حجت الاسلام والمسلمین سید موسی هاشمی تنکابنی، معاون پژوهش سطوح عالی و خارج حوزه های علمیه در گفت وگو با خبرنگارخبرگزاری «حوزه»، با اشاره به فعالیت های این معاونت در موضوع پژوهش گفت: ابتدا قبل از ورود و اشاره به فعالیت های انجام شده در موضوع پژوهش در سطوح عالی، لازم است بدانیم پژوهش به چه معنا است.
پژوهش
وی در تعریف پژوهش افزود: پژوهش به معنای فرایند تولید دانش است. هر دانشی برای تولید لازم است فرایندی را طی کند؛ مانند شناخت دانش، پیدا کردن موضوعات مربوط به آن مسئله از نظر کم و کیف و پیدا کردن مسئله مورد نظر در منابع. خلاصه پژوهش یعنی حل مسئله و این حل فرایندی دارد که از جمله آن شناسایی فرایند و مسیر و به نتیجه رسیدن مسئله است.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی اظهار داشت: در پژوهش باید مراحلی مانند شناختن مسئله، پیدا کردن و شناختن موقعیت مسئله از نظر منطقی، یافتن پاسخ آن مسئله در منابع، یافتن بررسی پاسخ ها نقد و ارزیابی سوالات و بعد انتخاب آن نظر و دیدگاه در آن مسئله طی شود تا این پژوهش تبدیل به پژوهش استاندار شود.
معاون پژوهش سطوح عالی و درس خارج حوزه های علمیه با اشاره به فرایند پژوهش در حوزه های علمیه اضافه کرد: یکی از ماموریت های اصلی این معاونت در عرصه پژوهش، تولید مباحث دینی، علمی، اخلاقی، فقهی و اصولی در حوزه است. مثلا آیا فلان مسئله واجب است یانه؟ باید مراحل مانند شناختن مسئله، پیدا کردن و شناختن موقعیت مسئله از نظر منطقی، یافتن پاسخ آن مسئله در منابع، یافتن بررسی پاسخ ها نقد و ارزیابی سوالات و بعد انتخاب آن نظر و دیدگاه در آن مسئله طی شود تا پژوهش صورت گیرد و نهایتا به جواب فلان مسئله واجب است یا نیست، برسیم.
وی با بیان اینکه هر پژوهشگر موفقی، ابتدا لازم است آموزش مهارت های پژوهش را ببیند، افزود: برای این منظور لازم است طلاب از همان پایه اول تا پایه ششم با فرایند پژوهش در کلاس درس آشنا شوند، مهارت ها را آموزش و یاد بگیرند تا نهایتا به تمریم منتهی شود چون معتقدیم پژوهش مهارت وفرایند است.
این محقق با بیان اینکه این مرحله در سطوح عالی انجام و توسعه می یابد، افزود: پژوهش برخلاف سایر مهارت ها به سادگی و در زمان کوتاه منتج به ثمر نمی شود؛ بلکه باید زمان مشخصی از مهارت افزایی و دانش افزایی بگذرد تا پژوهش خوب و پژوهشگر تولید و تربیت شود.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی با بیان اینکه اگر بخواهیم مدرسه ای را مورد بررسی قرار دهیم و بگوئیم طلاب کدام مدرسه علمیه از نظر رتبه علمی خوب و دست به قلم می باشند، باید گفت: آنهایی که در جشنواره علمی حضور یافته باشند، موفق ترند.
فرایند یاد گیری پژوهش در مدارس علمیه
معاون پژوهش سطوح عالی با توجه به فرایند یادگیری پژوهش در حوزه علمیه از سال 94/ 95 براساس مصوبه شورای عالی حوزه به مدارس علمیه، افزود: برهمین اساس توجه به امر پژوهش و انجام تحقیق از پایه 3تا 6 اجباری شده و طلبه لازم است یک تحقیق کلاسیک در هر درسی که می خواند، انجام دهد و در مقابل آن 5 نمره بگیرد. این کار در هر نیم سال دوبار و در طول 3 سال، 8 تحقیق انجام خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی با اشاره به مطالبه جدی مدیران در مدارس استانها بر اجباری شدن فرایند یادگیری آموزش و مهارت های پژوهشی قبل از اجباری شدن تحقیق، افزود: آنها معتقدند؛ اگر این کار انجام می گرفت، شاهد اتفاقات بهتری در امر پژوهش بودیم.
