حسن بیاتانی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در خصوص تحولات شعر و ادبیات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اظهار داشت: در کنار بسیاری از تحولات خوب و ارزشمند و امیدوارکننده در عرصه فرهنگ و ادب و هنر ، یکی از اتفاقات منفی این سال ها در عرصه شعر را می توان کنگره ها و اتفاقات سالانه ی ادبی دانست که روزگاری بر حسب ضرورت و نیاز واقعی پایه گذاری شده اند اما به مرور زمان در پیچ و خم بروکراسی و برخورد بخشنامه ای کارکرد اولیه خود را از دست داده و صرفاً سالیانه هزینه ای اسراف گونه را بر بخش فرهنگی کشور تحمیل کرده و می کنند.

وی افزود: در همین راستا فراخوان های ادبی که با اهداف غیر کارشناسی و یا از سوی ارگان های غیر فرهنگی منتشر می شوند و شعرا را به سرودن تشویق می کنند گاه باعث تزریق مصنوعی دغدغه و درد در بین شعرا شده و چه بسا اگر بسیاری از این فراخوان ها نبود، شعرا به طور طبیعی در موضوع همان فراخوان اشعار به مراتب بهتری می سرودند.

این شاعر جوان همچنین گفت: در زمینه ی ادبیات متعهد کودک و نوجوان در سال های اول انقلاب رویش های امیدبخشی مشاهده شد؛ اما این رویش ها در دهه های اخیر هر چند با رشد کمی فراوان مواجه شده اما به نظر می رسد که از نظر کیفی هنوز به نقطه ی مطلوبی که متناسب با چهل سالگی انقلاب باشد، نرسیده است.

تشکل های ادبی و انقلابی؛ نشانه ای از رویش های مبارک

وی با بیان این که ایجاد تشکل های ادبی و انقلابی مردم نهاد نیز از اتفاقات مبارک حوزه شعر در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است، ابراز داشت: از این میان می توان به شهرستان ادب اشاره کرد که با شناسایی خلأها و ناکارآمدی های سیاست ها و ارگان های فرهنگی و با به کارگیری شاعران جوان و متعهد و دغدغه های ناب انقلابی و انسانی، توانست بخش عظیمی از جریان ادبی کشور را در حوزه ی شعر و داستان با خود همراه نموده و در جهت رشد و تعالی و جهت دهی این مجموعه قدم های موثر و مشهودی بردارد.

بیاتانی در ادامه گفت: با توجه به تاثیرات درون مرزی و برون مرزی انقلاب اسلامی، جایگاه ادبیات به خصوص شعر در چهل سالگی انقلاب را نیز در دو حوزه می توان رصد کرد و درباره ی آن به قضاوت و تحلیل نشست؛ یکی درون مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران و دیگری هم تاثیر شعر فارسی در خارج از مرزها.

وی افزود: در حوزه ی اول یعنی حوزه ی درون مرزی باید بگویم که شعر فارسی در این چهل سال با اتفاقات فراوان و مبارکی مواجه بوده که بی شک یکی از این تاثیرات، رنگ گرفتن تمام حوزه های شعر فارسی و اکثر قالب ها از شعارها و اندیشه های انقلاب اسلامی است.

تحول در شعر مذهبی و ولایی به برکت انقلاب اسلامی

وی خاطرنشان کرد: به لطف الهی شعر مذهبی و ولایی ما در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی،  روز به روز از روایت صرف و زبان حال گویی ساده فراتر رفته، ضمن آن که باید توجه داشت که شعر ولایی تا پیش از انقلاب تا این حد  درونمایه های اجتماعی، ظلم ستیزی و رنگ و بوی انقلابی و اعتراضی نداشته است.

این طلبه شاعر همچنین بیان داشت: از سویی با گسترش روزافزون هیئات مذهبی و انقلابی در دهه های اخیر شاهد رویش و گونه ی تشخص یافته ای از شعر مناسب اجرا در هیئت بوده ایم که با پیوند شعائر دینی با دغدغه های انقلابی و جهت گیری های ضد نفاق و ضد امپریالیسم روز به روز با توجه به مقتضیات زمان به ایفای نقش و رسالت خود می پردازد، ضمن آن که در همین حوزه ،تولیدات نوحه و سرود مذهبی با رشد کمی و کیفی چشمگیری مواجه بوده است.

وی گفت: شعر طنز در دهه های اخیر با رویش ها و مخاطب کم نظیری مواجه بوده و از نظر درون مایه نیز تمام موضوعات کلی و بسیار جزئی اجتماعی و سیاسی و فرهنگی را در تیررس خود قرار داده است، به طوری که حتی می توان گفت در این دهه ها در حوزه ی شعر عاشقانه نیز شاهد رشد جریانی هستیم که در آن جهان بینی انسانی و دینی و مرزهای اخلاقی برجسته هستند.

