حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین کبیریان، مدیر حوزه های علمیه خواهران استان تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران به تشریح دیدگاه ها، اهداف و برنامه های آتی حوزه علمیه خواهران در استان تهران پرداخته است.

متن این گفتگو را در ادامه می خوانید:

* به عنوان سؤال نخست لطفا بفرمائید مهم ترین رسالت آموزشی حوزه های علمیه خواهران استان تهران چیست؟ فکر می کنید نتیجه این برنامه ها کجا آشکار خواهد شد؟

به نظرم مهمترین رسالت حوزه علمیه خواهران تربیت بانوانی فاضل، متخلّق، بصیر و آگاه به نیازهای زمان و در یک کلام تربیت یک کارشناس متخصص در مسائل دینی است. همان طور که مقام معظم رهبری فرموده بودند حوزه علمیه خواهران یک پدیده مبارک است لذا در چنین حوزه ای اگر هزاران فقیه، فیلسوف، مبلّغ و پژوهشگر تربیت بشود برکات آن برای جامعه خیلی زیاد خواهد بود.

بنابراین یکی از رسالت های حوزه علمیه خواهران لبیک گفتن به دعوت مقام معظم رهبری مبنی بر تربیت بانوان فاضل و متخلّق است، در واقع برنامه ریزی کردن و فراهم کردن زمینه برای تربیت بانوان فاضل، فقیه، فیلسوف و پژوهشگر، محقق و فعال فرهنگی در زمینه های مختلف البته با اولویت نیازهای بانوان جامعه باید اتفاق بیافتد.

نتیجه انجام این رسالت و تربیت طلاب فاضل و محقق و متخلق، این خواهد بود که ما یک مرجعیت دینی برای بانوان جامعه فراهم کرده ایم و این مسلم است که نیمی از جامعه کشور ما، بانوان هستند و جامعه بانوان در زمینه های مختلف اقتضائات خاص خود را دارد اعم از زمینه های فرهنگی، اعتقادی، احکام و تکالیف دینی، و قاعدتاً این نیازها را باید بانوان طلبه تامین و تفقّه کنند پس باید آموزش ببینند، مهارت کسب کنند و دانش افزایی داشته  باشد و سپس وارد عرصه پاسخ به مسائل جامعه بانوان شوند و بتوانند مسائل دینی بانوان را در یک کلام مرجعیت کنند.

* برخی معتقدند خروجی علمی و پژوهشی حوزه های علمیه چندان با نیازهای جامعه منطبق نیست و به نوعی حوزه ها دیگر مثل سابق نقش تعیین کننده ای در حل معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه ندارند، نظر شما در این باره و همچنین راهکارهای ارتقای کیفیت علمی و پژوهشی طلاب و انطباق علمی و عملی آن با نیازهای جامعه چیست؟

آنچه مسلم است این که آموزش حوزه های علمیه باید اخلاق محور و پژوهش محور باشد یعنی طلبه از ابتدائی که وارد حوزه علمیه می شود علاوه بر این که مشغول تحصیل علوم دینی است باید همزمان به تهذیب نفس هم بپردازد و متخلّق به آداب و اخلاق اسلامی بشود تا نتیجه آموزش هایی که می بیند به تولید علم بیانجامد و همزمان با شروع تحصیلش با قلم، ابزار و روش تحقیق و پژوهش آشنا شود تا سبک آموزشی او سبک آموزشی پژوهش محور باشد، همان طوری که سنت اصلی حوزه علمیه نیز همینگونه بود یعنی طلبه ها درس را از استاد می گرفتند و ساعت ها پیرامون آن درس تحقیق می کردند، کتب گوناگون و حواشی و آراء مختلف را می دیدند و در واقع کنکاش عمیق علمی داشتند.

در حوزه علمیه خواهران این موضوع جزو ضوابط آموزشی قرار دارد و طلبه در همه سطوح 2، 3 و 4 باید ضمن تحصیل همزمان با ابزار و روش پژوهش و تحقیق آشنا شده و دست به قلم شود. بنا بر این در برنامه آموزشی مقرر شده هر طلبه ای در سطح 2 باید حداقل 2 مقاله و در سطح 3 و 4 یک پایان نامه ارائه کند.