وی ابراز داشت: ولی به دلیل اجباری شدن تحقیق در مدارس قبل از مهارت افزایی براساس مصوبه شورای عالی حوزه، مدیران مدارس سعی کردند در روند اجباری شدن تحقیق به مسئولین حوزه کمک و اساتید پژوهشی را دعوت و اقدام به یادگیری پژوهش به طلاب نمایند.
معاون پژوهشی سطوح عالی حوزه با بیان اینکه درباره چگونگی مهارت افزایی در عرصه پژوهشی متن پژوهشی تدوین نشده است، اضافه کرد: به زودی قرار است در این رابطه متنی تدوین شود. برای همین منظور سر فصل های پژوهشی ابلاغ شده و در کنار آن فعلا آموزش مهارت افزایی به عهده اساتید گذاشته شده تا برای طلاب توضیح دهند، راهنمایی کنند تا فعالیت های پژوهش انجام شود.
وی با اشاره به راه اندازی فرایند یادگیری پژوهش در سطوح عالی گفت: این کار از امسال شروع شده و دنبال این هستیم همان فرایند 5نمره و سایر موارد در سطوح عالی اجرایی شود.
معاون پژوهشی سطوح عالی با بیان اینکه انجام و فرایند یادگیری پژوهش در سطوح عالی برای طلاب مدارس آزاد، اختیاری است، ابرازداشت: اما برای طلبه های که دوست دارند این مسئله را فراگیرند، لازم است در 35 پایگاهایی که در سطح استان به همین منظور طراحی و راه اندازی شده، ثبت کنند.
پایگاه های پژوهشی
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی افزود: این پایگاه ها دارای ویژگی های تربیتی و علمی است. اساتید، طلبه ها را در این دو عنوان تقسیم و شروع به فرایند آموزش پژوهش می کنند.
روند شناسایی اساتید پژوهشی درپایگاه ها
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی ادامه داد: اکنون اساتید علمی و تربیتی در پایگاه ها تعیین شدند. روند جذبشان هم این گونه بوده که اساتید، ابتدا به وسیله معاونت آموزش، شناسایی، معرفی و بعد سوابق علمی آنها مورد بررسی قرار می گرفت.
وی ادامه داد: در مرحله بعدی افرادی که صلاحیت علمی برای مشاوره داشتند، به معاونت پژوهش، معرفی و این معاونت مصاحبه پژوهشی تحت عنوان «هم اندیشی پژوهشی» انجام می داد و حتی اساتیدی که عرصه علمی فعالیت داشتند و یا فعالیت و مهارت نداشتند، این معاونت در قالب هم اندیشی پژوهش آنها را با مهارت پژوهشی آشنا می کرد. بعد از احراز صلاحیت اساتید، اسامی افراد به مدیریت سطوح عالی ارسال و این مدیریت مجوز استاد علمی را صادر می کرد.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی با اشاره به روند فعالیت اساتید در پایگاه های مهارت افزایی پژوهشی گفت: روند به این شکل است که هر استاد علمی در پایگاه ها حداقل10 طلبه سطوح عالی را در مسائل علمی مختلف مانند، فقه، اصول، فلسفه و... راهنمایی و آموزشی می دهد که چگونه کتابها را مطالعه کند، مباحثه کند. به این صورت، استاد، راهنمای پژوهشی، طلبه را عهده دار می شود.
شناسایی 300 استاد
این محقق افزود: استاد، درهر عنوانی از درس، موضوعی را برای طلبه معین، راهنمایی و منابع را معرفی می کند، مشاوره می دهد، در فرایند پژوهش کمک و نمره پژوهشی را ثبت می کند.
