به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین ذبیح الله نعیمیان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام در برنامه امروز «رادیو پاسخ» وابسته به مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه که به مناسبت اربعین حسینی این روزها در حال پخش است، «الگو بودن امام حسین(ع) در همه اعصار» را بررسی کرد و گفت: امام حسین(ع) امامی است که قرار است استمرار بخش رسالت رسول خدا(ص) باشد و مخاطب او کل جهان بشریت می باشد؛ باید دانست هرکسی که انسان بوده و می تواند مکلف باشد نیازمند است یک راهنما داشته باشد. پس راهنما بودن و الگو بودن امام حسین(ع) برای تمام اعصار است.
وی ادامه داد: همه جوامع بشری و همه انسان ها می توانند مخاطب امام حسین(ع) باشند و از او الگو بگیرند. اگر سطح راهبری و امامت را هم لحاظ کنیم می بینیم که می توان با یک امامی به نام امام حسین(ع) وارد تفاهم الگوپذیری و فهم کردن الگو کردن ایشان برای دنیا شد. امام حسین(ع) می تواند با ابعاد مختلف انسان و جوامع انسانی سخن بگوید و خود را معرفی کرده و امامت و الگو بودن خود را به افراد دنیا بفهماند.
حجت الاسلام والمسلمین نعیمیان با اشاره به اینکه اگر ما سامان حیات انسانی را از سطح فردی به اجتماعی ارتقا ببخشیم نیازمند یک تمدن هستیم، اظهار کرد: در هر جامعه بشری ارزش هایی موجب تمدن سازی می شود و انسان ها در سطوح مختلف تا سطح تمدنی نیازمند الگو هستند. اگر می توانیم از نگاه تمدنی صحبت کنیم، آنچه مهم است جهت دهی آن بوده و ارزش های حاکم است که جوامع را به ایجاد تمدن می رساند. با شرکت در سفر اربعین می توانیم فاصله هزار و سیصد ساله بین خود و امام حسین(ع) را بپیماییم و الگو بودن ایشان برای جوامع بشری امروز حفظ کنیم.
لزوم توجه به سیره عملی ائمه علیهم السلام جهت آشنایی با نقش الگویی آن ها برای بشر امروز
وی افزود: ائمه اطهار علیهم السلام هم نشان دهنده راه هستند و هم شأن و شخصیت آن ها الگوی ماست. الگو بودن فقط به تبیین زبانی و شفاهی نیست؛ بخش مهمی از آموزه های ارزشی و متعالی که پیامبر اکرم(ص) به کل جامعه بشری ارائه دادند از طریق ائمه علیهم السلام تبیین لسانی شده است. اما سیره عملی ایشان نیز سهم جدی در ارائه آموزه های متعالی اسلام داشته و بخش مهمی از امامت این حضرات را تشکیل می دهد.
این استاد فقه سیاسی ضمن پرداختن به نقش الگویی ائمه اطهار علیهم السلام برای جوامع مختلف در دوران معاصر خاطرنشان کرد: وقتی سراغ جوامع بشری امروز می آییم می بینیم که اقبال هایی ولو به صورت محدود به اندازه آشنایی برخی از شخصیت ها با امام تحقق پیدا کرده است. مثلاً در شرق می بینیم که گاندی امام حسین علیه السلام را الهام بخش خود می داند.
وی گفت: در زمانه حاضر باید دید چه مشکلاتی داریم تا به دنبال آن احساس نیاز ما به راهنما، الگو و امام جدی شود. وضعیت امروز بشر از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. یکی از این ابعاد، بعد اخلاقی و فرهنگی می باشد. امروزه جهان غرب که فرهنگش دچار انحطاط اخلاقی و معنوی شده است، در حال تبلیغ این فرهنگ در سراسر عالم می باشد. غربی ها با فعالیت هایی به اسم اخلاق به میدان می آیند، اما مجموعه فعالیت ها، رویکردها، هنجارها و ضدهنجارهایی که از سوی آن ها تبلیغ می شود ما را به انحطاط فرهنگ غرب می رساند.
اختلاف شدید طبقاتی، ارمغان فرهنگ منحط غربی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام با بیان اینکه فرهنگ منحط غربی اختلاف جدی بین قشر مستضعف با طبقات بالای جامعه از جهت ثروت و مکنت ایجاد کرده است، یادآور شد: این یعنی اخلاق مادی در غرب به حدی از انحطاط رسیده که مختصر مکنت بیشتر به معنای انسانیت بیشتر و برتر است و مختصر مکنت مادی کمتر یعنی جایگاه ذلیلانه یک فرد. این فرآورده تمدن جدید غرب است.
