به گزارش خبرگزاری حوزه، در حاشیه‌ی برگزاری یکی از دوره های آموزش نویسندگی در مجتمع یاوران مهدی(عج) جمکران، فرصتی مغتنم دست داد تا با یکی از چهره های نام آشنا و کاربلد عرصه داستان و رمان که اتفاقاً سال ها از مدیران فرهنگی در مراکز و نهادهای حوزوی بوده، گفت و گویی داشته باشیم.
آن چه در ادامه ملاحظه می کنید مشروح مصاحبه ما با حجت الاسلام والمسلمین مظفر سالاری، نویسنده رمان معروف و بسیار پرمخاطب"رؤیای نیمه شب" در رابطه با مباحثی چون وضعیت آموزش نویسندگی در حوزه و بایسته های مرتبط با این مساله است که البته ماحصل گپ و گفت ما با استاد به چگونگی تقویت ایمان و امید از طریق نگارش و انتشار داستان و رمان ختم شد.
ضمن تقدیر و تشکر از شما به خاطر این که وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، برای شروع بحث بفرمایید که از نگاه شما وضعیت آموزش نویسندگی در حوزه در سال های اخیر چگونه بوده است!؟
خوشبختانه در این سال ها، حرکت های خوبی در حوزه های علمیه و مراکز و سازمان های حوزوی شروع شده که از آن جمله باید به دفتر تبلیغات، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری و همچنین مرکز مدیریت حوزه های علمیه اشاره کرد، ضمن آن که جشنواره هنر آسمانی که سابقاً به همت حوزه هنری سازمان تبلیغات برگزار می شد، چند سالی است که به همت مرکز مدیریت حوزه در راستای شناسایی و معرفی استعدادها به فعالیت می پردازد.
البته باید توجه داشت که چیزی در حدود ۲۰ سال طول کشید تا ما به این نقطه برسیم یعنی از زمانی که مرحوم استاد نادر ابراهیمی و دیگران در این زمینه کارهایی را آغاز کردند، می گذرد. زمانی که مجله سلام بچه ها را کار می کردیم به طور جدی چشم انتظار یاری نویسندگانی از خارج قم بودیم چرا که در قم و داخل حوزه به آن معنا، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان به آن صورت نداشتیم و حقیقتاً زحمات حجت الاسلام و المسلمین حاج آقای حسن زاده فرزند مرحوم علامه حسن زاده باعث شد که نسلی از نویسنده و شاعر، ویراستار و تصویرگر مجلات کودک و نوجوان در قم تربیت و معرفی شوند.
وضعیت به گونه ای بود که در دهه هفتاد واقعاً باید دست نیاز به سوی دیگران دراز می کردیم اما امروز به لطف الهی در وضعیت خوبی از این حیث قرار داریم.
بنده ۲۵ سال در دفتر تبلیغات بودم و ۲۵ سال هم کار مطبوعاتی کرده ایم، ضمن آن که زمانی مسئول کتابخانه تخصصی ادبیات و هنر دفتر بودم و از سال ۷۹ تا ۸۵ نیز معاون فرهنگی و هنری دفتر تبلیغات شدم.
در این فاصله به همت آقای حسن زاده که بچه ها را دور هم جمع کردند، زمینه ای فراهم شد که نویسندگان و شاعران و فعالان رسانه ای در حوزه مجلات کودکان و نوجوان تربیت شده و به کار حرفه ای مشغول شوند.
البته این را هم عرض کنم که روند آموزش در طول این سال ها در مراکز و نهادهای حوزوی، روند کندی داشته اما به هر حال هر کسی به اندازه وسع و توان خود کارهایی می کرده که در جای خود قابل تقدیر است اما بعدها احساس شد که نیازمند انسجام مضاعف هستیم.
خاطرم هست که در مقاطعی زمزمه هایی مبنی بر مخالفت با حضور و فعالیت حوزویان در عرصه های نویسندگی و کارهای مطبوعاتی در درون حوزه وجود داشت. شما به شخصه در این رابطه چه تجربه یا نگاهی داشته اید؟
بله واقعیت این است که از همان ابتدا فعالیت های جدی ما در درون مجموعه حوزه بعضاً مخالفت هایی مطرح بود مثل این که برخی می گفتند نویسندگی و کار رسانه ای در شأن طلاب نیست و از این بحث ها و حال آن که به شخصه بنده از همان زمان معتقد بودم و امروز هم هستم که به عنوان مثال رمان یک رسانه جهانی است کما این که معمولاً از رمان های خوب در دنیا در ساخت سریال و فیلم های قوی و پرمخاطب اقتباس صورت می گیرد و این نکته کوچکی نیست.
