به گزارش خبرگزاری حوزه، در ابتدا یکی از مؤسسان مجمع کتابخانه‌های تخصصی استان قم گفت: ۵۰ کتابخانه تخصصی، مرکز اسناد و یک موزه عضو مجمع کتابخانه تخصصی استان قم هستند.
مهدی محمدی شجاعی با بیان اینکه ۳۳ کتابخانه خارج از استان عضو این مجمع هستند افزود: ۲۳ بهمن ۱۳۹۳ مکتا تشکیل شد، در اردیبهشت ۱۳۹۴ تدوین اساسنامه مکتا را در کتابخانه آیت‌الله حائری داشتیم و نشست مجمع عمومی را در کتابخانه پژوهشگاه علوم فرهنگ برگزار کردیم. انتخاب کتابخانه تخصصی دانشگاه ادیان به عنوان دبیرخانه را تا بهمن ۱۳۹۷ داشتیم و در سال ۱۳۹۵ پرتال رسمی مکتا ایجاد شد.
وی بیان کرد: ۲۳ آذر ۱۳۹۶ همایش کتابخانه‌های تخصصی با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت برگزارشد. ۹ مهرماه ۱۳۹۷ اولین کارت‌های مکتا صادر شد و برای پژوهشگرهای خاص کارت‌های ویژه را صادر کردیم. پژوهشگرها با داشتن این کارت به هر کتابخانه تخصصی سطح استان مراجعه کنند می‌توانند منابع مورد نیاز خود را به صورت امانی استفاده کنند.
محمدی شجاعی گفت: اولین کار مکتا اشتراک منابع بود؛ یعنی مالکیت منابع حفظ شود ولی در بین کتابخانه‌ای امانت داده شود. به عنوان کتابخانه دانشگاه ادیان تمام دانشجوها را ضمانت می‌کنیم و خوشبختانه در این نه سال هر دانشجویی که کتاب به امانت گرفته کتاب را بازگرداننده است.
وی افزود: در قم کتاب به امانت داده نمی‌شد و این ترس وجود داشت که کتاب بازنگردد. در روند تشکیل مکتا ما خدمت یکی ازبزرگان رسیدیم چون می‌خواستیم عضو مکتا شوند گفتند پدرم وصیت کرده به کسی کتاب امانت ندهیم. این فضا در قم بود ولی با سیستم مکتا این فضا را شکستیم.
عضو شورای سیاستگذاری مجمع کتابخانه‌های استان مکتا افزود: درخصوص شکل‌گیری این مجمع تصریح کرد: بهمن سال ۱۳۹۳ با دوستان در کتابخانه ادیان دوازده مدیر کتابخانه گرد هم جمع شدیم و درباره تجربه کتابخانه‌داری صحبت و این جلسات ادامه‌دار شد. به این فکر افتادیم که برای توسعه دانش کتابخانه و سهولت دسترسی محققان به منابع کتابخانه‌های استان حرکتی باید انجام شود و به مکتا رسیدیم. اساسنامه آن را نوشتیم.
محمدی شجاعی گفت: بعد از همایش سال ۹۶ متقاضی زیاد شد. با اعضای شورا چشم‌انداز مکتا را تا سال ۱۴۰۴ برنامه‌ریزی کردیم که اول کتابخانه‌های استان را شناسایی کنیم و عضو کنیم. سپس به سمت جذب خارج استان برویم و سپس از کشورهای خارج نیز عضو بپذیریم که در سفرهایی که داشتم مدیران برخی ازکتابخانه‌های آلمان از سازوکار مکتا خیلی استقبال کردند.