وی تصریح کرد: وقتی که در چند دهه قبل در غرب صحبت از تفاوت نژاد شد و در آلمان این اندیشه به پررنگی رسید، روح انحطاط در خودبرتربینی یک طبقه از جامعه نسبت به طبقات پایین ریشه دواند.
حجت الاسلام والمسلمین نعیمیان با تأکید بر نقش الگویی امام حسین(ع) در تکریم افراد طبقات مختلف اجتماعی بیان داشت: وقتی که یک نگاه تکریم گرانه در وجود امام حسین علیه السلام نسبت به یک عبد و کنیز را می بینیم، این محدود به یک زندگی فردی نبوده و نگاهی ارزشی است که به کل بشر می گوید دارایی و نداری مادی ملاک برتری و یا عدم برتری انسان ها نباید باشد.
وی گفت: بُعدی دیگر که در امام حسین علیه السلام برای ما پررنگ است مقابله با نظام فاسد و مفسد اجتماعی، سیاسی و دینی می باشد. امام حسین علیه السلام در ده سال قبل نیز با شرایط بغرنجی مواجه بود؛ اما چرا در آن شرایط و زمانی که امام حسن علیه السلام با معاویه صلح کرد، امام حسین(ع) قیام نکرد؟ زیرا در آن زمان حداقل یک صورت و ظاهری از دینداری در دوران معاویه وجود داشت و تلاش می شد پرده و چهره رویین اسلامی باشد. اما با تغییر وضعیت افزون بر اینکه یکی از مواد آن قراردادی که با معاویه بسته شده بود با روی کار آمدن فرزندش نقض شد، پرده دری های آشکار و فساد مبرّز یزید و نظام خلافتی که پس از معاویه به او به ارث رسیده بود، وضعیت جدیدی را ایجاد کرد.
لزوم توجه به ابعاد قیام امام حسین علیه السلام در سطوح مختلف
مدیر دفتر قم مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام در ادامه افزود: اینکه امام حسین علیه السلام برای اصلاح امت جدش قیام کرد یک مقوله فراگیر بوده و دارای سطوح مختلفی است. اگر ما بخواهیم این رویکرد را به نگاه امروزی برسانیم و از امام نه فقط برای جوامع شیعی بلکه برای امت اسلامی و تمام مستضعفین جهان الگوبرداری کنیم، باید ببینیم تعامل امام با جامعه دینی و غیردینی به چه نحوی بوده است؟
وی ضمن بیان مکاتب مختلف ذیل دین اسلام ادامه داد: دین مبین اسلام مکاتب ارزشی مختلفی را شامل می شود؛ مکتب ارزشی سیاسی، مکتب اقتصادی سیاسی یا نظام مستنبط از ارزش های دینی. این مجموعه نظامات شامل نظام سیاسی اسلام، نظام اقتصادی اسلام، نظام فرهنگی اسلام و سایر نظامات اسلامی همه در کنار همدیگر نظام حکمرانی را تشکیل می دهند.
حجت الاسلام والمسلمین نعیمیان اظهار کرد: ما برای هدایت و رشد جامعه نیاز به تعلیم و تربیت داریم؛ ادوارد سعید که شخصیت مشهوری در سطح جهان بوده و از مستشرقین مطرح است در کتاب زندگینامه اش می گوید: من در دورانی که در فلسطین بودم، در مدارسی درس می خواندم که الگوی انگلیسی در آن ها حاکم بود. در آنجا نظم خشک و خاص انگلیسی حکمفرما بود. اما در ادامه که به آمریکا رفته است می گوید: در دانشگاه های آمریکا خبری از آن نظم خشک انگلیسی نبود. او فهمیده بود که در فضای غرب دو گونه از نظام تعلیم و تربیت وجود دارد. پس در جامعه اسلامی نیز می توان شاهد نظام تعلیم و تربیتی متناسب و ویژه ای بر اساس آموزه های دین مبین اسلام بود.
وی با برشمردن رسیدن به قرب الهی به عنوان عالی ترین هدف اسلام خاطرنشان کرد: باید دید که جامعه اسلامی در دوران امام سمت و سوی رسیدن به قرب الهی را داشت یا اینکه ارزش های دینی و رسیدن به قرب الهی به سمت فراموشی رفته بود؟
این استاد حوزه علمیه افزود: آخرین صحنه فعالیت و نقش آفرینی امام حسین علیه السلام نکات بسیار ارزشمندی را برای امروز ما به ارمغان می آورد؛ او حاضر می شود جان خود، خانواده و اصحابش را فدای احیای اسلام کند. اسلام یعنی فرهنگ تسلیم در برابر ارزش های الهی و هرگز نباید فکر کرد مفهوم اسلام فقط اسم دین است. اسلام یعنی تمام فرهنگ و سبک زندگی انسان بر اساس تسلیم در برابر خدای متعال باشد. این یک واقعیتی است که منظومه ای از ارزش ها و هنجارها را برای انسان تعریف می کند.