وی بابیان اینکه در حال حاضر این فرایند پژوهشی با 300 استاد در پایگاه ها آغاز شده، ابراز داشت: پایگاه ها در پایه های 7و 8، 9 و 10 و درس خارج در حال فعالیت هستند که از جمله آن پایگاه ها مدارس علمیه امام هادی(ع)، حضرت ابوالفضل(ع) ، آل یاسین، موسسه آموزشی امام خمینی(ره)، فیضیه و دارالشفاء، شهید صدوقی و... است.
آسیب های پژوهشی
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی با اشاره آسیب های عرصه پژوهشی بیان داشت: عمده این آسیب ها، آشنا نبودن طلاب با فرهنگ و مهارت پژوهش است.
وی افزود: طلبه ای که تا پایه 10 با مهارت پژوهش آشنا نشده، چطور می خواهد، مقاله بنویسد. همین کار را برای او سخت می کند. اگر طلبه از همان اول ورود به حوزه با فرایند پژوهش آشنا بود در پایه های دیگر خودش مطالبه گر می شود و مقاله می نویسد، در حال حاضر این مهارت افزایی در سطح اول الزامی شده و درسطوح عالی در ابتدای راه قرار داریم.
معاون پژوهش سطوح عالی افزود: آسیب دوم آشنا نبودن اساتید با مهارت های پژوهشی است و دقیقا به همین دلیل درس استاد پژوهشی نیست تا طلاب از همان ابتدا با فعالیت پژوهش آشنا شوند.
این محقق عنوان کرد: آسیب سوم، حجم آموزش زیاد در مدارس است. برای رفع این مشکل لازم است در پایه اول حجم آموزش به 90 درصد برسد و همین طور این شیب در پایه های دیگر کاهش یابد تا به درس خارج که رسیدیم فقط پژوهش باشد.
وی بابیان اینکه دیگر رفع این آسیب، تبدیل شدن کرسی های درس خارج به کلاس های پژوهش محور است، ابراز داشت: در درس خارج طلاب باید خودشان دنبال تحقیق و بررسی آیه و روایت بروند تا بتوانند به معنای واقعی کلمه پژوهش انجام دهند و استاد در این فرایند ناظر بر انجام فعالیت ها باشد و بررسی کند.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی اضافه کرد: اگر به این صورت برنامه ریزی شود و فعالیت ها تداوم پیدا کند، شاهد رشد حوزه در مسائل علمی و پژوهشی خواهیم بود.
وی ابرازداشت: برای فعالیت پژوهشی دقیق، لازم است طلبه از همان لحظه ورود به حوزه، آموزش و پژوهش را با هم داشته باشد و معتقدیم آموزش و پژوهش محور می تواند ثمر بخش باشد. اگر این دو با هم باشند، به زودی شاهد اتفاقات مهم در حوزه خواهیم بود.
رسالت های معاونت پژوهش
معاون پژوهشی سطوح عالی با اشاره به جایگاه و فعالیت این معاونت در عرصه پژوهش در حوزه، اظهار داشت: وقتی عهده دار مسئولیت معاونت پژوهش سطوح عالی شدم، برنامه هایی را جزء الویت ها قرار دادم که از جمله آن، آموزش پژوهش محور بود. این کار در حال حاضر از پایگاها شروع شده و 4 هزار طلبه در این پایگاه حضور مشغول مهارت افزایی می باشند.
معاون پژوهشی سطوح عالی حوزه با اشاره به نحوه ثبت نام در این پایگاه ها افزود: طلاب سطوح عالی می توانند با ورود به پنل شخصی اقدام به ثبت نام کنند.
وی افزود: از جمله شرایط ثبت نام داشتن معدل 14و اختیاری بودن ثبت نام است، ولی اگر کسی ثبت نام کرد، حضور در کلاس ها اجباری می شود.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی اظهار داشت: طلبه ای که در پایگاه شرکت کرده طبق آیین نامه درسی بعد ازظهر ها در کلاس های آموزشی شرکت خواهد کرد و می توانند از 5 نمره پژوهشی و از 4نمره تقریات درس خارج استفاده کنند.