وی افزود: در بهمن ۱۳۹۷ انتخاب کتابخانه آیت‌الله حائری به عنوان دبیرخانه مکتا صورت گرفت و جناب آقای رجبیان به عنوان دبیر مکتا به مدت سه سال انتخاب شد. یکی از کارهای خوبی که در مکتا شکل گرفت تاریخ شفاهی مدیران کتابخانه‌ها و برخی کتابداران شروع شد. همه مدیرانی که در کتابخانه‌ها بودند در امر مجموعه‌سازی، در سازماندهی و اشاعه اطلاعات، تمام خاطرات اینها ثبت شده و به‌زودی منتشر خواهد شد.
محمدی شجاعی اظهارداشت: ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۹ اولین جلسه هم‌اندیشی نرم‌افزاری بود که توسط کمیته فنی ما شکل گرفت. برای تولید نرم‌افزار لیبرا که با شرکت «یکم ساخت» وارد مذاکره شدیم تا از تجربیات و دانش مدیران کتابخانه‌های مکتا و نیز تیم اجرایی شرکت یکم سافت استفاده شود، که یک کار بسیار خوب و ارزشمندی شکل گرفت.
وی افزود: ۲۲ دی ماه ۱۴۰۰ برگزاری اولین نشست محفل فهرست‌نگاران در کتابخانه آیت‌الله بروجردی بود. تا کنون پنج محفل برگزار شده است. ۴ اسفند ۱۴۰۱ برگزاری نهمین مجمع عمومی کتابخانه‌ها و رونمایی از این نرم‌افزار بود که در کتابخانه دانشگاه ادیان انجام شد.
عضو شورای سیاستگذاری مجمع کتابخانه‌های استان مکتا گفت: درشورای سیاستگذاری هر دوره دو سال یک‌بار، انتخابات مجمع برگزار می‌شود و در کنار این انتخابات چند نفر از مدیران عضو کتابخانه‌ها به عنوان شورای سیاستگذاری انتخاب می‌شوند. در کنار شورای سیاستگذاری ما شش کمیته تخصصی داریم. وظیفه آنها آموزش و بالا بردن سطح دانش کتابداران، اطلاع‌رسانی و روابط عمومی هست.
وی افزود: اولین نرم‌افزار استاندارد بر مبنای «آردی ای» راه‌اندازی و سال گذشته در دانشگاه ادیان این نرم افزار رونمایی شد و هم‌اکنون در چند کتابخانه سطح استان به صورت پایلوت اجرایی شده و آخرین استانداردهای کتابخانه ارتباط معنایی را برقرار کرده و افتخاری برای استان قم هست. در کنار اینها بیش از دویست نشست علمی در کتابخانه حضرت آیت‌الله بروجردی برگزار شد. جناب آقای راهنورد زحمت این نشست‌ها را کشیدند. تمام این نشست‌ها با حضور اساتیدی بود که بدون هیچ چشم‌داشتی نشست‌ها را برگزار کردند و باعث افزایش دانش کتابداران شدند.
محمدی شجاعی در ادامه افزود: کمیته نسخ خطی و منابع کهن جناب استاد مجید غلامی جلیسه دوره بسیار خوبی برگزار کردند. مدیران کتابخانه‌ها با نسخ خطی کهن آشنا شدند. دست‌نامه اینها تنظیم شد و به تمام این کتابخانه‌ها ارسال شد. کتابدارهایی که نسخ خطی داشتند، در حفظ و نگهداری اینها دقت ویژه‌ای در برنامه کاری آنها لحاظ شد و به نوعی این منابع را جدا کردند. کمیته آموزش و پژوهش که ریاستش را جناب آقای رجبیان بر عهده دارند برای اولین بار در قم محفل فهرست‌نگاران را برگزار کرد. نشست‌های بسیار تخصصی که در کتابخانه آیت‌الله بروجردی باعنوان محفل فهرست‌نگاران شکل گرفت و تقدیر و تشکری هم در هر کدام از این نشست‌ها از فهرست‌نگاران باسابقه صورت گرفت. جلسه ششم آن هم به‌زودی برگزار خواهد شد و اینکه همه کارهای صورت گرفته بدون هیچ بودجه مستقلی فقط با همان بودجه‌ای که کتابخانه‌ها دارند انجام شده است.