 در طول مدت 22 سالی که حوزه های علمیه خواهران تاسیس شده و شکل گرفته است - که می توان از آن به عنوان یکی از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی یاد کرد - تحقیقات، مقالات و پایان نامه های زیادی تالیف و ارائه شده است لکن باید این پژوهش ها ساماندهی شود. بنا بر این اولا باید دوره های مهارت افزایی در روش تحقیق و پژوهش و قلم به دست گرفتن برای طلاب برگزار شود تا منجر به کیفی، غنی و قوی تر شدن محتوای پژوهش ها و تحقیقات علمی شود و دوم این که باید طلاب را به سمت پژوهش هایی که نیاز جامعه بوده و برای جامعه کاربردی باشد، سوق دهیم تا بواسطه آن بتوانیم مشکلات و معضلات جامعه را رفع کنیم. البته در همین راستا کارهایی هم صورت گرفته است، اما باید زیرساخت های پژوهشی را در مدارس علمیه تقویت کنیم، لذا تقویت کتابخانه ها، سایت ها، تامین نرم افزارهای پژوهشی و دیگر اموری که مورد نیاز تربیت طلاب پژوهش محور می باشد، از جمله آن ها است.

* برای تشویق طلاب مدارس علمیه و انگیزه بخشی به آنان جهت مطالعات علمی و پژوهشی چه تدابیری اندیشیده اید؟

قائدتاً باید مشوق هایی برای طلاب و اساتید پژوهشگر در نظر گرفت زیرا انسان معمولا نیاز به تشویق دارد تا بتواند با یک انگیزه بهتر به فعالیت خود ادامه دهد. اما گاهی مشوق ها مادی و بعضاً معنوی است. منتهی به نظر بنده آن چه که می تواند انگیزه بیشتری ایجاد کند، مشوق های معنوی است و اگر طلبه ای احساس کند اثر پژوهشی او توسط یک سازمان و نهادی مورد استفاده قرار گرفته و یک مشکلی از گرفتاری های جامعه برطرف شده و فعالیت علمی او مفید برای جامعه اسلامی بوده است، بهترین تشویق برای او خواهد بود. اما شاید این احساس الان وجود نداشته باشد زیرا می بیند اثر او کاربردی در جامعه ندارد و نهایت آن بود که فقط چاپ و منتشر شد.

بنا بر این در راستای کاربردی سازی تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته و استفاده از نتایج علمی آن ها، با سازمان ها و نهادهای مختلفی وارد مذاکره شده ایم و الحمدلله به نتایج خوبی هم رسیده ایم. همچنین تاسیس پژوهشکده های علمی و تخصصی از دیگر اقدامات حوزه های علمیه خواهران استان تهران برای مهارت افزایی و با هدف کیفی سازی و غنی تر شدن آثار پژوهشی، بوده است.

از این رو اولین پژوهشکده مطالعاتی تخصصی در حوزه بانوان سال گذشته در مجتمع آموزش علوم اسلامی کوثر تاسیس شد و امسال نیز دومین پژوهشکده مطالعاتی و تخصصی نهج البلاغه در مدرسه علمیه حضرت خدیجه(س) تاسیس و راه اندازی شد، و در تلاش هستیم این پژوهشکده ها را توسعه دهیم تا زیرساخت های لازم برای طلاب و اساتید پژوهشگر فراهم شود.

* یکی از تاکیدات مدیر حوزه های علمیه خواهران کشور گفتمان سازی مدرسه محوری در حوزه های خواهران  است. مدیریت حوزه خواهران تهران تا چه حدی توانسته است این امر را در مدارس تحقق بخشد.  در حال حاضر موانع تحقق مدرسه‌محوری چه مسائلی هستند؟

با توجه به این که اساتید و مدیران مدارس علمیه در صف اول فعالیت های حوزوی هستند و مدیریت های استانی نقش برنامه ریزی، پشتیبانی و نظارت بر اجرای برنامه ها را برعهده دارند اما این مسئولین و معاونین مدارس علمیه هستند که با مباحث آموزشی، تهذیبی، پژوهشی، فرهنگی و... طلاب درگیر هستند و هر کدام از مدارس اقتضائات مختلفی دارند کما این که استان ها و مناطق مختلف کشور اقتضاء خاص خود را دارند. این که برنامه ها را مرکز محور یا ستاد محور کنیم قطعا مشکلات بیشتر می شود، زیرا ما نمی توانیم یک نسخه واحد را برای کل جامعه با اقتضائات مختلف تجویز کنیم و قطعا جوابگو نخواهد بود، اما اگر اختیارات به مدیریت های استانی واگذار شود و مدیریت های استانی هم اختیارات را به مدارس واگذار کنند تا هر مدرسه ای و هر مدیریت استانی با توجه به آن اقتضائات منطقه خود تصمیم بگیرد، نتیجه بهتری حاصل خواهد شد. حتی در مورد موضوعات درسی این سبک مفید و کاربردی است زیرا گاهی ممکن است یک موضوع درسی در یک منطقه ای ضرورت داشته باشد، اما در منطقه دیگری به این شدت نیاز نیست یا اصلا نیاز نیست.

