حضرات آیات عظام میرزا ابوالحسن جلوه و میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی که مرور زندگی پربار و تلاشها و مجاهدتهای مومنانه شان می تواند اسوه و الگویی برای همه رهپویان راه علم و حقیقت باشد.
میرزا ابوالحسن طباطبایی زواره‌ای نائینی که به «جلوه» معروف بود، فیلسوف و عارف برجسته ایران زمین است که در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار می زیست.
زندگی ایشان سرشار از لحظات ناب مجاهدت و بارقه های نورانی ایمان و معنویت بوده است.این عالم ربانی در آغاز تحصیل علوم دینی با اینکه امکاناتی نداشت ولی برای طی مراحل و مدارج تحصیل و تهذیب وکمالات، شهر خویش را به قصد اصفهان ترک کرد.
ایشان در حجرهای در مدرسه‌ای از بناهای امیرالملک ساکن شد و در این دوران همچون تمامی لحظات عمرش شوق تحصیل، تفکر و تحقیق در ذهن و ضمیر این مرد بزرگ میدان علم و اجتهاد جوانه هایی زیبا و شکوفه هایی معطر که جان و جهان او را مملو از عطر کمالات و سرشار از نور علم و عمل می نمود؛ آنچنان که خود می گوید: «چون فطرتها در میل به علوم مختلف است خاطر من میل به علوم عقلیه کرد و در تحصیل علوم معقول از الهی و طبیعی و ریاضی اوقاتی صرف کردم.»
ایشان در شهر عالم پرور اصفهان از محضر بزرگانی نظیر حضرات آیات میرزا حسن نوری، میرزا حسن چینی و ملا عبد الجواد تونی خراسانی بهره برد و فلسفه و حکمت را در کنار این دروس و حضور در محضر باهر النور این بزرگان و اساتید برجسته پی گرفت.
آن چنان که در تاریخ آمده است در سال ۱۲۷۳ ق . در حالی که ۳۵ ساله بود اصفهان را ترک کرد و به قصد تهران عزیمت نمود. مدرسه‌ای که در تهران جلوه به منظور اقامت در آن برگزید دارالشفا نام داشت که نخست به دستور فتحعلی شاه برای بیمارستان ساخته شد، ولی بعدها به صورت مدرسه در آمد. جلوه در این مدرسه به مدت ۴۱ سال به تدریس حکمت و فلسفه و ریاضیات مشغول شد و در عصر او آقا محمد رضا قمشهای و آقا علی مدرسی و جلوه سه استاد کامل فلسفه و حکمت به شمار میرفتند، دانشجویان از حوزه تدریس آنها استفاده میکردند و با درگذشت آن دو استاد در دوره ناصری علوم عقلی به مجلس درس جلوه انحصار یافت و بعد از حاج ملا هادی سبزواری در مکتب وی فلسفه جان تازهای یافت .
از جمله شاگردان ایشان می توان به بزرگان بسیاری اشاره کرد که از آن جمله اند: سید اسدالله خرقانی حسن وثوق، میرزا محمدطاهر تنکابنی، آقا سید حسین بادکوبهای میرزا حسن کرمانشاهی، سید محمد موسوی زنجانی، ضیاءالحکمای زواره‌ای، میرزا مهدی آشتیانی، عبدالرسول مازندرانی، حکیم میرزا ابراهیم حکمی زنجانی، حکیم ملا محمد هیدجی زنجانی، میرزا علیاکبر حکیم یزدی، میرزا محمود مدرس کهکی قمی، حاج شیخ عبدالنبی نوری، سید عباس شاهرودی، سید محمود حسینی مرعشی نجفی، حاج میرزا عبدالکریم سبزواری، شیخ مرتضی طالقانی و... .
سرانجام این عالم ربانی پس از عمری تلاش و مجاهدت و صبوری و طی مراتب والای علمی و رسیدن به درجاتی از حکمت و عرفان اسلامی، در شب ششم ماه ذیقعده سال ۱۳۱۴ قمری در سن هفتاد و شش سالگی در تهران در منزل حاجی محمد کاظم ملک التجار، پدر حاج حسین آقای ملک درگذشت و در ابن بابویه به خاک سپرده شد.
