دکتر حسین آجرلو پژوهشگر مسائل خاورمبانه و شمال آفریقا در گفتگو با سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، قاره آفریقا را نه منشا اصلی سلفیت تکفیری، بلکه بستر مناسبی برای رشد و گسترش این ایدئولوژی مخرب دانست و گفت: ریشه اصلی تروریسم تکفیری را باید در افکار وهابیت و جریان موسوم به اخوان پیرو محمد ابن عبدالوهاب و برخی از طیف های خارج شده از الازهر مصر دانست.
وی اضافه کرد: در شمال آفریقا مناطقی مانند صحرای سینا در مصر و یا کشور تونس و در جنوب این قاره زرخیز نیز کشورهایی مانند نیجریه با وجود گروه‌هایی مانند بوکوحرام نقاط مستعدی برای رشد گروه‌های تکفیری هستند، لذا در یک نگاه کلی می‌توان گفت قاره آفریقا از مسئله تکفیر رنج می‌برد.
عضور هیئت علمی مؤسسه مطالعات بین المللی ابرار معاصر در خصوص تفاوت ها و شباهت های جریان اخوان المسلمین با سلفیت تکفیری در آفریقا افزود: واقعیت این است که ما اگر بخواهیم نگاهی موسع به مفهوم سلفیت داشته باشیم، باید بگوئیم اکثر جریانهای اسلام گرا ویژگی نگاه به نوعی سلف را دارند، اما اگر نگاهی محدودتر به مفهوم سلفی گری داشته باشیم، خواهیم دانست مقصود اصلی ما نوع خاصی از سلفی گری است که شامل گروه‌ها و جریانات تکفیری می شود که البته این نوع گروه ها نزدیکی خاصی به افکار وهابی دارند. بنابر تعریف دوم از سلفی گری می توان گفت: فی الواقع احوان المسلمین یک جریان است که به دنبال پیاده سازی و احیای قوانین اجتماعی اسلام در جوامع اسلامی هستند، اما سلفیت وهابی مسلک به دنبال احیای سلف صالح به معنای مطلق کلمه حتی در شکل و شیوه حکومت کردن و امور روزمره مانند لباس پوشیدن و... است ضمن این که باید گفت در میان سلفیت نزدیک به وهابی ها نیز طیفی از سلفی ها وجود دارند که با حکومت ها سازگارند و صرفا به دنبال پیاده سازی احکام اسلام در جامعه هستند که از آن جمله می توان به سلفی های جامی در افریقا اشاره کرد. با این وصف اخوان المسلمین نوع خاص و مترقی تری از اسلام را ارائه می دهد.
آجرلو درباره روابط اخوان المسلمین و تکفیری ها در آفریقا اظهارداشت: در مورد روابط این دو طیف مختلف از اسلام گراها باید بگویم هر کدام از این دو جریان زمانی که در قدرت نیستند به دنبال ائتلاف با یکدیگر می روند، زیرا حکومت های سکولار آفریقا تمامی موجودیت اسلام گراها را فارغ از گرایشات خاص ایشان زیر سؤال می برند، اما زمانی که مثلاً تکفیری ها به قدرت می رسند به تکفیر اخوان نیز می پردازند و باید گفت این یکی از نقاط ضعف جریانات اسلام گرا در آفریقا است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره ی امکان استفاده از تصوف برای جلوگیری از گسترش تفکر تکفیری در آفریقا افزود: در این خصوص یک چالش جدی وجود دارد و آن این است که فرقه های صوفیه دین اسلام را از حوزه عمومی خارج می کنند و آن را محدود به حیطه ی خصوصی افراد می کنند به همین دلیل استفاده از صوفیه برای مقابله با سلفیت تکفیری به مانند یک تیغه ی دو لبه است دیدگاه صوفیه کاملاً متناقض با اسلام گرایی معتدل است، اما استفاده از صوفیه یک راه حل کوتاه مدت است، زیرا همان قدر که تکفیر برای ایده اسلام معتدل که نظام جمهوری اسلامی ایران مبلغ آن است خطرناک است، تفکر و گسترش حکومت های سکولار هم با آن متضاد است. با توجه به این علت استفاده از تصوف باید مدیریت شود.
عضو هیئت علمی مؤسسه ابرار معاصر در خصوص نقش صهیونیسم بین الملل و کشورهای غربی افزود: صهیونیست ها و کشورهای اروپایی و غربی هر کدام برای دخالت در آفریقا هدف خاص خود را دارند کشورهای غربی به دنبال ترویج ایده لیبرال دموکراسی در آفریقا هستند، زیرا این کار با ایجاد امنیت و آسایش در آفریقا موجب کاهش انگیزه مهاجرت به اروپا می شود و از جانب دیگر باعث می شود مهاجرت کنندگان به اروپا با مدنیت غربی تربیت شوند. اما صهیونیست ها نگاه امنیتی به آفریقا دارند و با هر گونه ملی گرایی عربی با ایده امت محور نظیر ناصریسم و هر گونه تفکر اسلام گرا در آفریقا مخالف هستند؛ چرا که هر چند می توان از گروه‌های تکفیری به عنوان ابزاری برای تضعیف کشورهای اسلامی استفاده کرد، اما باید گفت این گروه‌های هدف بعدی خود را اسرائیل می دانند بنابراین صهیونیست ها یا با ایجاد لیبرال دموکراسی یا دیکتاتوری های ضعیف شده به دنبال ایجاد کشورهایی هستند که توانایی حمله به اسرائیل را نداشته باشند و برای این منظور روابط خویش با تروریست های تکفیری آفریقا را مدیریت می کنند.
گفت‌وگو: علی رحمانی
