به گزارش خبرگزاری حوزه، پنجمین نشست از سلسله نشست های علمی گروه معارف اهل بیت وابسته به پژوهشگاه خاتم النبیین با موضوع «از "آل یاسین" تا "إلیاسین" بستر تطور قرائات در سه قرن نخست» در سالن اجتماعات مدرسه امام باقر العلوم علیه السلام برگزار شد.
این نشست با ارائه دکتر محمد مقداد امیری عضو گروه علمی معارف اهل بیت پژوهشگاه خاتم النبیین و نقد دکتر محمد علی موحدی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و با دبیری حجت الاسلام سید علی احمدی عضو گروه علمی معارف اهل بیت پژوهشگاه خاتم النبیین برگزار گردید.
اهداف برگزاری این نشست تبیین سه نکته مهم دریافت صحیح معارف اهل بیت علیهم السلام با توجه به تأثیر علم قراءات و اختلاف و تطور قراءات بر تفسیر؛ وجه به عدم تأثیر سیاق آیات در برخی موارد در تفسیر برای فهم معارف وحیانی؛ توجه به بستر (کانتکست) تاریخی تطور قراءات و تفسیر جهت صحت صدور و فهم روایات بود.
ارائه کننده محور های اصلی بحث خود را معرفی و تبیین کرد که علت اصلی تشکیل این مبحث، روایت شریفی از امام رضا علیه السلام در کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام نوشته شیخ صدوق است که امام در این مجلس برای اثبات مقام اصطفاء و افضلیت اهل بیت علیهم السلام به دوازده آیه از قرآن استناد می کنند که از جمله آیاتی که به نظر امام علیه السلام وضوح بیشتری در تبیین مقامات دارد، آیه ۱۳۰ از سوره صافات «سلام علی ال یس» است. در این روایت امام بر اساس همین آیه می فرمایند خداوند در قرآن به انبیا مختلفی درود و سلام و صلوات فرستاده ولی در هیچ کجا از قرآن خداوند به خاندان پیامبری درود نفرستاده جز این آیه که یاسین نام پیامبر بوده و مقصود از آل یاسین اهل بیت پیامبر علیهم السلام است. نکته مهم اینکه بعد از این استدلال هیچ یک از علمای اهل سنت حاضر در جلسه مأمون نسبت به این استدلال هیچ اعتراضی نداشته اند. از این موضوع می توان کشف کرد قرائت رایج این آیه "آلیاسین" بوده نه "إلیاسین" .
دکتر امیری در ادامه به محور های اصلی بحث پرداخت و پنج سوال اصلی را طرح کرد از جمله:
اگر بیشتر قرّاء، «ال یاسین» را در آیه ۱۳۰ سوره صافات به صورت «اِلْیاسین» قرائت کرده اند و بسیاری از مفسران، معنای آن را با "الیاس نبی" مرتبط دانسته اند، چرا در همه مصاحف، «ال» و «یاسین» در «ال یاسین» با فاصله و جدا از یکدیگر نوشته شده اند و در هیچیک از مصاحف قرآنی، «ال یاسین» (در آیه ۱۳۰) و "الیاس" (در آیه ۱۲۳) به یک شکل (به صورت «إلیاس / إلیاسین» یا «إل یاس / إل یاسین») کتابت نشده اند؟
در میان قرائت های مختلفی که از «ال یاسین» در این آیه نقل شده است، کدام قرائت را می توان بر دیگر قرائتها ترجیح داد و دلیل رجحان آن بر اساس شواهد و ادله گوناگون چیست؟
از آن جا که قرائت اصیل، قرائتی است که در دوران نزول قرآن و دورهی زمانی نزدیک به این دوره (مانند دوران تدوین مصاحف قرآنی به دستور خلیفه سوم) رایج بوده است، قرائت رایج از «ال یاسین» در این دوره و اساسا، در قرن اول هجری به چه صورت بوده است؟
در دوران نزول قرآن یا دوران تدوین مصاحف قرآنی به دستور خلیفه سوم، «ال یاسین» در این آیه به چه معنا بوده است؟
علت و سبب مطرح شدن قرائت های دیگر در کنار این قرائت رایج یا سبب رویگردانی بیشتر قراء از این قرائت رایج و روی آوردن به قرائت های دیگر چه بوده است؟
وی بعد از طرح محور های یادشده اشاره کرد که قاریانی همچون قرائت نافع مدنی و ابن عامر دمشقی و یعقوب حضرمی به صورت آل یاسین قرائت کردند. هم اکنون قرائت ورش که قرائت بخشی از مناطق اسلامی است با آل یاسین است. اما در برابر افرادی این قرائت را به جهات متعددی همچون تناقض با سیاق و یا ضعف روایات مردود شمرده اند. تحقیق پیشرو نه براساس ارزیابی قرائات است و نه بر اساس اعتبار سنجی روایات بلکه این تحقیق به روش تاریخ اندیشه است.
پس از استاد ارائه کننده ، دکتر موحدی به عنوان ناقد به مباحث انتقادی خود پرداخت.
وی گفت: قرائت ها منحصر در آل یاسین و إل یاسین نبوده و قرائت های دیگری بوده است. همچنین غلط در رسم الخط‌ها امری پذیرفته شده است. در مواردی لام با آنکه باید به حرف بعد خود بچسبد ولی در رسم الخط فعلی منفصل آمده است مانند آیه ۴۹ سوره کهف و آیه ۷ سوره فرقان. از طرف دیگر مصحف هایی از سده اول و دوم به صورت پیوسته ثبت شده است. به برخی از گزارش های موجود از سده اول و دوم نیز نمی توان اعتماد کرد. از اینرو نمی توان قرائت رایج آن زمان را کشف کرد. روایتی که از امام رضا علیه السلام رسیده نیز نمی شود استدلال کرد که قرائت رایج بوده چرا که اگر ثابت شد یک قرائت آل یاسین بوده حضرت بر طبق همان استدلال می کنند ولی قرائت دیگر را رد نکردند.
خاطرنشان می شود: به جهت محدودیت وقت جلسه و لزوم بیان دیگر ادله و شواهد ارائه کننده، مقرر گردید این نشست در جلسه دیگر ادامه پیدا کند.