وی در معرفی تعدادی از اعضای شورای سیاستگذاری مکتا بیان کرد: آقای راهنورد مدیر محترم کتابخانه آیت‌الله بروجردی که از ابتدا عضو هیئت موسس بودند و تا به امروز همراه و همکار ما بودند، رجبیان عضو هیئت موسس و عضو شورای سیاست گذاری و مدیر کمیته آموزش و پژوهش و مدیر کتابخانه آیت‌الله حائری، محمد شبستری عضو هیئت مؤسس و مدیر کتابخانه ادبی هنری دفتر تبلیغات و مدیر کمیته مالی، حجت الاسلام هادی اندیشه مدیر کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، محمد عباسی مدیر کتابخانه آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها، محسن ملک‌لی مدیر کتابخانه تخصصی فقه و حقوق که نماینده ده کتابخانه تخصصی است که از مجموعه آیت‌الله سیستانی هستند و شامل کتابخانه تخصصی ادبیات، فقه، فلسفه، نجوم و زبان‌های خارجی و ... می‌شود. مختار شمس‌الدینی مدیر کتابخانه مجمع جهانی اهل بیت، حجت الاسلام صادق آزرم مدیر کتابخانه پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی، علی اکبر احمدلو عضو هیئت مؤسس از دانشگاه قم، محمد کاتبی عضو هیئت موسس و مدیر کتابخانه دانشگاه مفید، عضو شورای سیاستگذاری مکتا هستند که تلاش‌های زیادی برای شکل‌گیری مجمع تخصصی انجام داده‌اند.
وی در چگونگی عضویت سی کتابخانه خارج استان در مکتا گفت: بهمن سال ۱۳۹۷ که دوره دبیرخانه کتابخانه دانشگاه ادیان مذاهب تمام شد آقای رجبیان دبیر مکتا شدند. برنامه ویژه‌ای گذاشتند برای عضویت کتابخانه‌های خارج از استان. از کتابخانه‌های دانشگاهی گرفته تا کتابخانه‌های حوزوی و آستان قدس و از هر استان یکی از کتابخانه‌های بزرگ عضو مجمع شدند. با این حرکت توان خدمات‌دهی کتابدارهای قم بسیار بالا رفت؛ یعنی به جرات می‌توانم بگویم هر منبعی که در ایران باشد و کتابخانههایی عضو این مجمع باشند، می‌توانند راحت به دست بیاروند.
وی به روند جمع‌آوری کتاب‌های تخصصی دانشگاه ادیان و مذاهب پرداخت و گفت: کتابخانه تخصصی دانشگاه ادیان سال ۱۳۷۵ تاسیس شد و من از سال ۱۳۷۹ مسئولیت این کتابخانه را به عهده گرفتم و طی ۲۳ سال فعالیت در این دانشگاه با سفربه ۲۳ کشور دنیا و حضور در نمایشگاه‌های کتاب متعدد دنیا توانستیم منابع تخصصی این دانشگاه را برای استفاده محققان و دانشمندان در این حوزه فراهم آوریم.
محمدی شجاعی گفت: وقتی کتابخانه را تحویل گرفتم چیزی حدود ۱۶ هزار جلد کتاب تخصصی در کتابخانه بود و حاج آقای نواب ریاست محترم دانشگاه تاکید کرد که این منابع بسیار کم هست؛ چون رشته‌ها تخصصی است باید نگاه ما ویژه باشد. به همین علت اقصا نقاط جهان را گشتیم تا کتاب‌های تخصصی ادیان را برای کتابخانه دانشگاه جمع‌آوری کردیم تا منابعی قوی برای محققان و دانشجویان باشد. این کتابخانه غنی عضو مکتا است و برای تمام محققان قابل دسترسی است.