بنابراین بحث مدرسه محوری که مدیران محترم حوزه های علمیه برادران و خواهران به آن تاکید دارند، در راستای ایفای نقش صحیح مدارس علمیه در جامعه است البته باید توجه داشته باشیم که منظور از مدرسه محوری هرج و مرج نیست و معنایش این نیست که یک نظام صحیح حاکم بر حوزه های علمیه وجود نداشته باشد، نه این دو با هم تنافی ندارد. بلکه ما می توانیم یکسری قوانین بالادستی مشخصی را برای کل حوزه های علمیه تدوین کنیم که این برعهده شورای عالی، شورای سیاستگذاری و مرکز مدیریت حوزه های علمیه است، اما نحوه اجرای این قوانین کلی که در واقع همان اجرائیات است باید به مدارس علمیه واگذار شود. و اگر این روند اجرائی شود هم اقتضائات مناطق و استان ها برآورده خواهد شد و هم استعدادها شکوفا شده و ما خواهیم توانست از اندیشه، آراء و عقل جمعی در پیشبرد اهداف مان بهرمند شویم.

البته برخی موانع در تحقق این مسئله وجود دارد که باید برطرف شود مثلا برخی از قوانین هنوز بر اساس نظام ستاد محوری و مرکز محوری است و قاعدتاً اگر می خواهیم مدرسه محوری را محقق کنیم باید یک تجدیدنظری در این قوانین داشته باشیم و زیرساخت های لازم برای تحقق مدرسه محوری و واگذاری اختیارات به مدارس را فراهم کنیم.

در همین راستا از مدتی که بنده به عنوان مدیر حوزه علمیه خواهران استان تهران مشغول به خدمت شده ام جلسات مختلفی را با مدیران مدارس برگزار کرده ایم و با موافقت مدیران مدارس، استان تهران را به 8 منطقه جغرافیایی تقسیم کرده ایم تا با توجه به اقتضائات هر منطقه، وظایف مربوط به هر مدرسه تعریف و اجرائی شود. ضمن این که مدیران مدارس حاضر در هر منطقه در جلسات مشترک ماهیانه حضور یافته و از تجربیات و آراء همدیگر در جهت پیشبرد اهداف مدارس علمیه خواهران بهره مند می شوند.

* درخصوص هجمه های فرهنگی دشمن به ویژه در فضای مجازی، حوزه های علمیه چگونه می توانند این هجمه ها را پاسخ دهند؟ مدیریت حوزه علمیه خواهران تهران در مواجهه با آسیب های شبکه های اجتماعی و حضور فعال مبلغات در فضای مجازی چه برنامه هایی در مدارس علمیه در دستور کار دارد.

همان گونه که مطلع هستید الان بیشتر هجمه های ضدفرهنگی دشمن از طریق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی صورت می گیرد و متاسفانه دشمن از قالب هنر و رسانه در جهت تحقق اهداف شوم خود به خوبی استفاده می کند که البته طبیعی است، زیرا زمانه، زمانه هنر و رسانه است و قاعدتاً اگر جبهه حق بخواهد مطالب حقه خود را در جامعه ترویج کند تا بتواند القائات باطل دشمن را خنثی کند باید از همین روش استفاده کند.

به لطف الهی طلاب حوزه های علمیه خواهران نقش پررنگ و اثرگذاری مثبتی در فضای مجازی دارند، اما با توجه به حساسیت کار تبلیغی در فضای مجازی نیازمند ساماندهی و برگزاری کارگاه های سواد رسانه به منظور افزایش مهارت های رسانه ای و معرفتی به ویژه در بخش هنر و رسانه برای طلاب هستیم زیرا فعالیت هنری و رسانه ای و حضور فعال در فضای مجازی بسیار حساس و مهم است و اگر خطایی در این عرصه رخ بدهد می تواند خسارات فراوانی به دنبال داشته باشد اما حضور هدفمند و آگاهانه در این فضا می تواند به پیشبرد اهداف مورد نظر منجر شود.

