به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در برنامه ای دیگر از برنامه های «رادیو پاسخ» مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه با موضوع «اربعین؛ هویت بخشی و سرمایه اجتماعی شیعه» گفت: در روایت معروفی است که علامات پنج گانه مؤمن شامل انگشتر به دست راست کردن، جای سجده بر پیشانی بودن، نمازهای پنجاه و یک رکعتی که شامل هفده رکعت نماز واجب و سی و چهار رکعت نماز مستحبی است، بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و زیارت اربعین می باشد.
وی ادامه داد: اینکه چگونه می شود ما پنج نشانه برای مؤمن فرض کرده ایم، به طوری که دیگر علامتی برای مؤمن وجود ندارد، مرا از علامات المؤمن چیزی متفاوت با ویژگی های مؤمن است. علامات مؤمن شامل چیزهایی است که پیدا و هویداست و در ظاهر شخص محسوس می باشد. مثلاً دیدن تسبیح در دست شخص علامتی بر اهل ذکر بودن اوست؛ هرچند که ممکن است آن شخص در حقیقت اهل ذکر هم نبوده و فقط یک علامت ظاهری را برای خود ایجاد کرده باشد.
برخی از وجوه تمایز شیعیان علی بن ابی طالب(ع)
حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی با تأکید بر اینکه مراد از مؤمن در روایت مذکور شیعیان اهل بیت علیهم السلام است، اظهار کرد: اگر قرار باشد شیعیان اهل بیت(ع) نماد یا نشانه هایی داشته باشند، عمدتاً در همین موارد پنج گانه وجود دارد. در گذشته نیز این گونه بوده و وجه تمایز شیعیان علی بن ابی طالب عادتاً همین موارد بود. این نشانه های ظاهری است که می توان به وسیله آن ها فهمید این افراد چه نوع اعتقاداتی را دارند.
وی افزود: در این روایت طبعاً هدف این بوده که یکسری ویژگی های مربوط به ظاهر جامعه تشیع برشمرده شود. مراد از زیارت اربعین در این روایت هم خواندن زیارت اربعین در یک روز مشخص و از روی متن نیست؛ این ادعا به قرینه ترادف سایر فقرات پنجگانه که در آن ها مراد جلوه ای ظاهری از یکسری رفتارهای مؤمنانه است، می باشد.
زیارت اربعین؛ نماد هویت جامعه شیعی
پژوهشگر فقه سیاسی ضمن پرداختن به حقیقت زیارت اربعین به عنوان یکی از علامت های مؤمن خاطرنشان کرد: در پاسخ به اینکه چرا اربعین نماد هویت جامعه شیعی است باید مقدمه ای را از قبل دانست. آن مقدمه این است که همه افرادی که به حج مشرف شده یا در مورد آن شنیده اند می دانند که در این منسک دینی یکسری رفتارهای ظاهری که نشان از یک محتوای باطنی دارد انجام می گیرد. بلکه خود حج نمادی است که به عنوان یکی از نمادهای اسلام مطرح می شود. ویژگی حج این است که همه مسلمان ها آن را باور داشته و در آن شرکت می کنند. حج نماد رفتاری اسلام و مسلمین است و در داخل آن رفتارهایی وجود دارد که هرکدام از آن ها هم به نوبه خود نماد یک مطلب می باشد. مثلاً گردیدن حول خانه کعبه و از جهتی مشخص نمادی برای هویت مسلمان هاست که طبعاً دارای فلسفه خاصی است. از آنجا که مسلمانان وقتی در چنین مکانی جمع می شوند و همه آن ها با وجود اینکه از مناطق و جوامع فرهنگی مختلفی آمده اند، اما با یک هویت واحد و یک منطق واحد مناسک خاصی را انجام می دهند، لذا اینچنین می شود که حج به نماد وحدت مسلمانان نسبت به موارد مشترک دینیشان تبدیل گردد.
وی گفت: اگر کعبه و حج را می توان نماد و هویت رفتاری همه مسلمان ها نسبت به یکسری مؤلفه های رفتاری دانست، در شرایطی که قرار باشد در خصوص شیعیان بخواهیم یک رفتار واحد را که در زمانی واحد آن را بروز دهند، برشماریم چه رفتاری بهتر و جامع تر از پیاده روی اربعین می توان سراغ داشت؟ اربعین، نماد واحدی است که همه شیعیان بر اساس آن رفتار کرده و دیگری وجود ندارد.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه پشت نماد اربعین هویت شیعه نهفته است، یادآور شد: قطعاً علامت مؤمن دانستن اربعین، دارای پشتوانه معنوی است. اربعین نماد هویت شیعه فارغ از اینکه هرکدام از شیعیان چه اختصاصاتی دارند، هویدا می شود. آنجا جایی است که مانند حج که مسلمانان گرد هم جمع می شوند، شیعیان نیز در اربعین دور هم جمع شده و این کار سبب می گردد هم هویت شیعه شکل گیرد و هم به سمت تمدن سازی پیش برویم.
وی تصریح کرد: اگر در حج گرد خانه کعبه که مستند به خدا و نماد توحید است دور می زنیم، در اربعین نیز دور حرم امام حسین علیه السلام جمع می شویم و مسئله قیام، حرکت و رفتن از جایی به جایی را به خودمان و به جهانیان گوشزد می کنیم. این حرکت و قیام در حوزه های ظلم ستیزی، حکومت محوری، عبادت، عرفان و همه موارد مد نظر مکتب تشیع را تأثیرگذار است.
حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی با تأکید بر اینکه اربعین نمادی است دارای پوسته و هسته، بیان داشت: پوسته اربعین همین پیاده روی، حرکت کردن، خسته شدن و سایر مناسکی است که در ظاهر دیده می شود؛ اما هسته اربعین آن چیزی است که هویت ما شیعیان را نشان می دهد. پرچم سرخ حسینی و پرچم سبز مهدوی به عنوان دو بال پرواز تشیع مطرح است و میسر اربعین مسیری است که ما را به سمت حسینی شدن سوق داده تا برای سربازی مهدی موعود(عج) آماده شویم. طی این پیاده روی می فهمیم که می بایست از توقف بپرهیزیم و به حرکت کردیم بپردازیم. در مسیر می بایست یک تکافل اجتماعی همگانی برقرار باشد تا همه با هم و با کمک همدیگر بتوانیم به مقصد برسیم. ما نه فقط به همدیگر کمک می کنیم بلکه در این کمک کردن از همدیگر سبقت می گیریم. این امر به وضوح در مسیر پیاده روی اربعین قابل مشاهده است.
سبقت گرفتن ها در کمک رسانی
وی گفت: اما باید پرسید این سبقت گرفتن ها در کمک رسانی به همدیگر به چه علت است؟ جامعه مهدوی به همین صورت بوده و افراد آن جامعه تعاون و تکافل را در زندگی اجتماعی خود حاکم می کنند. این نقطه ای است که در جهان بی نظیر بوده، در هیچ کجای دنیا مانند ندارد و فقط توسط عاشقان حضرت سیدالشهدا(ع) خلق می شود.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه افزود: مسئله عمده در اربعین حرکت کردن به سمت آرمان است؛ فرد شرکت کننده در پیاده روی اربعین می خواهد رسیدن به محبوب را توأم با سختی تجربه کند.
لزوم توجه به ابعاد مختلف آرمان شیعیان
وی ضمن بیان ابعاد مختلف آرمان شیعیان ادامه داد: این آرمان شامل جهانی فکر کردن با محوریت امام حسین علیه السلام است. پیاده روی اربعین اعلام وجود جریان شیعه با این ویژگی های فکری به تمام دنیاست. این جریان و این جامعه حرکت به سمت جلو داشته و در جهت عدالت و ظلم ستیزی، آرامش روحی عالم و ایجاد تمدنی که می تواند آسایش توأم با آرامش را برای دنیا به ارمغان آورد، پیش می رود.
این مدرس حوزه اظهار کرد: اگر نماد اربعین را امتداد داده و آن را به تمدنی مبتنی بر ایمان برسانیم، آن گاه شاهد حاکم شدن ارزش ها به جای رأی اکثریت، عدالت به جای سرمایه داری، عدالت محوری به جای رضایت به ظلم و وحدت ملت ها به جای جنگ و جدال بین آن ها خواهیم بود.
سانسور بزرگ ترین گردهمایی دنیا از سوی رسانه های معاند
وی با برشمردن برخی از دلایل دیده نشدن اجتماع بزرگ اربعین از سوی رسانه های معاند اسلام خاطرنشان کرد: اینکه امروز دوربین ها این گردهمایی بزرگ که رکورددار تجمع در دنیاست را نشان نمی دهند، به این دلیل است که اگر هویت شیعی و سرمایه اجتماعی شیعی که در اینجا وجود دارد، فراگیر شود، دیگر آن نظام کاپیتالیستی و لیبرالیستی جلوه خود را از دست می دهد. لذا به عمد این حرکت بزرگ شیعیان را نادیده می انگارند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: نمادها همواره یک پوسته ای دارند که باید ما را به یک باطن خاص برساند. نکته مهم این است که ما اگر نتوانیم از نمادها عبور کنیم و به فرانماد نرسیم، عملاً درگیر شکلی خواهیم شد که از رساندن ما به غایت اصلی و باطن آرمانی شیعه عاجز است. غرض از اینکه ما هربار نماز می خوانیم و حرکاتی را انجام می دهیم این است که ما به باطن این کار برسیم که مناجات و ارتباط با خداست. در مواجهه با نمادها نباید به پوسته اکتفا کنیم و از هسته و باطن آن ها غافل شویم.
وی گفت: اربعین به عنوان یک نماد برای هویت شیعه، انصاف، عدالت ورزی، تعاون، مهربان بودن با دیگران و تحمل سختی ها را به ما یادآوری می کند. تکرار هرساله این نماد تمرینی برای عجین شدن این ویژگی های اخلاقی با روح ما شیعیان است.
حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی پیاده روی اربعین را حرکتی مردمی برشمرد و تصریح کرد: این حرکت بزرگ که هم مسافت و هم کمیت جمعیتی بسیار زیادی را شامل می شود، حتی در حفظ بهداشت محیط زیست به صورت مردمی و فعالانه اداره می شود.
وی ادامه داد: اگر منطق اربعین که شامل منطق حسینی و مهدوی است به کل دنیا سرایت پیدا کند، آن گاه است که شاهد توسعه هویت شیعی و صدور انقلاب اسلامی، دین اسلام و فرهنگ حسینی به همه جای دنیا خواهیم بود.