وی گفت: جامعه ای که از هدف عالی قرب الهی دور شده باشد نیازمند یک تکان اساسی و یک تغییر مهم است. این تغییر مهم زمانی عملی می شود که مجموعه ای از انسان های متعالی جان خود را در طبق اخلاص گذاشته و آن را قربانی امت اسلامی کنند. اینجاست که ما لازم است در الگوبرداری اگر می خواهیم امام حسین علیه السلام را امام تمدن سازی بدانیم، باید هدف از تمدن سازی را تحصیل قرب الهی قرار دهیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام تغییر حکومت را یکی از محورهای قابل الگوگیری از امام حسین علیه السلام برشمرد و تصریح کرد: امروزه در کشورهای اسلامی حکومت های مختلفی روی کار است. اسلامی بودن جوامع فقط به مسلمان بودن افراد آن ها نبوده و بسیاری از امور اجتماعی اسلامی فقط به صورت جمعی و متکی بر قوانین قابل انجام است. این کار را می بایست حکومت ها اجرایی کنند.
وی ادامه داد: در سال های اخیر جنبش های تکفیری و سلفی تلاش نمودند تا تغییرهای مهم را در حکومت کشورهای اسلامی ایجاد کنند. اما متأسفانه رویکردها و اقدامات آن ها بیشتر به ضرر جوامع اسلامی تمام شد تا اینکه بتواند به رشد آن ها در مسیر تعالی دینی کمک کند. گرایشات تکفیری جز اختلاف افکنی در میان مسلمانان هیچ سودی برای امت اسلام نداشته است.
قیام امام حسین علیه السلام فراتر از یک دعوای سیاسی بود
حجت الاسلام والمسلمین نعیمیان گفت: امام حسین علیه السلام فقط الگوی شیعیان نیست، بلکه مسلمانان در سراسر جهان به ایشان تمسک کرده و از این امام ما الگوگیری کرده اند. منطق امام حسین(ع) اصلاح امت اسلام بود. فردی همچون یزید داشت اصل اسلام را تغییر می داد و آن را از بین می برد و امام حسین(ع) به دنبال اصلاح چنین وضعیتی بود. قیام امام حسین علیه السلام فراتر از یک دعوای سیاسی و قابل بهره گیری برای همه احزاب و مذاهب اسلامی بود.
وی با تأکید بر عدم وجود الگوی میدانی در بسیاری از کشورهای اسلامی اظهار کرد: یکی از دلایل تقلیل بیداری اسلامی به بهار عربی عدم وجود رهبر دینی و الگوی میدانی بود. هر گروهی برای خود یک امام متغیر قرار می دهد. مثلاً مصری ها نمی توانند به علمای الازهر اتکا کنند. با وجود اختلافات و تقابل های موجود بین حاکم سیاسی مصر با علمای الازهر هرگز این عالمان نمی توانند رهبر دینی برای مردم مسلمان مصر باشند. در کشورهای اسلامی دیگری نیز همین مشکل را داریم و شاهد تشتت دینی و سیاسی در این جوامع هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام خاطرنشان کرد: لازم است الگویی واحد برای جوامع اسلامی امروز معرفی شده و همه آن ها با وحدت به حل مسائل جهان اسلام بپردازند. امام خمینی(ره) با استفاده از مقاومت اسلامی که آموزه مهمی از تعالیم امام حسین علیه السلام به بشر است، توانست انقلاب اسلامی را به پیروزی رسانده و این انقلاب تاکنون که بیش از چهل سال از پیروزی آن می گذرد نیز با قدرت ادامه پیدا کند.
وی به خدمت گرفتن علمای سنی توسط دولت ها را یکی از سنت های به جای مانده از حکومت خلفایی همچون معاویه و یزید دانست و بیان داشت: سید جمال اسدآبادی در مصاحبه با یک روزنامه فرانسوی تفاوت ایران با کشورهای دیگر را در این می داند که "علمای شیعه وابسته به دولت ها و حکومت ها نیستند، اما علمای سنی وابسته به دولت می باشند". وقتی که ما می بینیم در تاریخ پس از پیامبر علما در خدمت دستگاه خلافت اموی، زبیری و عباسی قرار می گیرند، این جریان تا به امروز نیز ادامه یافته است.
لزوم استقلال علمای جهان اسلام از دولت های جائر برای اصلاح جامعه اسلامی
مدیر دفتر قم مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام افزود: الگو بودن امام حسین(ع) به هیچ وجه نمی تواند از سوی علمای وابسته به دولت های جائر و فاسد بیان شود. زیرا این الگو بودن با اهداف و حرکات چنین علمایی در تقابل است. اما مراجع بزرگی همچون امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری از آنجا که در سنت استبدادی رشد نکرده اند می توانند الگو بودن امام حسین(ع) را با شجاعت تبلیغ نمایند. تا علمای جهان اسلام مستقل نباشند، امکان اصلاح جامعه اسلامی نیست.
