به گزارش خبرگزاری حوزه از کرج، موسسه فرهنگی، هنری و کاربردی خیبر کرج، موسسه‌ای مردمی است که به همت جمعی از دانشجویان جوان و بسیجی فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ شروع کرده است و فعالیتهای پژوهشی را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی از قبیل زن، حجاب و عفاف، خانواده و سبک زندگی انجام داده است.
ایده پردازی و ارائه طرح های ملی در خصوص حجاب و عفاف در حوزه های عمومی و تخصصی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه ها و… از فعالیت های این موسسه به شمار می آید.
نعیمه اسلام لو مدیر موسسه خیبر، تحصیلکرده رشته زبان و ادبیات انگلیسی، پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب با ۲۰ سال تجربه فعالیت نظری و عملی است و تالیف چند جلد کتاب و پژوهش هایی با محوریت حجاب و عفاف را در کارنامه خود دارد.
خبرنگار حوزه در گفت و گو با این پژوهشگر به بررسی وقایع اخیر مرتبط با موضوع عفاف و حجاب، بررسی چالش های مسیر ترویج فرهنگ عفاف و نهادینه کردن ارزش اجتماعی حجاب اسلامی در جامعه پرداخته است.
متن گفت و گو را در ادامه بخوانید:
حوزه: در خصوص اتفاقات اخیر تحلیل جنابعالی چیست و دلیل رخ داد این حادثه و حوادث بعد از آن را مرتبط با برخورد گشت ارشاد می دانید یا دلایل دیگر ؟
حوادث اخیر نشان داد؛ همیشه دشمنان انقلاب اسلامی به دنبال بهانه بوده و هدف اصلیشان ضربه زدن به نظام اسلامی و براندازی است. آنها با هر چیزی که بتوانند، گروهی از مردم را با خودشان همراه می کنند، زمانی انتخابات و زمانی موضوع گرانی بنزین بود.
موضوع پلیس امنیت اخلاقی یا همان گشت ارشاد سالها است که روی آن کار می شود و رفتار پلیسی با مساله حجاب را بهانه می کنند تا علیه نظام اسلامی پرچم خود را بالا ببرند. حجاب اسلامی از اول انقلاب به عنوان نماد پرچم اسلام و انقلاب اسلامی مطرح بوده و به قول رهبر انقلاب اسلامی؛" کسی آن را نمادش نکرده، بلکه خصلت نمادین این رفتار و پوشش اجتماعی است که این خاصیت را دارد".
بنابراین دشمنان از روزهای اول پیروزی انقلاب اسلامی، تمرکزشان را روی حجاب گذاشتند و به کارهای فرهنگی که کم و بیش در کشور انجام شده و می شود توجه نمی کردند، بلکه گشت ارشاد را بهانه خوبی برای خود انتخاب کردند.
مسئله دشمنان حجاب نیست هدفشان براندازی است
از این رو بعد از فوت آن خانم(مهسا امینی) در مرکز پلیس بهانه خوبی پیدا کردند و تمام برنامه های عناصر وابسته آمریکایی مثل مصی علینژاد و سایرین بر روی این موضوع متمرکز شد. همانطور که خود آنها اعتراف می کنند، مسأله آنها حجاب نیست، بلکه بهانه ای برای شروع کارشان بوده و هدفشان براندازی است و می خواهند حجاب را به عنوان نماد و پرچم مسلمانی از زن مسلمان و جامعه اسلامی بگیرند و پس از آن گام های بعدی را به خیال خامشان در مسیر براندازی طی کنند.
حوزه: به نظر شما تفکیک دو موضوع "حجاب و عفاف" و پوشش قانونی در جامعه چه کمکی به وضعیت امنیت اجتماعی در جامعه می کند ؟ حجاب اسلامی که نیازمند کار فرهنگی تقویت ایمان و افزایش آگاهی دینی است و پوشش قانونی که در هر کشوری وجود دارد و برای اجرای آن نیاز به حضور پلیس امنیت اجتماعی است.