رمان خود بنده یعنی رؤیای نیمه شب، رکورددار تجدید چاپ با ۱۱۴ بار بوده است و این را هم بگویم که در حال حاضر سازمان سینمایی اوج به دنبال ساخت سریالی بر اساس همین رمان است. خلاصه این که کار خوب همیشه دیده شده و باعث می شود دیگران از آن الگو بگیرند.
البته انصافاً آثار دیگر شما نیز در عین محتوای قوی و غنی، جذابیت خاصی برای مخاطبان عام در وادی داستان و ادبیات داشته است.
نظر لطف شماست، سه کار بنده، یعنی رمان "دعبل و زلفا"، " مرا باخودت ببر" و همین رمان رؤیای نیمه شب جدای از آن که با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شده، الگویی برای طلبه ها بوده به نحوی که برخی از آن ها به این واسطه ترغیب به فعالیت جدی و حرفه ای در این عرصه شده اند و من از این حیث خدای متعال را شاکر هستم.
ببینید معارف ما همچون اقیانوس پهناوری است و هر کسی در این اقیانوس تور بیندازد به قدر تلاش خود می تواند صید داشته باشد و این را هم عرض کنم که در این وادی، جا برای کسی هم تنگ نمی شود، ضمن آن که کار انجام نشده نیز به پهنه ی اقیانوس داریم.
جنابعالی به عنوان یک مدرس شناخته شده در این عرصه و یک نویسنده نام آشنا و کاربلد، چه پیشنهادات و راهکارهایی برای تقویت هم افزایی میان نویسندگان حوزوی دارید؟
حقیقتاً این خیلی خوب است که به تدریج سعی شده به همت برخی نهادها و مراکز حوزوی و غیرحوزوی، نویسندگانی تربیت شوند و باید در این زمینه آینده را روشن توصیف کنیم. اما لازم است که تشکل یا نهادی شکل بگیرد که در حوزه داستان و رمان در حوزه فعالیت ها به سمت انسجام و هم افزایی بیشتر سوق پیدا کند.
زمانی در دفتر تبلیغات اسلامی، انجمن داستان نویسان حوزه را داشتیم که بنده به مدت ۲ سال مدیر آن بودم، اما متأسفانه در ادامه این حرکت متوقف ماند، به این معنا که بعد به رفتن بنده از قم به یزد خورد یک مقدار وقفه هایی رخ داد و الآن حاج آقای بطحایی جشنواره هنر آسمانی را مدیریت می کند و انشاالله بتوانند این جزایر پراکنده را به هم وصل کنند و مجموعه حوزویان از برکات این مساله بهره مند شوند.
به نظر شخص بنده، بهترین جایی که می تواند در این رابطه وارد عمل شده و از کلیت کار حمایت کند، مرکز مدیریت حوزه های علمیه است، ضمن آن که آیت الله اعرافی نیز انصافاً نگاه خوبی به این قضیه دارند و اگر به این مسایل رسمیت داده شود حوزه می تواند از نویسندگان خود حمایت به عمل آورد.
این نکته را هم عرض کنم که در کشور ما به عنوان یک شغل، داستان نویسی به رسمیت شناخته نشده و حوزه می تواند در این زمینه پیشرو باشد و مثل حافظان قرآن که برایشان شهریه جداگانه ای در نظر گرفته می شود برای داستان نویسان نیز حمایتی مدنظر قرار گیرد.
در حال حاضر به طور تقریبی، چه تعداد نویسنده حوزوی در زمینه رمان و داستان داریم و در این سال ها به همت شما و دیگر دوستان در مراکز و نهادهای حوزوی چند نفر از بدنه حوزویان در این زمینه ها آموزش دیده اند؟
فکر می کنم بیش از یکصد نفر از طلاب و فضلای حوزوی در کل کشور صاحب کتاب داستان و رمان هستند که این آثار البته منتشر شده، ضمن آن که در این سال ها بیش از ۵ هزار نفر آموزش دیده اند که البته کار همه به نشر کتاب منجر نشده است. ما این ۵ هزار نفر را با نوشتن آشنا کردیم و این گام بسیار مهمی در حوزه بوده است.
