به گزارش خبرگزاری حوزه، ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش :

آیا قرآن کریم این سخن که «اکثریت محور حقانیت است» را مقبول می داند؟

پاسخ اجمالی:

خداوند متعال هرگز اکثریّت را میزان حقّ قرار نداده؛ بلکه برعکس، بیشتر مردم را به این دلیل که در طول تاریخ بر خلاف حقّ بوده اند مذمت و نکوهش کرده است.

خداوند در قرآن می فرماید: «و اگر پیروی کنی از اکثر مردم زمین، تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پی گمان نمی روند». هم چنین می فرماید: «اکثر این مردم به غیر از گمان باطل خود، از چیزی پیروی نمی کنند»، و آیات دیگری، که دلالت دارند بر این که هیچ گاه اکثریت، محور و میزان حقانیّت نبوده و نخواهد بود.

پاسخ تفصیلی:

با مراجعه به قرآن کریم پی می بریم که خداوند متعال هیچ گاه اکثریّت را محور و میزان حقّ و حقیقت قرار نداده است؛ بلکه برعکس، بیشتر مردم را به این دلیل که همیشه و در طول تاریخ بر خلاف حقّ بوده اند مذمت و نکوهش کرده است. اینک به برخی از آیات در این زمینه اشاره می کنیم:
1 ـ «وَإِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبیلِ اللهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ»(1)؛ (و اگر پیروی کنی از اکثر مردم زمین، تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پی گمان نمی روند.)

2 ـ «وَإِنَّ کَثِیراً لَیُضِلُّونَ بِأَهْوائِهِمْ بِغَیْرِ عِلْم»(2)؛ (و بسیاری به هوای نفس خود از روی نادانی به گمراهی روند.)

3 ـ «وَما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاّ ظَنّاً»(3)؛ (اکثر این مردم به غیر از گمان باطل خود، از چیزی پیروی نمی کنند.)

4 ـ «بَلْ جاءَهُمْ بِالْحَقِّ وَأَکْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ کارِهُونَ، وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْواءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّماواتُ وَاْلأَرْضُ وَمَنْ فیهِنَّ بَلْ أَتَیْناهُمْ بِذِکْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِکْرِهِمْ مُعْرِضُونَ»(4)؛ (بلکه او (در کمال عقل) دین حقّ را بر آن ها آورده، و لکن اکثر آن ها از حقّ متنفّرند. و اگر حقّ تابع هوای نفس آنان شود همانا آسمان و زمین و هر چه در آن هاست، فاسد خواهد شد، بلکه ما اندرز قرآن بزرگ را بر آن ها فرستادیم و آنان به ناحقّ از آن اعراض کردند.)

5 ـ «وَما کانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنینَ»(5)؛ (و اکثر اینان به خدا ایمان نمی آورند.)

6 ـ «وَقَلیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ»(6)؛ (و کمی از بندگان من شکرگزارند.)

7 ـ «وَما أَکْثَرُ النّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنینَ»(7)؛ (و تو هرچند جهد و ترغیب در ایمان مردم کنی باز اکثر آنان ایمان نخواهند آورد.) و آیات دیگری، که دلالت دارند بر این که هیچ گاه اکثریت، محور و میزان حقانیّت نبوده و نخواهد بود؛ بلکه برعکس، همیشه بیشتر مردم بر باطل بوده و کمی از آنان دارای ایمان و عمل صالح بوده و شکرگزار پروردگارند.

با توجّه به آیات فوق نتیجه می گیریم که: هرچند در جوامع کنونی برای اداره اجتماع، بر آرای اکثریت تکیه می کنند، ولی نباید فراموش کرد که این نوعی اجبار و به بن بست رسیدن است; زیرا در یک جامعه مادی هیچ ضابطه ای که خالی از اشکال و ایراد باشد برای اتّخاذ تصمیم ها و تصویب قوانین نیست.
از این رو، بسیاری از دانشمندان با اعتراف به این حقیقت که در بسیاری از موارد نظر اکثریت اشتباه آمیز است، مجبور به پذیرش آن شده اند، چون راه دیگری ندارند. پس به طور خلاصه باید گفت: «اکثریت، راه حل است نه راه حقّ.» اگرچه این راه حلّ را در مورد تعیین امام قبول نداریم چون آن را به نصّ از جانب خداوند می دانیم

به هرحال در یک جامعه معتقد به رسالت انبیا، انسان هیچ گونه اجباری برای پیروی نظر اکثریت در تصویب قوانین نمی بیند؛ زیرا برنامه ها و قوانین انبیا از جانب خدای حکیم و آگاه به مصالح بندگان نازل شده و خالی از هرگونه نقص و اشتباه است و با آنچه اکثریت «جایز الخطا» تصویب می کنند، قابل مقایسه نیست، چنان که خداوند متعال می فرماید: «وَإِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبیلِ اللهِ»(8)؛ (و اگر از اکثر کسانی که روی زمین هستند پیروی کنی تو را از راه خدا گمراه می کنند.)

در حقیقت، قرآن کریم با این نکوهش و سرزنش، با یک طرز تفکّر خطرناک مبارزه می کند و همه بشریت را به سوی دست آوردهای انبیای الهی راهنمایی می نماید تا با پیوستن به این قافله راستین، خود و جامعه کنونی را از ورطه هلاکت، نجات بخشند.(9)

پی نوشت:

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی