به گزارش خبرگزاری «حوزه»، حجت‌الاسلام عبدالحسین مشکانی دبیر کارگروه تخصصی و ستاد حوزوی تعمیق و توسعه مشارکت در ارتقای سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در گفت و گو با هفته نامه افق حوزه درباره پیشینه تشکیل ستاد مذکور، محتوا و ساختار سند، وظایف حوزویان در ارتقای سند و... به گفت‌وگو نشسته که در ادامه تقدیم می‌شود.
با توجه به این‌که حضرت‌عالی از ابتدای شکل‌گیری ستاد حوزوی تعمیق و توسعه مشارکت در ارتقای سند پایه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تحولات آن همراه بودید، مایل هستیم که پیشینه تشکیل این ستاد را از شما بشنویم؟
پس‌از ابلاغیه مقام معظم رهبری، مدیر محترم حوزه‌های علمیه آیت‌الله اعرافی طی نامه‌ای به مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت، نسبت به پیگیری این ابلاغیه دستور دادند. پس‌از چند جلسه کارشناسی در مرکز مطالعات و بررسی ظرفیت‌های حوزه و نیز محدودیت‌هایی که وجود داشت، نسبت به تشکیل «ستاد حوزوی تعمیق و توسعه مشارکت در ارتقای سند الگو»، اجماع حاصل شد. این ستاد با استفاده از ظرفیت‌های فعال در حوزه‌های علمیه و مراکز مرتبط با حوزه‌های علمیه، مأموریت خود را در سه سطح تعریف کرده و بر اساس نقشه راه به فعالیت پرداخت. در سطح اول نسبت به تبیین سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و فرایند نگارش آن اقدام شد. تلقی بر این بود که بر اساس اطلاع‌رسانی نه‌چندان خوب مرکز، نخبگان جامعه در حوزه و دانشگاه که مورد خطاب ابلاغیه رهبری بودند، نیازمند آشنایی و اطلاع واضح و روشن نسبت به چگونگی و فرایند تدوین سند و فعالیت‌های انجام‌گرفته هستند. از این رو ستاد با برگزاری نشست‌های تبیینی، توضیحی و مزیت‌سنجی، این مرحله را آغاز نمود. در ادامه با اجرای طرح مقوله‌بندی سند، نگاه شفاف‌تری از سند را ارائه نمود تا ارتباط نخبگان با سند راحت‌تر برقرار شود. هم‌چنین در سومین گام، جزوه تبیینی سند را که تلاش شده در آن نسبت به چیستی، پیشینه، مراحل، فرایند و... به‌صورت اجمالی پرداخته شده، تهیه و در اختیار نخبگان قرار گیرد.
در سطح دوم، فعالیت گفتمان‌سازی با هدف درگیر نمودن نخبگان حوزوی با بحث سند، جایابی ستاد حوزوی جهت پیشبرد یک‌دست و هماهنگ حوزویان و مراکز حوزوی که به ابلاغیه رهبری لبیک گفته‌اند و آماده‌سازی حوزویان جهت عملیاتی کردن سند نهایی، آغاز گردید. در این سطح برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی، مصاحبه‌ها و نیز ملاقات‌ها و نامه‌نگاری‌ها با تمامی مراکز حوزوی و اندیشمندان و اندیشه‌وران حوزه انجام گرفت.
در سطح سوم، ستاد جهت بررسی و ارتقای سند اقدام می‌نماید. در این سطح مراحل تدوین و نقشه راه معین شده است. استنطاق نخبگان و مراکز حوزوی با رصد فعالیت‌های ارائه شده از سوی آن‌ها، ارسال نامه و پرسش‌نامه عمومی و تخصصی و دعوت به مشارکت در بررسی عمیق و ارتقای سند، مصاحبه و نشست هم‌اندیشی انجام می‌گیرد. مرحله بعد تجمیع و تنظیم اولیه تمامی نظرات و پیشنهادات و انتقاداتی است که در مرحله قبل به دست آمده بود. در این مرحله با سنجش کمی و کیفی داده‌های به‌دست آمده، اطلاعات لازم جهت مراحل بعدی فرآوری می‌شود. مرحله سوم تنظیم کارشناسی اطلاعات به‌دست آمده توسط تیم کارشناسی معین است. در این مرحله تیم کارشناسی معین بر اساس الگوی به‌دست آمده در طرح مقوله‌بندی، به دسته‌بندی، اولویت‌گذاری و اعتبار‌سنجی داده‌ها می‌پردازند تا در هر مقوله پیش‌نویسی را جهت بررسی در کارگروه تخصصی ارائه دهند. در مرحله چهارم کارگروه تخصصی که مشتمل بر اعضای حقیقی و حقوقی ثابت و متغیر است، بر اساس مقوله‌ها و در حضور کارشناسان ارشد هر مقوله به بررسی عمیق و ارتقای پیشنهادات تیم کارشناسی معین می‌پردازند و در نهایت خروجی کارگروه تخصصی در شورای عالی ستاد بررسی می‌شود و نظر نهایی اعلام می‌گردد.