وی ادامه داد: در این کارگاه ها همه کتابهای که در سطوح عالی تدریس می شود به وسیله اساتید، مورد مشاوره علمی قرار می گیرد.
این محقق بابیان اینکه انتخاب پایگاه با طلبه خواهد بود، ابراز داشت: در این رابطه اگر طلبه به پنل شخصی خود برود همه توضیحات تکمیلی در مورد پایگاه ها ارائه شده است.
معاون پژوهشی سطوح عالی اضافه کرد: در این پایگاه در کنار مشاوره علمی، کارگاه مهارتی در زمینه نویسندگی، تقریر نویسی، مقاله نویسی، روش مطالعه و روش مباحثه به طلاب شرکت کننده، آموزش داده خواهد شد. در این کارگاره ها حدود 10 تا 20 موضوع کارگاه آموزشی و تربیتی برای استاد و طلبه تعیین شده است.
حجت الاسلام و المسلمین هاشمی بابیان اینکه در کارگاه وظایفی تعیین شده افزود: از جمله آن آموزش و پژوهش است. در بخش پژوهش سرفصل آموزش روش تحقیق، روش مطالعه، نگارش علمی و استفاده ازنرم های پژوهشی آموزش داده می شود.
وی افزود: ماموریت دوم این معاونت برگزاری کارگاه پایان نامه نویسی برای طلاب و فضلای سطح سه حوزه است. در گذشته بسیاری از طلاب پایه 10 با این روش آشنا نبودند و همین مسئله مشکلاتی برای پایان نویسی برای آنها ایجاد کرده بود. با اطلاع رسانی مناسب دراین رابطه درحال حاضر 180 طلبه سطح سه و 40 نفر طلبه سطح چهار دراین کارگاه شرکت کردند و تا کنون دومین کارگاه آن برگزار شد.
این محقق ادامه داد: این کارگاه 25 نفره است و تا الان استقبال بسیار خوبی از این کارگاه ها از سوی طلاب رتبه سه و درس خارج شده است.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی گفت: اگر طلبه در پایان نامه نویسی مشکل دارد چون مهارت آن را فرا نگرفته است و اگر در پایه اول یاد می گرفت خیلی اوضاع فرق می کرد.
معاون پژوهشی سطوح عالی حوزه اظهارداشت: ازدیگر فعالیت های این معاونت راه اندازی کانون علمی در مدارس و پایگاه ها است. فلسفه آن این است در این کانون های علمی مانند کانون ادبیات، فقه، کلام و... که با حضور استاد اداره می شود، تظارب آراء و انتقال تجارب به صورت گروهی انجام می گیرد و براساس همین مبنا، پژوهش گروهی انجام می شود و تجربه نشان داده، کار گروهی برکات بهتری دارد.
وی ادامه داد: از جمله برکات این کانون ها، انتشار نشریات علمی است. درهمین راستا به دنبال راه اندازی نشریات دیجیتالی هستیم و اگر این کار صورت بگیرد، طلاب می توانند نقش مهمی در مسائل پژوهشی و تولید محتوای علمی پژوهشی دراین نشریه داشته باشند.
این محقق گفت: از دیگر فعالیت ها راه اندازی، فقه معاصر و مسائل مستحدثه است. تا حالا 19 مورد راه اندازی شده که ازجمله آن بحث بانکداری، اقتصاد فلسفه دین و... است. این کلاس ها در مدرسه های خان، گلپایگانی و فیضیه و... برگزار می شود.
برگزاری درس خارج فقه معاصر
معاون پژوهشی سطوح عالی با بیان اینکه برگزاری درس خارج فقه معاصر در حوزه اقدام جدیدی است، که انجام گرفته، ولی تا کنون از آن غفلت شده بود، ابراز داشت: در فقه معاصر چند کار انجام می شود، یکی از آنها شکل گیری کمیته های علمی است. کار کمیته علمی این است هر درس خارج برگزار می شود، حتما باید پشتوانه درسی از آن درس شود.