عالم بزرگوار دیگری که امروز سالگرد رحلت غمبار اوست، آیت الله میرزاصادق آقا مجتهد تبریزی است.
ایشان جزء فقهای اصولی و ادیبای مبارز آذربایجان در قرن چهاردهم به شمار می آید.
پدرش میرزا محمدبن محمدعلی قره داغی است. ایشان در خانواده ای اهل علم و معرفت و ایمان در سال ۱۲۷۴ در شهر تبریز دیده به دنیا گشود.
این عالم ربانی نیز به سان بسیاری از علما و بزرگان دینی در زادگاهش به فراگیری مقدمات فقه و اصول پرداخت، سپس برای ادامه تحصیل همراه برادر خود، حاج میرزا محسن، به نجف اشرف رهسپار گشت.
ایشان در نجف در محضر اساتید و بزرگانی نظیر حضرات آیات فاضل ایروانی ، محمدحسن مامَقانی و محمدفاضل شرابیانی رسید و از وجود نازنین این بزرگان کسب فیض نمود.
معروفترین استاد این عالم فقید، حضرت آیت‌الله شیخ هادی تهرانی بود که جناب تبریزی در مشرب اصولی خاص خویش، پیرو سبک ایشان بود.
ایشان در حوزه درسی کربلا نیز در محضر آیت الله ملاحسین اردکانی حضور یافت. مجتهد تبریزی پس از طی مراحل علمی و گذر از مدارج مختلف فکری خاصه در فقه و اصول به درجه رفیع اجتهاد نائل آمد و کرسی درس و بحث خویش را تشکیل داد.
آیت‌الله مجتهد تبریزی، پس از حدود ۲۴ سال اقامت در نجف، به زادگاهش بازگشت و زعامت و مرجعت دینی در آن سامان را به عهده گرفت.
یکی از ویژگی های برجسته و بایسته ایشان این بود که به عموم مردم و محرومان توجه داشت و در صدد رفع مشکلات آنها برمی آمد و به نوعی پناهگاه عموم اهالی آن سامان محسوب می شد.
یکی از مواقف تاریخی مهم در زندگی ایشان که با اقدامی اثرگذار و ارزشمند و انسانی همراه شد در جریان مهاجرت ارمنیان به تبریز در زمستان ۱۲۹۹ ش بود که مجتهد تبریزی با موعظه و یادآوری وظایف مسلمانان سبب شد تا مردم تبریز با استقبال گرم از مهاجران به کمک ایشان بشتابند و یاریگرشان باشند.
آن چنان که در تاریخ آمده است این عالم برجسته و ربانی در جریان مهاجرت علما به قم در ۱۳۰۶ ش/ ۱۳۴۶، و در اعتراض به قانون نظام وظیفه، با ارسال نامه ای حمایت خود را از رهبر این حرکت، حاج آقا نوراللّه اصفهانی ، اعلام کرد و عازم قم شد.
حکومت ظالم پهلوی ایشان را دستگیر و به همدان تبعید کرد، اما پس از چند روز رضاشاه مجبور شد دستور آزادی وی را صادر کند.
ایشان پس از آزادی به قم رفت و تا آخر عمر پربرکت خویش در شهر مقدس قم ماندگار شد.
آیت الله مجتهد تبریزی در ۱۳۱۱سال ش /۱۳۵۱ دار فانی را وداع گفت و در حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام تدفین گشت.
از جمله شاگردان ایشان می توان به محمدعلی مدرّس (مؤلف ریحانة الادب ) و میرزا قاسم گَرگَری اشاره نمود.
گرامی باد یاد و خاطره حضرات آیات عظام میرزا ابوالحسن جلوه و میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی که مرور زندگی پربار و تلاشها و مجاهدتهای مومنانه شان می تواند اسوه و الگویی برای همه رهپویان راه علم و حقیقت باشد.