بهتر است این موضوع را به دو بخش حجاب اسلامی و پوشش قانونی تقسیم بندی نکنیم. تمام ارزش های اجتماعی برای اینکه در جامعه اسلامی حاکم باشند، علاوه بر تبلیغ، اقناع و تبیین احتیاج به ضوابط و قوانینی دارند که ضامن اجرایی این قوانین باشند. حجاب یک حکم دینی است، اما تفاوتش با سایر احکام چیست. در دسته بندی احکام اسلامی برخی احکام فردی هستند؛ مثل نماز و روزه که قانونی برای اجرای آن وجود ندارد، چرا که احکام فردی روی دیگران ظاهرا اثر ندارد. اما احکام رفتارهای اجتماعی که وجه اجتماعی دین است و روی افراد جامعه اثر گذار است به دیگران مربوط می شود.
لباس پوشیدن هر کسی در حریم خصوصی اش به خودش مربوط است، اما در حریم عمومی شخص نمی تواند بگوید این موضوع به خودم مربوط است. به خاطر این وجه اجتماعی، مسأله حجاب جنبه قانونی پیدا می کند. پس حجاب از این جهت که روی دیگر افراد جامعه اثر دارد به دیگران ربط داشته و جنبه قانونی دارد.
مسئله حجاب نیازمند دو بال هدایت افکار و مدیریت رفتار
قوانین حجاب قرار است، حد شرعی حجاب را حد نصاب قرار بدهند، اما در حال حاضر در عمل این طور نیست. در حالی که ضوابط پوشش در مدارس و در دانشگاه ها حدود خوبی از پوشش اجتماعی را معیار قراردادند، اما در کف خیابان آن ضوابط برای پوشش دیده نمی شود. در واقع حدی از بی حجابی که برایش جرم انگاری شده مصادیق ناهنجاری است.
ما برای مسئله حجاب در جامعه به دو بال نیاز داریم؛ هدایت افکار و مدیریت رفتار. اصل بر هدایت افکار ، تبلیغ، تبیین و اقناع است، اما از آنجایی که همه انسان ها همیشه تحت تاثیر عقلشان نیستند و خیلی اوقات تحت تاثیرهیجاناتشان قرار دارند به خاطر همین ارزش های اجتماعی را در کنار تبیین و تبلیغ، قوانین هم برای آن مشخص می کنند.
مسئله پوشش اجتماعی با کار فرهنگی اصل است و بال دوم مدیریت رفتار است که اگر نباشد عده ای نمی خواهند زیر بار ارزش های اجتماعی بروند و به دنبال لذت و راحت طلبی و منافع آنی هستند بنابراین عدم التزام به قوانین، به دیگران در جامعه آسیب می زند.
حوزه: همکاری و هم افزایی موسسات، حوزه های علمیه، هسته های فرهنگی و ساماندهی روابط بین این نهادها را برای ترویج عفاف و حجاب چه مقدار تاثیر گذار می دانید و نقاط ضعف ما در این خصوص چیست؟
ما سه نهاد مسئول در حوزه ترویج فرهنگ حجاب و عفاف داریم؛ نهاد حاکمیت، نهاد حوزه و روحانیت و نهاد مردم که مسئولیتش متوجه متدینین می شود. در خصوص نهاد حوزه و روحانیت که متولی دین است، یعنی اگر ما حکومت اسلامی هم نداشته باشیم و متدینین جامعه هم تعداشان کم باشد، حوزه های علمیه بنا بر فلسفه شکل‌گیری‌شان به همراه حوزویان بایستی در امر تبلیغ و تبیین دین پیش رو باشند.