در این فرایند لازم است، دو نکته ضروری را عرض کنم؛ اول این‌که علاوه بر خروجی نهایی، برخی خروجی‌های میانی نیز به دست می‌آید که حائز اهمیت است. فراوانی مشارکت حوزویان و مراکز حوزوی در بررسی و ارتقای سند تمدنی بالادستی که نیم‌قرن آینده را برنامه‌ریزی می‌کند، فراوانی گزاره‌هایی که بیشتر مورد تأکید حوزویان و مراکز حوزوی بوده است و... از این دست برون‌دادها هستند. نکته دوم درباره مشارکت مراکز و نخبگان حوزوی در فرایند تجمیع و رسیدن به نظر واحد حوزه به‌عنوان نهاد متکفل و سخنگوی پایگاه مکتب تشیع است. این مشارکت باعث خواهد شد، علاوه بر این‌که هر کدام از مراکز و اندیشمندان نظر و پیشنهادات خود را به‌صورت مجزا و اختصاصی نشر و یا به مرکز الگو ارائه دهند. در فرایند تجمیع به‌عنوان نهاد حوزه با ذکر فعالیت صورت‌گرفته از سوی هر مرکز و یا اندیشه‌وری مشارکت جویند.
لطفاً توضیح مختصری در مورد محتوا و ساختار سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بدهید.
▪ به‌صورت اجمال محتوای سند بر اساس مأموریتی که برای آن دیده شده، در پی ارائه سندی بالادستی است تا تمامی اسناد برنامه‌ای کشور که نوشته شده و یا نوشته خواهد شد، به‌صورت یک‌دست و هم‌افزا باعث پیشبرد پروژه پیشرفت جمهوری اسلامی ایران شوند. مقام معظم رهبری بیان داشته‌اند که به‌جهت عدم وجود چنین سند بالادستی، اسناد برنامه‌ای دیگر توسط مجریان به‌صورت اعوجاجی اجرا شده است؛ لذا سند تلاش دارد تا چنین جایگاهی را به‌دست آورد. هم‌چنین سند به‌صورت روشن و واضحی تلاش دارد تا از اسناد توسعه‌ای که مرسوم در برخی کشورهاست، فاصله گرفته و پیشرفت ناظر بر مبانی دینی و مبادی بومی را سامان دهد؛ از این روی ساختار سند نیز بر پایه دو وجه اسلامیت و ایرانیت نگاشته شده است. نویسندگان سند در مرکز الگو تلاش داشته‌اند تا در دو بخش اول که البته با افزوده شدن بخش مبانی عملی، سه بخش خواهد شد، وجهه اسلامیت سند را حفظ کنند. در واقع بر اساس چارچوب نظری نگارندگان سند، بخش مبانی نظری مشتمل بر مبانی خداشناختی، جهان‌شناختی، انسان‌شناختی، جامعه‌شناختی، ارزش‌شناختی و دین‌شناختی، راه‌بر دیگر بخش‌ها و حاکم بر تمامی آن‌ها خواهد بود. مبانی عملی که در حال نگارش آن هستند و در سند ابلاغ‌شده نیامده، به‌عنوان چارچوب‌های کلی حرکت به سمت وضعیت مطلوب و نیز اصول بایدی و کلی مستنتج از مبانی نظری عمل می‌کند. سومین بخش اسلامیت سند آرمان‌هایی است که تدوین یافته است و قله حرکت را معین می‌نماید. سه بخش دیگر سند؛ یعنی رسالت، افق و تدابیر، وجهه ایرانیت سند را پشتیبانی می‌کند. رسالت ملت و نظام جمهوری اسلامی ایران در رسیدن به قله تمدن نوین اسلامی در این بخش سامان یافته است. افق تلاش دارد تا آرمان‌های اسلامی را در بازه زمانی 50 ساله و در بازه مکانی ایران، تشخص دهد و تدابیر هم به‌عنوان عملیاتی‌ترین بخش سند در پی ارائه راهکارهایی کلان، جهت برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی در راستای پیشرفت است.