وی در ادامه یادآور شد: جامعه اسلامی در حال حرکت به سمتی است که امت واحده شود. اگر الگو بودن امام برجسته شود، ولو اینکه علمای وابسته به دولت ها راضی نباشند، این الگو راه را به مسلمانان نشان خواهد داد. حضرت امام خمینی(ره) میدان دار و ارائه دهنده راه امام حسین(ع) بود. پس از او نیز امت مسلمان می تواند به امام تمدن ساز معاصر یعنی مقام معظم رهبری تکیه کند. در اساسنامه تجمع علمای مسلمین لبنان که ترکیبی از علمای شیعه و سنی است آمده که ما تابع ولی فقیه هستیم.
اهمیت شناخت کامل امام حسین علیه السلام از سوی رهبر جامعه اسلامی
حجت الاسلام والمسلمین نعیمیان گفت: اگر ما بخواهیم امام حسین علیه السلام را الگوی نسل امروز مسلمانان معرفی کنیم، نیازمند است امامی را که شناخت کاملی از امام حسین(ع) پیدا کرده به عنوان امام میدان به مردم دنیا معرفی نماییم.
وی ادامه داد: مفهوم امام خمینی(ره) و مفهوم امام خامنه ای فقط متعلق به جامعه شیعی و کشور ایران نیست. روژه گارودی فرانسوی کسی بود که با شجاعت و آزادگی آمد و از امام خمینی(ره) حمایت کرد. جوامع اسلامی امروز در محذورهای مختلفی هستند و بسیاری از علمای جهان اسلام نمی توانند به صورت علنی از ولی فقیه حمایت و به ایشان ابراز ارادت کنند. هرچند که بسیاری از آن ها تاکنون به صورت پیدا و پنهان این کار را عملی کرده اند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام گفت: بجز جریان های محدودی همه ی گروه ها و مذاهب اسلامی می توانند پذیرای ولی فقیه و اطاعت از او باشند. ولی فقیه همان الگوی نیابتی امام حسین(ع) است. ما می بایست از مجرای مفهومی که مورد قبول اهل سنت به عنوان اکثریت جمعیت مسلمانان به گفت و گو با آن ها بپردازیم و آن ارائه الگوی تمدنی متناسب با عقاید و اصول مشترک شیعه و سنی است. این تفاهم تمدنی با آن ها از طریق وحدت بخشی سیاسی بین مسلمانان قابل دستیابی است.
وی خاطرنشان کرد: اهل بیت علیهم السلام نور واحد هستند؛ اما ظرف زمانی و مکانی زمینه ای را برای بروز برخی اقدامات فراهم می کند. مثلاً ظرف زمانی حضور امام سجاد علیه السلام در میان مسلمانان زمانه ی خفقان، سرکوب و تفرقه است و شرایط برای رسیدن به متفق شدن و قیام در آن وجود ندارد. اما در زمانه امام حسین علیه السلام شرایط برای قیام فراهم شد. نباید تصور کنیم که روحیه قیام و تحول خواهی در جهت اصلاح جامعه اسلامی فقط در امام حسین(ع) وجود داشته و سایر ائمه این روحیه را نداشته اند. سایر ائمه با توجه به اینکه در شرایط دیگری بودند تصمیمات دیگری همچون صلح و یا تقیه گرفته اند.
این استاد فقه سیاسی ادامه داد: حضرت امام خمینی(ع) نیز در شرایط مختلف، مواضع مختلفی را گرفت و بر اساس شرایط گوناگون و وضعیت رفتارهای اجتماعی مردم در زمان های متفاوت مجاب به موضع گیری های متنوعی بود. اما تشخیص همه این مواضع بر اساس آموزه های اسلامی و در جهتی بود که نهایتاً به پیروزی انقلاب اسلامی و اصلاح وضعیت جامعه و حکومت انجامید.
وی اظهار کرد: اهل سنت در نگاه رایج می گویند که حاکم می بایست یک سری ویژگی ها را داشته باشد تا مشروع باشد؛ ولی در گذشته به دلیل اینکه می گفتند اگر حکومت نباشد جامعه دچار هرج و مرج می شود، مجبور به پذیرفتن حکومت های سلطنتی می شدند. آسیب این اضطرار و اجبار این بود که تا حدی در میان اهل سنت رواج پیدا کرد و مورد پذیرش قرار گرفت که به نظر آمد دارای مشروعیت درجه یک می باشد و همین انحرافی بود که تاکنون نیز ادامه پیدا کرده است.