ضرورت تقویت گفتمان حجاب و تبلیغ و تبیین در حوزه های علمیه
در حوزه حجاب نیز پیش رو بودن حوزه علمیه در امر تبلیغ و ترویج این ارزش اسلامی و اجتماعی بسیار ضروری است. امروز پرچم داری جهاد تبیین، تبلیغ و اقناع جامعه مخصوصا برای بانوان باید در دست حوزه های علمیه باشد.
متأسفانه در مواردی شاهدیم برخی چهره ها علیه گفتمان حجاب صدایشان بلند می شود. صدای جهاد تبیین در حوزه گفتمان حجاب از سوی نهادهای حوزوی بایستی بلندتر شنیده شود و در صورت بر طرف نشدن این چالش و ضعیف شدن چشمه جوشان تبلیغ سایر موسسات و نهادهای دیگر هم دچار ضعف و کم کاری می شوند. از این رو در صورت تقویت گفتمان حجاب در حوزه های علمیه شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.
حوزه: نظر شما در خصوص پژوهش هایی که بر روی عفاف و حجاب در کشور انجام شده و می شود چیست و اعتبار سنجی آن بر اساس چه معیارهایی است؟
متاسفانه پژوهش در کشور ما ساز و کار علمی محدود کننده ای دارد و کارآمد نیست. در حوزه و دانشگاه پیرامون حجاب پژوهش های بسیاری انجام شده که در کتابخانه ها بی استفاده می ماند و فرهنگ بی حجابی روز به روز افزایش می یابد. ما احتیاج به این جنس پژوهش ها نداریم، بلکه نیاز به پژوهش های کاربردی به زبان مردم داریم.
ما اخیرا کتاب هایی با عنوان" بی پرده با حجاب"، "جواهرانه" ، "ما طلبکاریم" تهیه کردیم و ۵ کتاب نرگس، فرشته ها عاشق می شوند، حریر و خاطرات سفیر، پنجره چوبی که قابل رقابت با رمان های جذاب باشند را تولید کردیم.
من به عنوان پژوهشگری که حدود ۲۰ سال است در حوزه عفاف و حجاب فعالیت می کنم ، تاکید می کنم پژوهش هایی که در مراکز آکادمیک انجام می شود، هر چقدر هم موضوعات جذابی داشته باشند در عمل تاثیری ندارد. پژوهش هایی که در سطح کشور انجام شده ، نتایج مختلفی دارد باید یکسان سازی شود تا نتیجه خوبی داشته باشند.
اما متاسفانه در پژوهش های میدانی و افکار سنجی طراحی سوالات کار آمد نیست. اما در پژوهش هایی که ما اخیرا انجام دادیم نتیجه جالبی به دست آمده که در قالب برنامه تلوزیونی "چراغ" در قالب نظر سنجی با طراحی سوال های خوب دستاوردهای جالبی داشت. اگر سوال درست از مردم پرسیده شود، جواب خوب و درستی می دهند.
۷۶تا۹۶درصد جامعه حجاب را ارزش اخلاقی و دینی می دانند
در افکار سنجی انجام شده وقتی از مردم می پرسند؛ آیا حجاب یک ارزش اخلاقی است؟ حداقل ۷۶درصد و حداکثر ۹۶درصد می گویند؛ بله ارزش اخلاقی و دینی است. اما در رفتار سنجی ها کمتر از ۵۰ درصد به حجاب شرعی عمل می کنند و در برخی نظر سنجی ها ۳۵ یا ۶۰ درصد حجاب شرعی را رعایت می کنند، این مسأله نشان می دهد؛ حجاب هم مثل سایر ارزش های اخلاقی دیگر مثل راستگویی، مهربانی با اینکه مردم به آن اعتقاد دارند، اما در عمل به آن موانعی وجود دارد.
