به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حوزه علمیه جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها از سال ۱۳۶۳ به فرمان امام خمینی(ره) راه اندازی شد و از آن زمان تا کنون اساتید بسیاری در این مؤسسه علمی حوزوی حضور یافتند و بانوان طلبه را با معارف اسلامی آشنا کردند.

بانو معصومه گل گیری یکی از اساتید پیشکسوت جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها با بیش از ۵۰ سال سابقه تدریس است که از ابتدای راه‌اندازی این مؤسسه علمی حوزوی در عرصه تدریس علوم و معارف دینی حضور داشته و هم اکنون به عنوان استاد درس خارج فقه در حوزه‌های علمیه خواهران استان قم مطرح است.

اداره کل امور اساتید جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها به مناسبت گرامیداشت هفته معلم، هر یک از روزهای این هفته را به موضوعی اختصاص داده است که دومین روز آن «استاد و پیشرفت علمی» نامگذاری شده است، به همین مناسبت گفتگویی با بانو مجتهده گل گیری صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانید:

سوال: ضمن عرض تبریک به مناسبت عید سعید فطر و قبولی طاعات و عبادات و همچنین گرامیداشت هفته معلم، حضرتعالی از چه سالی به تدریس مشغول هستید؟

بانو گل‌گیری: در گذشته سبک حوزه‌های علمیه به این صورت بود که طلبه در هر مقطعی که درس می‌خواند، همان مقطع را تدریس می‌کرد و بنده هم که با نظام قدیم حوزه درس خواندم، پس از مدت کوتاهی از تحصیل در حوزه وارد عرصه تدریس شدم و ابتدا جامع المقدمات را تدریس می‌کردم. هم اینک بیش از ۵۰ سال است که وارد عرصه تدریس شدم، اما تدریس رسمی بنده تقریبا با عمر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها تطبیق می‌کند و البته قبل از تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در مدارس علمیه حوزه خواهران که مکتب نامیده می‌شد و همچنین در منزل هم تدریس داشتم تا زمانی که به امر حضرت امام خمینی(ره)، جامعة الزهرا سلام‌الله‌علیها بنیان گذاشته شد و از همان اوایل، تدریس بنده هم شروع شد.

سوال: با توجه به اینکه برخی از طلاب علاقه مند به ورود در عرصه تدریس هستند، چه توصیه ای به آنها دارید؟

بانو مجتهده گل گیری: طلابی که مایلند وارد عرصه تدریس شوند، اولین شرط برای این کار مقدس، داشتن اخلاص است که مورد تأکید قرآن مجید و ائمه اطهار علیهم‌السلام بوده است، یعنی فرد متوجه اصل و حقیقت عالم باشد و کار را برای رضای خدا انجام دهد. بنابراین عزیزانی که وارد عرصه تدریس می‌شوند، ابتدا به اخلاص توجه کنند و با تمرین، مطالعه زندگینامه و آثار علما و بزرگان دین و توجه به نصایح آنها به دنبال تقویت اخلاص در وجود خود باشند. اگر اساتید با اخلاص وارد این عرصه شوند، قطعا موفق خواهند شد.

وقتی از حضرت امام که بعد از سال‌ها دوری به ایران برگشتند، پرسیدند چه احساسی دارید؟ فرمودند هیچ، یعنی من الان تحت تأثیر شرایط نیستم، بلکه مأمور به انجام وظیفه هستم و الان هم وظیفه خود را انجام می‌دهم، بنابراین احساس جدیدی برای من ایجاد نشده است. اخلاص همین است یعنی انسان کار خود را برای خدا انجام دهد و ترغیب، نهی و مذمت دیگران در انجام وظیفه او اثر نگذارد.

استاد باید خصوصیات اخلاقی را رعایت کند که مهم‌ترین این خصوصیات داشتن تواضع است، استاد باید در برابر سؤالات شاگردان، سعه صدر داشته باشد، با حوصله پاسخ را به صورت مناسب به شاگرد منتقل کند و اگر سوال بی ربط بود، به گونه ای پاسخ دهد که فرد در برابر دیگران شرمنده نشود.

درباره احوال آیت‌الله بروجردی که سعه صدر فراوانی داشتند، آمده ایشان در یکی موارد در برابر یکی از شاگردان که سؤالات نامربوط مطرح می‌کرد، عصبانی شدند و تعرض کردند، بعدا به خاطر رفع آثار این تعرض یک سال روزه نذر کردند تا آثار این تعرض از بین برود.

اگر تواضع همراه با اخلاص، دانش کافی و مهربانی باشد، تأثیر زیادی در تربیت شاگردان خواهد داشت، در عین حال استاد باید جدی باشد، به گونه‌ای که مطالب خارج از بحث و پراکنده در کلاس مطرح نشود و شاگردان از مهربانی استاد سوء استفاده نکنند.

