خبرگزاری حوزه/ تمامی ماه‌های قمری با رؤیت هلال ثابت می‌شوند، اما ابتدا و انتهای ماه رمضان به علت در بر داشتن احکام شرعی خاص، بیشتر در میان مردم مشهور هستند.
جهت آشنایی بیشتر هموطنان عزیز، خبرگزای حوزه به ارائه اطلاعات پایه‌ای و البته ساده در این موضوع پرداخته که تقدیم خوانندگان می‌شود.
1. چرا رؤیت؟
به علت حدیث شریفی که از معصومین(ع) به ما رسیده است ملاک آغاز ماه رمضان و پایان آن رؤیت هلال است «صوموا لرؤیته و افطروا لرؤیته» و با توجه به اینکه هلال ماه، برای دیده شدن باید از خورشید فاصله بگیرد لذا رؤیت ساعاتی پس از مقارنه ماه و خورشید ممکن خواهد بود. از اینجا اختلاف میان اعلام رویت در ایران با کشوری مثل عربستان معلوم می‌شود، چون در عربستان صرف تولد هلال کافی است، حتی اگر رؤیت نشود.
2. رؤیت با ابزار
این که رؤیت با تلسکوپ یا دوربین دوچشمی کافی است یا باید با چشم غیرمسلح هلال را دید، مسئله‌ای فقهی است، لذا باید مکلفین به رساله مرجع تقلید خود مراجعه کنند. مقام معظم رهبری رؤیت با تلسکوپ را کافی می‌دانند.
3. تعداد روزهای ماه قمری؟
لزومی ندارد ماه‌های قمری یکی در میان 30 و 29 روزه باشند بلکه امکان دارد سه ماه پشت سر هم 30 روزه یا 29 روزه باشند. این تصور در بین برخی هست که چون مثلاً ماه شعبان 30 روزه بوده است پس ماه رمضان 29 روزه باشد که غلط است.
4. مؤلفه‌های هلال
یک هلال را با ویژگی‌های آن می‌شناسند مهمترین این ویژگی عبارت است از: سن هلال، جدائی زاویه‌ای هلال و خورشید، ارتفاع ماه، سمت ماه و ضخامت میانی ماه، برای هرکدام از این مؤلفه‌ها یک حداقل و رکوردی وجود دارد که بیانگر حداقل مقدار لازم برای رؤیت است. مثلاً در جدائی زاویه کمتر از هفت درجه (حد دانژون) امکان رؤیت نیست.
5. معیارهای رؤیت‌پذیری
منجمان از زمان بابلی‌ها معیارهای مختلف برای رصد هلال تنظیم کرده‌اند. معیار برگرفته از چند مؤلفه است و بر پایه ده‌ها رصد ثبت شده تنظیم می‌شود. به کمک معیارها می‌توان رؤیت هلال را پیش‌بینی کرد. برخی معیارهای معروف عبارتند از: رصدخانه آفریقای جنوبی، یالوپ و عوده. به طور مثال معیار یالوپ به ما می‌گوید اگر اختلاف سمت ماه و خورشید به 5 درجه باشد حداقل ارتفاع هلال ماه برای رؤیت با چشم مسلح 87/5 درجه و کمتر از این ارتفاع قابل رؤیت نیست. بدین‌ترتیب اگر با مقایسه ویژگی‌ها و مؤلفه‌های یک هلال با معیار مورد نظر به این نتیجه رسیدیم که امکان رؤیت وجود دارد می‌گوییم این هلال رؤیت‌پذیر است.
6. عوامل مؤثر بر رؤیت هلال
قبل از هرچیز باید توجه کنیم که رؤیت هلال یک مسئله انسانی است و امکان خطای دید برای منجمان مبتدی یا مردم عادی بسیار زیاد است. منجمان و رصدگران حرفه‌ای برای اینکه دچار خطای دید یا اصطلاحاً توهم رؤیت نشوند از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌کنند.
طول و عرض جغرافیایی محل رصد و عوامل جوّی مثل گرد و غبار از دیگر عوامل مؤثر هستند.
7. هلال شوال 1434
در بررسی ویژگی‌ها و مختصات هلال شوال امسال و قرار دادن آن در معیارهای رصدی به این نتیجه می‌رسیم که این هلال در غروب چهارشنبه قابل رؤیت نیست و تنها احتمال ضعیف رصد هلال در روز و با تلسکوپ‌های قوی توسط رصدگران خبره وجود دارد.
طبق نقشه زیر، رؤیت هلال در غروب امروز تنها در آمریکای جنوبی و بخش اندکی از جنوب آفریقا البته با ابزار امکان‌پذیر است.
مرتضی سعیدی نجفی