انتظار شما از صاحب‌نظران حوزوی در این زمینه چیست؟
▪ اندیشه‌وران حوزوی مستحضر هستند که نظریه پیشرفت نظام جمهوری اسلامی ایران، آن هم در مرحله توسعه انقلاب اسلامی از مراحل سه‌گانه تأسیس، تثبیت و توسعه، و نیز رسیدن به گام سوم از گام‌های پنج‌گانه تمدنی؛ یعنی گام دولت‌سازی اسلامی، می‌طلبد تا اسناد بالادستی تقنینی و برنامه‌ای کشور به‌گونه‌ای ارتقا یابند که توانایی چنین حرکتی را داشته باشند. سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و جایگاه بالادستی آن نسبت به تمامی اسناد برنامه‌ای می‌طلبد تا در لبیک به ندای مقام معظم رهبری، نسبت به بررسی عمیق و ارتقای آن در قالب پیشنهادات مشخص، اقدام گردد. به سخن روشن‌تر باید عرض کنم، اگر خدای ناکرده حضور حوزویان و به‌تبع آن، اندیشه‌های ناب اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌الصلوةوالسلام) که از پایگاه دین و اجتهاد دینی ساطع می‌شود، کم‌رنگ باشد، تمامی برنامه‌های 50 سال آینده جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار داده و حرکت دین‌مدارانه به سوی تمدن نوین اسلامی را با مشکل و یا ضعف مواجه خواهد کرد. به نظر حقیر اثرگذاری و ارتقای مجتهدانه و دین‌محورانه سند کمتر از بازنگری و اصلاح قانون اساسی در راستای تقویت بنیان‌های اسلامی و توجه به اندیشه‌های بومی ایرانی نخواهد بود. برخی تحلیل‌ها بر این باورند که مقام معظم رهبری با ابلاغ سند در صدد درگیر نمودن نخبگان حوزوی و دانشگاهی با مقوله پیشرفت جمهوری اسلامی ایران هستند و با ارائه بیانیه گام دوم انقلاب، تمامی اقشار جامعه را درگیر مقوله پیشرفت نموده‌اند؛ بنابراین دو بال پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در جهت رسیدن به تمدن اسلامی، سند الگو و بیانیه گام دوم انقلاب هستند. اگر سند الگو به‌گونه‌ای متقن و مبتنی بر مبانی مکتب اسلام و برآورده‌کننده زیست بوم کنونی ایران نگاشته شود، قادر خواهد بود که انقلاب اسلامی را بعداز گذار از گام دوم؛ یعنی نظام اسلامی به سومین گام آن؛ یعنی دولت‌سازی اسلامی رهنمون شود. به‌نظر حقیر، هرچند بیانیه گام دوم می‌تواند روح حرکت سند و مجریان آن را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما بیشتر بیانیه گام دوم پوشش‌دهنده گام چهارم حرکت تکاملی انقلاب اسلامی؛ یعنی جامعه‌سازی اسلامی خواهد بود. از این روی اگر سند درست نگاشته نشود و مبانی دینی و راهکارهای اجتهادی در آن دیده نشود و یا از زیست بوم ایرانی آن غفلت شده و در دامان نظریات علوم انسانی غربی که مبتنی بر زیست بوم مغرب‌زمینیان تکامل یافته، قرار گیرد، هم گام دولت‌سازی اسلامی با مشکل مواجه خواهد شد و هم گام جامعه‌سازی اسلامی دچار مرگ زودرس خواهد شد؛ از این روی به نظر می‌رسد، این وظیفه خطیری است که بر عهده حوزویان و اندیشه‌وران حوزوی است تا در این پیچ تاریخی به امداد جامعه دینی و انقلاب اسلامی بشتابند. ستاد متعهد است تا شرایط شنیده شدن نظرات و پیشنهادات اندیشه‌وران حوزوی را در بالاترین سطح ممکن فراهم آورد و ضمن ارائه صدای واحد از حوزه‌های علمیه در بررسی و ارتقای سند، نظرات هر کدام از مراکز و اندیشه‌وران حوزوی را با رعایت حقوق معنوی آن‌ها و به‌صورت اختصاصی در مراکز تصمیم‌گیر سند الگو پیگیری و تبیین نماید.
چه مکانیسمی برای گرفتن نقدها و نقطه نظرات در راستای تعمیق و توسعه مشارکت در ارتقای سند صورت گرفته است؟
▪ همان‌گونه که در پرسش اول عرضه داشتم، ستاد در مرحله تجمیع به چهار صورت به نقدها و بررسی‌های عمیق و نیز پیشنهادات مشخص مراکز نخبگانی و اندیشه‌وران حوزوی دست خواهد یافت. در حال حاضر و در مرحله رصد و ارسال پرسش‌نامه، تمامی اندیشمندان و مراکز حوزوی می‌توانند از طریق شماره تماس 09921672715 با دبیر و کارشناس ستاد مرتبط شوند. هم‌چنین می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را به رایانامه setadesanad@gmail.com ارسال نمایند. عضویت در کانال ستاد حوزوی سند الگو در پیام‌رسان‌های ایتا، بله و سروش با شماره 09921672715 نیز راه ارتباطی دیگری است که فراروی نخبگان عزیز حوزوی قرار دارد.