استاد در عین حال که باید کاملا متوجه شاگردان خود باشد و به آنان مهر بورزد، اما انتظار احترام و تکریم نداشته باشد، البته وظیفه شاگرد احترام و تکریم هست، اما اگر شاگرد تکریم نکرد، استاد باید طبق قرآن کریم و تعالیم دینی خود را وقف خدا کند و سپاسگزار خداوند متعال باشد که این موقعیت ناب و ارزشمند را در اختیار او قرار داده که به وسیله علم از ایتام آل محمد صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم پذیرایی و آنان را با حقایق دین آشنا می‌کند. اگر این حالت برای استاد اتفاق بیفتد، به شاگردان او هم سرایت می‌کند و این همان مظاهری از اخلاص است که به شاگردان منتقل می‌شود.

افراد علاقه‌مند به تدریس باید در دوره های مهارت افزایی شرکت کنند و از تجربیات اساتید باتجربه و مطالب مفید برای کلاس‌داری بهره مند شوند. نوع پوشش لباس برای معلم، استاد و به ویژه استاد حوزه بسیار مهم است، استاد حوزه باید زی طلبگی را رعایت کند و با رعایت ساده پوشی و مرتب بودن در کلاس درس حاضر شود.

سوال: در روایات اسلامی، به جایگاه والای علم، تعلیم و تعلم اشاره شده و علما از جایگاه والایی برخوردار هستند، این جایگاه از چه جهاتی اهمیت دارد؟

بانو مجتهده گل گیری: امام علی علیه‌السلام فرمودند: «و العُلَماءُ باقونَ ما بَقِیَ الدَّهرُ، أعیانُهُم مَفقودَةٌ و أمثالُهُم فِی القُلوبِ مَوجودَةٌ؛ علما تا دنیا هست زنده‌اند، پیکرهایشان از میان می‌رود، امّا یادشان در دل‌ها هست»؛ بزرگانی در عرصه علم و دانش بودند که همه رفتند و البته نصایح آنها برای ما باقی مانده که باید از آنها بهره بگیریم.

تدریس علوم دینی کاری مقدس و ارزشمند است، استاد باید دانشی را که از او خواسته شده، با مطالعه کافی ارائه دهد و حتی پیرامون سؤالات احتمالی شاگردان مطالعه داشته باشد و با اشراف کامل وارد تدریس بحث مربوطه شود.

اساتید و معلمان جایگاه بسیار والا و ارزشمندی دارند و جایگاه والای معلمی و استادی در سراسر قرآن کریم مشاهده می‌شود، خداوند متعال اولین معلم برای بشریت است و زمانی که آدم را آفرید، ابتدا به او علم آموخت و این وجه برتری حضرت آدم بر همه مخلوقات عالم شد. چون انسان علم دارد و علم خود را از خدا گرفته است، بنابراین هیچ اشکالی بر خلقت انسان وارد نیست.

از ابتدا تا آخر قرآن کریم، عجایبی از ارزشمندی علم، تعلیم و تعلم را مشاهده می‌کنیم که قادر به تبیین صحیح این جایگاه نیستیم، اما اجمالا همه می‌دانیم که در اسلام ارزش علم بسیار بالا است و خداوند متعال به وسیله تعلیم قرآن، نحوه زندگی در این عالم و نتیجه‌ای را که باید از عمر خود بگیرد، به انسان منتقل کرد.

یکی از برترین فضیلت‌ها دانش آموختن است که در قرآن کریم و روایات نیز به آن توجه شده است، انسان در پیشگاه خداوند به علم‌آموزی می‌پردازد و به واسطه این علم‌آموزی در جایگاه بسیار والایی قرار می‌گیرد. بنابراین معلم بودن جایگاهی والا، جاودانه و همیشگی است و علم‌آموزی، تعلیم و تعلم پایان‌ناپذیر هستند.

خداوند متعال حضرت رسول اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را برای تزکیه و پاک کردن انسان و تعلیم کتاب و حکمت مبعوث کرد، پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم آمد تا انسان‌ها را تزکیه کند و تعلیم دهد و این تزکیه و تعلیم، منش پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بود و جایگاه معلم از این جهت بسیار بالا است، یعنی اساتید باید نقش خود را در جنبه‌های تزکیه، مسائل اخلاقی و تأثیرگذاری مثبت در جهات تربیت و اخلاق فراموش نکنند و علاوه بر آن، جنبه‌های تزکیه را در رفتار، منش و شخصیت خود نشان دهند.

شاه کلید استاد موفق در تربیت شاگرد این است که با رفتار خود آنچه را می‌گوید اثبات کند؛ عدم تناقض میان رفتار و گفتار، شاه کلید موفقیت اساتید بزرگواری است که در جهان اسلام حضور داشتند، یعنی علاه بر اخلاص، مهرورزی و دانش کافی، رفتار و گفتار آنان با هم مطبق بود و توانستند در عمق جان شاگردان خود اثرگذار باشند و در عرصه استادی بدرخشند و جاودان بمانند.