عدم التزام عملی به حجاب نتیجه بسترهای نامناسب فرهنگ بی حجابی است
از این پژوهش ها می توان نتیجه گرفت که حجاب به عنوان یک ارزش در جامعه مورد پذیرش است، اما اینکه مردم التزام عملی به آن ندارند به دلیل این است که بسترهای اجرایی آن را در جامعه فراهم نکردیم. به طور مثال در سینما و شبکه خانگی و فضای مجازی رها شده فرهنگ بی حیایی ترویج می شود. در بازار مد و لباس شاهد مانتوها و لباس های غیر اسلامی هستیم، پس چطور توقع داریم که التزام عملی به حجاب را شاهد باشیم.
حکومت اسلامی وظیفه دارد تا بستر جامعه عفیف را فراهم کند. در حالی که برخی از نهادها با کوتاهی های خود زمینه و بستر رفتارهای غیر عفیفانه را فراهم می کند، بنابراین تا زمانی که نتوانیم در جامعه بستر حجاب را فراهم کنیم، نمی توانیم نتیجه مناسب را بگیریم. مسئولان و متولیان امر باید شرایط زیست عفیفانه جامعه را فراهم کنند.
حوزه: اخیرا یکی از مسئولان سابق کشور طی اظهاراتی اعلام کرده است؛ «وقتی ۵۰ درصد بانوان کشور حجاب کاملی ندارند، نباید پلیس را درگیر ماجرا کرد. درباره قانون حجاب همانند قانون ممنوعیت ماهواره رفتار شود!! و همان گونه که درباره استفاده از ماهواره برغم وجود قانون، سختگیری نمی‌شود درباره حجاب هم همین گونه شو!!. شما به زمان شاه نگاه کنید، مگر ترویج بی‌حجابی نمی‌شد، اما چقدر از مردم حجاب داشتند و رعایت می‌کردند! آن زمان علمای ما مسیر درستی را طی می‌کردند. نکته دیگر آن که، نباید کاری کرد که چنین مسائلی، جنس حکومتی پیدا کند. در این صورت، رفتار اجتماعی آن جنس دیگری پیدا می‌کند. سوال این است آیا حکومت در همه امور باید چنین دخالت کند؟» نظر شما درباره این اظهارات چیست؟
چند نکته عجیب در این اظهارات وجود دارد. اول اینکه گفتند ما نباید حجاب را حکومتی کنیم. اساسا فلسفه تشکیل حکومت اسلامی اجرای احکام اجتماعی دینی مردم است. مردم در دوران پهلوی و طاغوت برای اجرای احکام فردی همچون نماز، روزه و خمس مشکلی نداشتند. مردم در خانه و مساجد اعمال عبادت فردی خود را انجام می دادند. چیزی که باعث شکل گیری انقلاب اسلامی با آن همه سختی و دادن خون هزاران شهید در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی و شکنجه جوانان زیادی در زندان های ساواک شد، این بود که مردم خواهان حاکمیت اسلام و اجرای احکام اجتماعی دین بودند.
فلسفه تشکیل حکومت اسلامی اجرای احکام اجتماعی دین است
سؤال اینجاست، مگر حکومت اسلامی دست خودش است که بگوید من این احکام اجتماعی را اجرا می کنم یا نمی کنم. پس فلسفه تشکیل حکومت اسلامی چیست؟. آیا غیر از اجرای احکام اجتماعی است؟ که از وظایف اصلی حکومت اسلامی است که به خواست مردم این انقلاب اسلامی شکل گرفته. بنابراین حکومت اسلامی چطور می تواند نسبت به اجرای احکام اجتماعی بی تفاوت باشد.
سؤال دیگر اینکه ایشان از نظر سنجی ها خبر دارند؟ ۷۶ درصد تا ۹۶ درصد مردم معتقد به ارزش حجاب اسلامی و اخلاقی هستند و اگر فاصله بین اعتقادشان با رفتارشان وجود دارد، باید شرایط را برای آنها تسهیل کنیم، نه اینکه صورت مساله را پاک کنیم، وقتی جامعه به سمت بی حیایی و به سمت ضد اخلاق پیش می رود، زمینه اجرای این عمل اسلامی فراهم نمی شود.