با توجه به این که مهم ترین مجلات در حوزه کودک و نوچوان مجلات دفتر تبلیغات بودند، لذا بیشتر نویسندگان مربوط به عرصه کودک و نوجوان هستند، ضمن آن که باید یادی کنیم از مرحوم حجت الاسلام و المسلمین راستگو که در بحث تربیت مربی کودک و نوجوان کارهای بزرگی انجام دادند و برخی از این مربیان در عرصه شعر و قصه کودک و نوجوان ورود کردند و به تدریج قم به پایتخت دوم ادبیات کودک و نوجوان تبدیل شد و الان حتی قوی تر از قبل به کار خود ادامه می دهد.
خود بنده در مدت ۸ سالی که به یزد رفتم بیش از یکصد نفر را به شکل حرفه ای آموزش دادم و طلاب دیگری در استان های دیگر این کار را انجام داده و می دهند که خوشحال کننده است.
به عنوان مدرس و نویسنده شاخص که خودتان سال ها مدیر فرهنگی هم بوده اید به نظر شما، در راستای ارتقای سطح ایمان و امید در جامعه باید چکار کرد و چگونه از ظرفیت داستان و رمان و ادبیات در این رابطه بهره بُرد!؟
همان طور که پیشتر هم عرض کردم، داستان و رمان یک رسانه جهانی است که در همه جای دنیا بیشترین کتابی که مطالعه می شود، رمان است که اتفاقاً تأثیربالایی هم بر مخاطبان عام و خاص دارد.
هر خواننده به مقتضای تجربیات و سواد رسانه ای و حس زیبایی در تخیل و آفرینش رمان سهیم است و لذا داستان و رمان هیچ گاه کهنه نمی شود. حضرت آقا نیز به عنوان یک خواننده حرفه ای کتاب عنایت خاصی به رمان و داستان دارند و از منظر آموزه های دینی هم نگاه کنیم متوجه می شویم که چرا یک سوم قرآن کریم، قصص است. در واقع ۱۲ ویژگی مهم را خدای متعال برای سرگذشت و قصه نقل کرده که از آن جمله می توان به موعظه، عبرت، حق بودن، باعث تثبیت قلوب بودن، شرح برخی ماجراها و فضاسازی در این راستا اشاره کرد که همه از جمله کارکردهای داستانی است و جالب این که قرآن کریم حتی به مقوله داستان درمانی نیز توجه نموده و می فرماید که ما این داستان ها را برای پیامبر نقل می کنیم تا باعث آرامش قلبی و طمأنینه در وجود ایشان شود.
پس آن چه قابل توجه است این که باید به این رسانه مهم بپردازیم و اساساً ویژگی جالب داستان و رمان این است که هم افراد مذهبی آن را مطالعه می کنند و هم افراد غیرمذهبی، ضمن آن که باید توجه داشت مخاطبان ما فقط دینداران نیستند و ما باید کاری کنیم که این آثار ترجمه هم بشوند.
به عنوان مثال عرض می کنم که در حال حاضر بازار مخاطبان ما در چین و روسیه و هند و دیگر کشورها به شکل میلیونی پذیرای آثار ایرانی است و حتی برخی آثار نویسندگان کشورمان جزو متون درسی برای این قبیل کشورها شده و لذا از این ظرفیت عظیم باید درست استفاده کنیم.
مسئولان فرهنگی، مدیران حوزوی و دیگران می توانند کمک های شایان توجهی در این زمینه داشته باشند. روی صحبت بنده اینجاست که حالا که بستر و ظرفیت خوبی فراهم شده، نویسندگان را رها نکنیم و از آن ها در جای خود حمایت به عمل آوریم
همان عرضی که داشتم این است که این ها را به رسمیت بشناسیم و برای نویسندگان حوزوی حمایت مالی و معنوی به عمل آوردیم و چقدر خوب است که همین ۱۰۰ نویسنده شاخص طلبه و روحانی را آموزش تکمیلی گذاشته و به این ها مدرک معتبر بدهیم و حتی زمینه حمایت از چاپ آثارشان را هم فراهم کنیم، چرا که آثاری چون رمان و داستان می تواند خودش بهترین زمینه ساز برای تقویت جریان ایمان و امید در جامعه شود.
رهبر معظم انقلاب امسال در حرم امام (ره) و در سالگرد ارتحال پیر جماران فرمودند که هر کسی که علاقه به ایران و منافع ملی دارد باید در راستای تقویت ایمان و امید گام بردارد و یکی از تأثیرگذارترین اقشار در این زمینه بی شک نویسندگان و اهالی قلم هستند که ان شاءالله در این جبهه نیز موفق باشند.
گفت و گو از: سید محمدمهدی موسوی
نظر شما