سوال: با توجه به اینکه پیشرفت علمی استاد، تاثیر مستقیم در پیشرفت علمی طلاب دارد، حضرتعالی چه راهکارهایی برای پیشرفت علمی اساتید دارید؟

بانو مجتهده گل گیری: کسی که وارد عرصه استادی می‌شود، ادعا می‌کند که نسبت به دیگران در دانش و دانایی جلوتر است، بنابراین علاوه بر اداره امور خود، می‌تواند دیگران را هم راهنمایی کند و مسیر را به آنها نشان دهد. کسی که خود را پیشگام می‌داند، باید جلوتر از دیگران حرکت کند، یعنی بر اساس ادعایی که دارد، حرکت کند، کسی که حرفی می‌زند باید عمل او، حرفش را تأیید کند.

استاد ادعا دارد که بیشتر می‌داند و می‌تواند دیگران را راهنمایی کند، بنابراین باید در هر فضیلتی که از آن دم می‌زند و یا فضیلتی که برای دیگران شناخته شده است و ارزش محسوب می‌شود، پیشگام باشد. استادی که از شاگردان خود می‌خواهد درس بخوانند و در وادی علم و دانش بیشتر حرکت کنند، خودش باید این فضیلت را دارا باشد و در عرصه دانش آموختن از شاگردان خود جلوتر حرکت کند. همه فضایل اینگونه هستند، استاد باید در عرصه طلب فضیلت‌ها از دیگران پیشگام باشد و پیشگام بودن خود را اثبات کند.

معلم باید پیشگام باشد و جلوتر از دیگران حرکت کند، آیات فراوانی در این زمینه وجود دارد، خداوند در آیه ۶۴ سوره آل عمران می فرماید: «بگو: «ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم؛ و بعضی از ما، بعضی دیگر را -غیر از خدای یگانه- به خدایی نپذیرد.» هرگاه (از این دعوت،) سرباز زنند، بگویید: «گواه باشید که ما مسلمانیم!»». اینجا پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم در جایگاه والای توحیدی قرار دارند و پیشگام هستند و بنا به دستور الهی، اهل کتاب را به سوی خویش فرا می خواند.

امام علی علیه‌السلام درباره اصحاب جمل می‌فرماید آنها کسانی بودند که ادعای پیشگامی داشتند، رعد و برق راه می‌انداختند و سرو صدای آنها دنیا را گرفته بود، اما پیشگام نبودند. با اینکه ادعای زیادی در عرصه فضایل و پیروزی بر لشکر امام علی علیه‌السلام داشتند، اما موفق نشدند و سرانجام سست شدند، اما ما ادعای پیشگامی داریم، خصوصیات ما این است که سر و صدا نداریم، مگر اینکه در عرصه کار وارد می‌شویم و کار را تحویل می دهیم تا مردم عملکرد و نتیجه کار ما را مشاهده کنند، یعنی گفتار خود را در عرصه عمل نشان می‌دهیم.

کسانی که پیشگام هستند، شعار آنها در خطبه ۹ نهج البلاغه آمده: «چون رعد خروشیدند و چون برق درخشیدند، اما کاری از پیش نبردند و سر انجام سست گردیدند. ولی ما این گونه نیستیم، تا عمل نکنیم، رعد و برقی نداریم، و تا نباریم سیل جاری نمی‌سازیم».

وقتی انسان در جایگاه استادی قرار می‌گیرد، باید در تمام فضایل و عرصه های فضیلتی پیشگام باشد و خود را در همه فضیلت‌ها پیشگام از دیگران بداند و با عمل نشان دهد. یکی از افرادی که در این عرصه موفق شد و توانست پیشگامی خود را اثبات کند، شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی بود و به این جهت همواره این جمله را تکرار می‌کرد که فرماندهان لشکر اسلام به زیرمجموعه خود نمی‌گویند به سوی دشمن حرکت کنید، بلکه همواره می‌گویند که بیایید؛ یعنی خود فرمانده در خط اول قرار گرفته و دیگران را به حرکت رو به جلو دعوت می‌کند.

روش و منش استاد باید به گونه ای باشد که شاگردان به سوی او حرکت کنند و از استاد عقب نمانند، استاد باید هر روز دانش و فضایل اخلاقی خود را به شاگردان نشان دهد تا شاگردان تلاش کنند فاصله خود را با استاد کم و کمتر کنند.

دانش آموختن و عشق به علم یکی از بزرگترین فضایلی است که مورد تأکید دین اسلام بوده است و اساتید جوان که وارد عرصه استادی شدند، تصور نکنند که در جایگاه والای استادی از علم اندوزی و درس خواندن فارغ شدند، ما فارغ التحصیلی ندارم.

استادی که مسئولیت پیشگامی را به عهده گرفته، نسبت به گذشته باید بیشتر مطالعه داشته باشد و اوقات فراغت خود را به کسب علم بپردازد، با دانش کامل وارد کلاس شود، جایگاه استادی را که جایگاه پیشگامی است همواره حفظ کند در غیراین صورت، بعد از مدتی برای شاگردان خود کهنه می‌شود و حرف‌های او تازگی خود را از دست می‌دهد.

بزرگترین فضیلت، کسب دانش است و استاد موفق باید پیشگامی خود را در عرصه استادی اثبات کند و به شاگردان خود نشان دهد که هرگز نباید از تحصیل دانش باز ماند.