وی ادامه داد: استادی که می خواهد درس خارج ارائه دهد، شاید خودش وقت نکند همه مباحث روز را رصد کند، برای همین منظور، آیین نامه پژوهشی مصوب شده است، استاد براساس آیین نامه می تواند کمیته علمی فقه معاصر تشکیل دهد، که اعضاء آن اساتید پژوهشگر هستند.
این محقق عنوان کرد: کار کمیته این است استادی که درس خارج اقتصاد را مطرح می کند، ابتدا لازم است شناخت موضوع، مسئله و کارکرد فلان موضوع را بداند، این اعضاء، کمیته پشتوانه پژوهشی درمورد فلان موضوع را انجام می دهند تا استاد بتواند زوایای مختلف بحث را ارائه کند.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی بابیان اینکه هم اکنون 19 کمیته راه اندازی شده است، ابراز داشت: دومین کاری که از سوی این معاونت انجام شده است، ارائه خدمات برای طلابی که در این درس ها شرکت می کنند، است که از جمله آن ارتباط با مراکز پژوهشی، برگزاری بعضی کارگاه ها و معرفی بعضی از منابع است.
معاون پژوهشی سطوح عالی گفت: یکی دیگر از فعالیت ها، برگزاری کرسی های نظریه پردازی، نشست های علمی برای سطوح عالی و بازدیدهای علمی و موضوع دیگر راه اندازی منابع و کتابخانه است.
وی پیشنهادهایی هم ارائه داد و بیان داشت: معاون پژوهشی پایگاه و مدرسه ها فعال شود. اگر مدرسه ای معاون پژوهشی دارد، فعال شود. اگر ندارد کسی را به عنوان معاون یا حداقل رابط پژوهشی فعال کنند.
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی با اشاره به انتخاب شعار هفته پژوهش تحت عنوان« پژوهش و علوم اسلامی انسانی» افزود: این کار بسیار خوبی بوده که در کنار نام گذاری سایر روزها انجام گرفته است.
نیازهای پژوهشی جامعه گرد آوری شده است
معاون پژوهشی سطوح عالی بابیان اینکه تمام سعی حوزه این بوده که براساس نیاز روز جامعه حرکت کند؛ ولی دراین رابطه چون بررسی دقیقی صورت نگرفته نمی توان درصدی ارائه داد، اظهار داشت: در حال حاضر در معاونت پژوهش حوزه های علمیه حرکتی« تحت عنوان نیاز سنجی پژوهشی» در سطح جامعه و نهادها انجام شده است و در همین راستا چند جلد کتاب در زمینه فقه، اصول، اقتصاد، تفسیر و ادبیات دینی و کتابهایی از نیازهای نهادهایی مانند مجلس شورای اسلامی تحت عنوان نیازهای پژوهشی گرد آوری شده و در سایت معاونت پژوهشی قرار داده شده است و به طلبه اعلام شده است براساس این نیاز، مقالات و موضوعات پایان نامه را بنویسند.
وی با اشاره به جایگاه پژوهش در حوزه افزود: از نظر معاونت، پژوهش در رتبه خوبی قرار دارد و معتقدیم رتبه آموزش و پژوهش در یک جایگاه است.
برنامه جامع پژوهش ابلاغ شده است
حجت الاسلام والمسلمین هاشمی در پاسخ به این سؤال اگر پژوهش در جایگاه بالا و خوبی قرار دارد پس چرا فعالیت های پژوهشی در مدارس، پایگاه های پژوهشی و... به تازگی راه اندازی شده است گفت: در تلاش هستیم آهسته آهسته به آن جایگاه برسیم. در همین رابطه برنامه جامع پژوهش در سطوح عالی ابلاغ شده است.
تهیه و تنظیم: قربان اسلامی نژاد
313/40