بنابراین یکی از راهکارهای مناسب که کمک می کند تا در این عرصه حضور فعال، هدفمند و مستمر داشته باشیم این است که بتوانیم از ظرفیت دانش آموختگان مدارس علمیه خواهران استفاده کنیم. هم اکنون اطلاعات علمی و مهارتی حدود 6 هزار دانش آموخته را احصاء کرده ایم و درصددیم تا با تکمیل دیگر اطلاعات و توانمندی های این افراد، بتوانیم متناسب با علایق، مهارت ها و استعدادهای افراد دوره ها و کارگاه های تخصصی، مطابق با نیازهای کنونی جامعه برای دانش آموختگان حوزه خواهران تهران برگزار نماییم.

* تأثیر حوزه های علمیه خواهران را در سالم سازی نهاد خانواده و ایجاد امنیت پایدار در جامعه، چگونه ارزیابی می کنید؟ لطفا تدابیر و اقدامات مرکز مدیریت خواهران در این خصوص را بیان کنید.

دشمن برای هدفمند کردن تهاجم فرهنگی خود ابتداءً قشر بانوان جامعه را مورد هدف قرار می دهد، آن ها حتی برای به انحراف کشاندن کودکان و تربیت ضدالهی آنان برنامه ریزی کرده اند. بنا بر این معلوم می شود یک مادر در خانواده نقش محوری دارد و می تواند اعضای یک خانواده را به سمت تربیت دینی سوق دهد و چنانچه خود آلوده باشد می تواند همه اعضای آن خانواده را دچار انحطاط عقیدتی و سقوط اخلاقی کند.

اگر بخواهیم یک جامعه دینی به معنای واقعی کلمه و یک جامعه ای که منتظر واقعی حکومت مهدوی است، تشکیل دهیم، قاعدتاً باید از بانوان جامعه شروع کنیم زیرا اگر یک زن تربیت دینی داشته باشد دیگر اقشار جامعه هم تربیت دینی خواهند داشت و بهترین جائی که می تواند چنین بانویی را تربیت کند و مسیر سعادت یعنی آموزه های قرآنی و سیره اهل بیت(ع) را در وجود او نهادینه کند، حوزه های علمیه است زیرا رسالت حوزه علمیه تبیین آموزه های قرآن و عترت است.

برای دستیابی به این هدف باید کیفی سازی حوزه های علمیه را در اولویت قرار دهیم زیرا تربیت دینی و آشنایی با دین برای هر فردی مقدور نیست زیرا فردی می تواند از عهده این رسالت مهم برآید که فردی با استعداد، باانگیزه و با اصالت خانوادگی باشد و همه وقت عمرش را وقف دین و اهل بیت(ع) کند و دغدغه نجات انسان و جامعه را داشته باشد حال اگر چنین بانویی در حوزه تربیت یافت بنا به فرمایش حضرت امام آنگاه از دامن این زن مرد به معراج می رود زیرا مردان جامعه در دامان چنین زنان خدایی و بااخلاص تربیت شده اند و ما نمونه های زیادی از این مردان و زنان در جامعه داشته ایم.

به عنوان مثال پیروزی انقلاب اسلامی به همت بانوان انقلابی بود و اگر اینها نبودند مردان و جوانان ما در خیابان ها نمی آمدند، همچنین در دوران دفاع مقدس همین بانوان مومن و انقلابی بودند که مردان و جوانان خود را برای حضور در جبهه ها تشویق می کردند و مادری که همه فرزندان و همسر خود را برای دفاع از مکتب اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی به جبهه ها اعزام کرد و لذا مادران شهدا و ایثارگران و جانبازان نقش مهمی در انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس داشتند.

بنا بر این مادران و پدران انقلابی چنانچه به اهمیت رسالت حوزه علمیه آگاهی داشته باشند باید بهترین و با استعدادترین فرزند خود را به حوزه علمیه بفرستند تا تحت تعالیم اسلامی قرار گرفته و بتوانند هدایت فکری جامعه را برعهده بگیرند تا معارف الهی و مکتب اهل بیت(ع) را برای مردم تبیین کنند.

گفتگو: مهدی زارعی