قم؛ شهر هزار کتابخانه
در ادامه رجبیان دبیر مجمع کتابخانه‌های تخصصی استان قم گفت: در مکتا چهار هدف اصلی دنبال می‌شود: یکی مسئله دسترس‌پذیر کردن منابع هست؛ یعنی به اشتراک‌گذاری منابع و تبادل پژوهشگران و داشتن اعضای مشترک، دوم صرفه‌جویی در هزینه‌ها هست مسئله سوم تبادل تجربیات مدیران است و هدف چهارم افزایش مهارت‌ها و دانش فنی دست‌اندرکاران کتابخانه‌ها مد نظر است؛ اعم از مدیران و کتابداران که کارگاه‌های تخصصی بسیار زیادی در طول این مدت برگزار شده است.
وی افزود: ده سال پیش درکتابخانه ملی حرکتی تحت عنوان مکتب صورت گرفت که هدف از آن تعامل و همکاری بین کتابخانه‌ها بود که متأسفانه عقیم ماند. مکتا در استان قم برای اولین بار به عنوان طرحی بدیع اجرا شده است و مهم است که بدون هیچ بودجه‌ای توانسته است خودش را حفظ کند و با استفاده از امکانات کتابخانه‌ها به کار خود ادامه دهد و در واقع حرکتی جهادی بود که از طرف مدیران محترم کتابخانه‌ها به صورت مشارکتی انجام پذیرفته و از این جهت حائز اهمیت بسیار است.
دبیر سابق مکتا و مدیر کتابخانه مدرسه فیضیه، در ادامه به تاریخچه تشکیل کتابخانه در قم پرداخت و افزود: در سال ۱۳۰۹ شمسی مرحوم آیت‌الله آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری نه سال بعد از تاسیس حوزه، کتابخانه‌ای را در مدرسه فیضیه تاسیس می‌کنند و این در واقع اولین کتابخانه‌ای بوده که به صورت تقریباً عمومی از آن استفاده می‌شده و بعدها بیشتر به صورت اهدا منابع این کتابخانه توسعه پیدا می‌کند. در ۱۳۲۹ کتابخانه آستان مقدس توسط مرحوم آقای سیدابوالفضل تولیت مصباح التولیه تاسیس شد. بعد از آن مرحوم آیت‌الله مرعشی و مرحوم آیت‌الله گلپایگانی، مرحوم آیت‌الله شریعتمداری کتابخانههایی را تاسیس کردند و همین طور کتابخانه‌های کوچک و بزرگ تخصصی که در سال‌های بعد تأسیس شد. علاوه بر اینها کتابخانه‌های شخصی بسیار زیادی در این شهر وجود دارد که تعداد منابع برخی از آنها به پنجاه هزار جلد هم می‌رسد. از این جهت امروز برخی شهر قم را شهر هزار کتابخانه می‌گویند.
وی تصریح کرد: هم‌اکنون قم از نظر منابع کهن نظیر نسخه‌های خطی و چاپ سنگی بسیار غنی است. در کتابخانه مرحوم آیت‌الله بروجردی و مدرسه فیضیه هرکدام به تنهایی در حدود یازده هزار جلد نسخه سنگی وجود دارد و یا در کتابخانه آیت‌الله بروجردی حدود هفت هزار عنوان نسخه خطی موجود است، در کتابخانه مرحوم آیت‌الله گلپایگانی و کتابخانه آیت‌الله مرعشی تعداد بیشتری موجود و درکتابخانه فیضیه و سایر کتابخانه‌ها نیز نسخ کهن وجود دارد.
در ادامه حاضران به بیان نقطه نظرات خود پرداختند.
گفتنی است در پایان این نشست از استاد عربزاده که بیش از پنجاه سال در کتاب و کتابداری در قم فعالیت داشته است به عنوان پیشکسوت در این حوزه تقدیر شد و همچنین شعری به پاس زحمت‌های این استاد گرانقدر قرائت شد.