در دوران پهلوی و از شروع کشف حجاب رضاخانی تا پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت حجاب روز به روز بدتر می شد و فضای غیر عفیفانه در جامعه حاکم بود.اگر قرار بود هر کسی در سطح جامعه هر رفتاری که می خواهد انجام دهد مثلا روزه خواری علنی، شراب خواری و یا کشف حجاب پس وظیفه حکومت اسلامی چیست؟ هیچ کس توقع ندارد که تمام مردم حجاب اسلامی کامل را داشته باشند، اما باید ضوابط هنجارهای اجتماعی در حد، حداقلی آن در جامعه رعایت شود.
پژوهش ها پیرامون گشت ارشاد؛ تنها با مصادیق نا هنجاری برخورد می کنند
من پیرامون جرم انگاری های پلیس امنیت اخلاقی و گشت ارشاد پژوهش هایی کردم که پلیس با چه افرادی برخورد می کند. پلیس با مصادیق ناهنجاری چون بازبودن مانتو، بیرون بودن بخشی از بدن و پاچه کوتاه و نداشتن روسری برخورد می کند .
باید به درستی مشخص شود، منظورشان از اینکه پلیس برخورد قانونی نکند و یا قانون پوشش اجرا نشود چیست؟ هر کجای دنیا ضوابط و قوانین خودش را دارد. در هیچ کجای دنیا با شلوارک و لباس لب ساحل به مدرسه، دانشگاه و اداره نمی روند. ضوابط پوشش در همه کشورها وجود دارد و قانون بردار است، چرا که مساله شخصی نیست و حد آن را در هر کشوری بر اساس ایدئولوژی حاکم مشخص می کنند.
وقتی ضوابط مشخص می شود، چطور می توانیم آن را اجرا نکنیم. یعنی جامعه را رها کنیم هر طور که خواست کار کند؟!. مساله حجاب یک پروسه نیست که اگر رهایش کنیم به طور طبیعی طی بشود، بلکه یک یک پروژه است. دشمنان بنا دارند که علیه حجاب کار کنند و به شکل متمرکز از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون یک نفس علیه حجاب تلاش کردند، وقتی دشمن دارد این همه تلاش می کند، چرا ما نباید کاری انجام دهیم.
مسئولان فرهنگی به جای پرخاش به پلیس پاسخگوی کم کاری هایشان باشند
البته اصل بر کار فرهنگی است. صدا و سیما، مجلس شورای اسلامی که ایشان مسئولیتش را سال ها بر عهده داشته، چه کار فرهنگی و تبلیغی انجام دادند که امروز همه انتقادها به سمت پلیس است که پلیس هم هیچ کاری نکند. در این سال ها بیشتر فرهنگ بی حیایی در برخی فیلم ها و سریال ها تبلیغ می شد. افراد چادری را سطوح پست جامعه نشان می دادند که البته خدا را شکر تا حدودی این مسئله امروز برطرف شده است.
بله، اصل بر کار فرهنگی است اما مگر می شود یک ارزش اجتماعی را بدون دخالت دادن قانون مدیریت کنیم تا به نقطه مطلوب برسیم. معیار کسانی که می گویند؛ پلیس یا حکومت در این زمینه ورود نکند چیست؟ با وجود ناهنجاری های اجتماعی در جامعه برای اجرای قانون چه ساز و کاری را پیشنهاد می کنند.
برخی اظهار نظرها به نظر می رسد؛ ژست های سیاسی است در جهت توجه و جلب نظر و حفظ منافع است. امروز کسانی که خودشان متولیان فرهنگی بودند، باید راهکار عملی برای اجرای قانون حجاب و پوشش اسلامی بدهند نه اینکه به دنبال حرف های پوپولیستی باشند.
گفت و گو : وجیهه سادات حسینی
نظر شما