بسیاری از کارهایی که انجام می شود، پژوهش نیست چون پیشنیه فلان موضوع دیده نمی شود و نیازی را پاسخ نمی دهد؛ باید برای رسیدن به پیشینه تحقیق کرد.

این محقق عنوان کرد: ۵۰ درصد تحقیق، دیدن پیشینه است؛ بعد از دیدن پیشینه باید ببینید آنها به کجا رسیدند و به چه سوالاتی جواب نداند و شما جواب بدهید.

مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه ابراز داشت: مهمترین ملاک ما برای اینکه پژوهش های انجمن های علمی حوزه بر اساس نیاز جامعه انجام می شود وم ی تواند پاسخ گوی نیازها باشد، تداوم ارتباط با مراکز و نهادهای علمی است؛ چون آنها بر اساس نیاز جامعه طرح سؤال می کنند و این انجمن پاسخ می دهد.

این محقق تأکید کرد: اگر پاسخ ها قانع کننده و مطابق نیازشان نبود، دیگر کار با ما را ادامه نمی دادند و این ارتباط و تحول علمی با نهادهای مختلف نشان از بالندگی است.

حجت الاسلام والمسلمین هاجری ابراز داشت: ارتباط این انجمن با مراکز علمی بدین صورت است که آنها درباره موضوعی، طرح مسئله می کنند و انجمن ها وارد طرح مسئله شده، موضوعی را به صورت تخصصی تحت عنوان فقه معاصر در درس خارج مورد بررسی قرار می دهند و به آن بر اساس مباحث روز پاسخ می دهند.

وی عنوان کرد: اکنون در انجمن فقه و اصول، اساتید از مدتها قبل درس خارج فقه معاصر داشته و 30 مسئله را مشخص کردند و در فقه مستحدثه جواب می دهند.

مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه افزود: برای ارائه درصد که چند درصد پژوهش های این انجمن مطابق نیازهاست، نیازمند مطالعه دقیق هستیم.

* پیوست پژوهشی

این محقق در ادامه پیشنهادی برای بهتر شدن وضع پژوهش داد و گفت: در گفتارها بر ضرورت پژوهش اذعان داریم ولی در بسیاری از برنامه های خورد کلان پیوست پژوهشی نداریم؛ زمانی کشور به رشد می رسد که هر برنامه ای مبتنی بر پیوست پژوهشی روشمند علمی باشد؛ انسانی که مطالعه نمی کند و دانش ندارد مانند چراغ خاموش است.

حجت الاسلام والمسلمین هاجری با بیان اینکه ادعای پژوهش می کنیم ولی در عمل کاری انجام نمی دهیم، افزود: بزرگترین موضع آسیب پذیر کشور عدم توجه عملی، هدفمند و نهادینه به مقوله پژوهش است؛ روزی که مراکز و مدیران به شکل نهادینه شده هیچ کاری بدون پیوست پژوهش انجام ندهند، روز رشد است و در کنار این مسئله پیوست، نباید از سرمایه گذاری در بحث پژوهش بترسیم.

313/40