به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، پژوهشکده معارف اهل بیت علیهم السلام با همکاری کمیته مرکزی کرسی‌های آزاداندیشی حوزه‌های علمیه، نخستین نشست روش شناسی و مبانی معرفتی با عنوان معارف پیش مفهومی و نقش آن در فهم معارف وحیانی را با ارائه حجت الاسلام شعبان نصرتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث و پژوهشگر پژوهشکده معارف اهل بیت علیهم السلام به عنوان ارائه دهنده و با حضور حجت الاسلام والمسلمین رضا برنجکار مدیر مرکز تخصصی معارف اهل بیت علیهم السلام و رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث به عنوان ناقد نشست برگزار کرد.

حجت الاسلام نصرتی در مقدمه بحث مطرح کرد: باید نگاهی به دستگاه معرفت شناسی متداول داشته باشیم و خوانش خود را از آن چه به عنوان معرفت شناسی مطرح می شود را ارائه دهیم که ممکن است این خوانش ما با خوانش دیگران متفاوت باشد، معرفت شناسی تحقق یافته برگرفته از فلسفه ها و مکاتب عقلانی است و معرفت شناسی دانش پیشین نیست بلکه دانشی است که از فلسفه های تحقق یافته گرفته شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث در ادامه عنوان کرد: معرفت شناسی دانش نیست، بلکه مجموعه ای است از مسائل و نظریه ها که برای حل یک معضل معرفتی کنار هم قرار گرفته شده و در یک مکتب ایجاد شده است.

وی به مواجهه با معرفت شناسی اشاره و تصریح کرد: در مواجهه با معرفت شناسی متداول به هیچ وجه جنبه سلبی نداریم و نفی نخواهیم کرد و از راهکارهایی که معرفت شناسی متداول ارائه می دهد و در جای خود استفاده می بریم.

حجت الاسلام نصرتی در بیان جایگاه معارف پیش مفهومی در فهم معارف دینی گفت: معرفت انواع گوناگونی دارد و دو گونه می توان دسته بندی کرد؛ معارف مفهومی و معارف پیش مفهومی، معارف مفهومی عبارت است معارف و تجربیاتی که بشر در دنیا و زیست خود به دست می آورد و تبدیل به مفاهیم می کند،هر آن چه غیر این است پیش مفهومی می شود و ملموس ترین تجربه پیش مفهومی تجربه حسی است.

وی بحث دیگر را تجارب شهودی معرفی و عنوان کرد: تجارب درونی که دیگر حسی نیست و افراد عینا با اشیا مواجه می شوند و دیگر با مفاهیم سر و کار ندارند و ممکن است همین تجارب پایه ای برای تولید مفاهیم انتزاعی باشد، ممکن است در بعضی از مکاتب معارف پیش مفهومی تا این جا مورد قبول باشد، از این به بعد ما از مکتب اهل بیت علیهم السلام معارف پیش مفهومی دیگری را برداشت می کنیم تجاربی را که انسان در عوالم پیشین دارد و با استناد به آیات و روایات عوالم دیگری داریم که انسان خودش تجربه می کند وعینا مواجه می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث در ادامه افزود: انسان در عوالم دیگری هم داریم که انسان خودش تجربه می کند و عینا مواجه می شود و تجاربی را پیش از ورود به عالم انجام می دهد، در اینجا این سوال مطرح می شود که آیا این ها صرفا پیش مفهومی هستند و یا معرفت های دیگری داریم؟ باور ما این است انسان پیش از ورود به این عالم صرفا تجربه گر نبوده بلکه با مجموعه ای از گزاره ها به صورت یک کلام سر و کار داشته است.

عضو انجمن کلام اسلامی حوزه مهارت ذاتی را آخرین مفهوم ار معارف پیش مفهومی برشمرد و تصریح کرد: این مفهوم حاصل تجربه انسان نیست، بلکه در ذات تجربه گر است که امکان دارد بخشی از هویت انسان را علم ما هو علم تشکیل داده، یعنی اگر علم را از او بگیریم دیگر انسانی وجود نخواهد داشت، منابع و نیروهای کمکی در وجود انسان وجود دارند که خدای متعال به انسان هبه کرده، ولی در هویت همین شی علم به عنوان هویت و ماهیت وجود دارد، که طبق روایات عقل این خصوصیات را دارد و مستقل است.

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین برنجکار در نقد این نشست گفت: رویکرد مطرح شده در این موضوع مورد قبول نیست و اساسا معرفت شناسی امروزی به این جهان کار دارد و عالم پیشین و عوالم قبل را قبول ندارند بنابراین تایید می شود که این معرفت شناسی ها خالص نیست، بلکه یک مبانی فلسفی دارند و این انتقادها مبتنی برنوع خاصی از معرفت شناسی است که در غرب نیز مورد قبول نیست و دیدگاه های دیگری هم وجود دارد.

رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه ادامه داد: ادعای مطرح شده در این ارائه مورد قبول است که معرفت شناسی های موجود مبتنی است بریک سلسله مبانی فلسفی که می توان بعضی از آن ها را قبول نداشت و مبانی دیگری را قبول داشت به نام فلسفه یا کلام عقلی، که اینجا لفظ نداریم و معرفت شناسی متفاوتی است، برای مثال؛ معرفت شناسی فلاسفه اسلامی با معرفت شناسی رایج در غرب یکسان نیست.

وی در ادامه افزود: مباحثی در کلام به عنوان لطیف الکلام هست که در این بحث ها معرفت شناسی از مباحث قدیم ما است که متکلمین ما در آن ورود داشتند و معرفت شناسی از اجزای قدیم آن بوده و تلاش می شود با همان الگو و هماهنگ با کتاب و سنت به توان پایه گذاری کرد.

حجت الاسلام و المسلمین برنجکار اضافه کرد: «پیشین» از «پیش مفهومی» جدا است، پیشین می تواند پیش مفهومی نباشد می تواند مفهومی هم باشد و باید بحث شود که آیا باید اصطلاحات را بحث کرد و براساس این اصطلاحات آن را ملاحظه کنیم و یا آن ها را تغییر دهیم.

لازم به ذکر است در پایان نشست به سوالات حاضرین توسط کارشناسان پاسخ داده شد و دبیر علمی این نشست حجت الاسلام محمد رکعی عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث و پژوهشگر پژوهشکده معارف اهل بیت علیهم السلام بود.