رشد کمی و کیفی بانوان شاعر؛ دستاورد مهم انقلاب اسلامی

بیاتانی با بیان این که از اتفاقات مبارک شعر پس از انقلاب می توان به رشد چشمگیر کیفی و کمی بانوان شاعر و شعر بانوان اشاره کرد، اظهار داشت: به عقیده بنده و البته بسیاری از کارشناسان ، در هیچ دوره از ادبیات فارسی تا این اندازه شاهد حضور پررنگ و تاثیرگذار شعر بانوان پارسی سرا نبوده ایم.

وی گفت: از دیگر رویش های شعر انقلاب باید به رویش شعر حوزویان اشاره کرد که این رویش ها می تواند به مرور زمان باعث شکل گیری شعر تشخص یافته ای با عنوان شعر حوزه شود؛ با گسترش حوزه های علمیه و ورود طلاب جوان و انقلابی گرایش حوزه ها و طلاب به ادبیات و استفاده از ابزار هنر در امر تبلیغ روز به روز پررنگ تر شده و امروزه طلاب جوان شاعر در زمره ی شاعران ممتاز کشوری محسوب می شوند.

دیدار شاعران با رهبر انقلاب؛ جذاب ترین رویداد ادبی کشور

این شاعر و محقق و پژوهشگر ادبیات در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: اتفاق مهم و جریان ساز دهه های اخیر دیدار منظم و سالانه رهبر فرزانه ی انقلاب با شعراست که شاید بتوان آن را از جذاب ترین دیدارهای مقام معظم رهبری  و رسانه ای ترین و پرمخاطب ترین اتفاق ادبی کشور دانست.

وی گفت: در این دیدار علاوه بر این که جریان شعر انقلاب اسلامی  به طور منظم و سالانه رصد می شود، رهبر ادیب انقلاب نیز با نقد ها و تذکرات و بیانات خود به جهت دهی جریان ادبی می پردازند و به جرأت می توان گفت که تاثیرات این جلسه بیش از تمام سیاست گذاری ها و حمایت های دستگاه های مختلف فرهنگی کشور بوده است.

تحول فرمی و فنی شعر ایران متاثر از انقلاب اسلامی

بیاتانی همچنین با اشاره به این که از تاثیرات فرمی و فنی انقلاب بر شعر و ادبیات می توان به تاثیرات ناخودآگاهی اشاره کرد که شکل یک حکومت بر ادبیات می گذارد، بیان داشت:به عنوان مثال ادبیات و جهان واژگانی خانقاهی ناشی از قرن ها حکومت خانقاه و تصوف بر ایران بوده و ادبیات میخانه ای و لفافه گویی ها و بیانات استعاری شاید ناشی از خفقان سیاسی حاکم بر جامعه بوده که هر نقد و اعتراضی در این فضا یا باید در حالت مستی و ناهشیاری بیان می شدند یا در لایه های تو در توی بیان استعاری و ...

وی تاکید کرد: از این منظر و با نگاه به ویژگی های فرمی و زبانی شعر پس از انقلاب شاهد رویش زبان و جهان تازه ای از شعر هستیم که در آن لفافه ها و بیان های استعاری یکی یکی از چهره ی شعر کنار می روند و مضامین شاعرانه و اندیشه ها و دغدغه های شاعر با زبانی روان و سهل و ممتنع و همه فهم پا به عرصه ی وجود می گذارند.

انقلاب اسلامی و نقد درون گفتمانی در عرصه شعر

این شاعر جوان همچنین با بیان این که اتفاق مهم دیگر شعر در سال های اخیر پررنگ شدن نقد درون گفتمانی در عرصه ی شعر بوده، گفت: از نمودهای این اتفاق پررنگ شدن شعر اعتراض و شعر اجتماعی است، چه آن که امروزه شاعران جوان در عین پافشاری بر شعارها و آرمان های انقلاب، ریزش ها و جریان های انحرافی در انقلاب را نقد می کنند و با صراحت بر سر فساد و ظلم حتی در بین مسئولین فریاد می زنند و انقلابیون دیروز را به خاطر زاویه گرفتن از اهداف انقلاب سرزنش می کنند.

وی در خاتمه صحبت های خود تصریح کرد: اگر یکی از رسالت های انقلاب را صدور انقلاب بدانیم به نظر بنده، هرچند حساسیت های شعرای انقلاب در موضوعات بین المللی از قبیل استکبارستیزی و ظلم ستیزی قابل مقایسه با پیش از انقلاب نیست اما درباره ی تاثیرگذاری شعر شاعران ایرانی در صدور انقلاب نمی توان به دستاورد ملموسی اشاره کرد هرچند تاثیر شاعران دیگر کشورها از شعارهای انقلاب اسلامی غیر قابل انکار است و نمونه ای از این تاثیرات هر ساله در دیدار سالانه ی شعرا با مقام معظم رهبری در اشعاری که توسط شاعران غیر ایرانی قرائت می شود، قابل مشاهده است.

۳۱۳/۸