به گزارش خبرگزاری حوزه، دومین نشست از سلسله نشست‌های نقد کتاب پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) به نقد و بررسی کتاب «توحید خیالی (تضاد گفتمان وهابیت با گفتمان اسلام در توحید و شرک)» اختصاص داشت که شنبه ۲۶ آبانماه به همت کارگروه علمی امت و تمدن پژوهشکده و با همکاری مؤسسه مطالعات و آموزش‌های تطبیقی احسن برگزار شد.
در این نشست که حجت‌الاسلام احمد کوثری مدیر کارگروه امت و تمدن پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) دبیر علمی آن را برعهده داشت، حجت‌الاسلام حسن حسینعلی مؤلف اثر به ارائه کتاب «توحید خیالی» پرداخت و حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی علیزاده موسوی مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم و فعال در حوزه بین الملل آن را نقد و بررسی کرد.
مؤلف کتاب «توحید خیالی» هدف از نگارش این اثر را روشن‌تر شدن تضاد مبانی فکری وهابیت در مرز میان توحید و شرک با مبانی برهانی اسلامی عنوان و ابراز کرد: وهابیان بر این‌باورند که «قائل شدن به قدرت مافوق بشریِ انبیاء و اولیای الهی، مستلزم تعارض با قدرت خدای سبحان است»، در حالی که موجودات، هیچ حیثیت استقلالی از خود نداشته و همه هویتشان ربط و وابسته به خداوند متعال است.
وی افزود: وهابیت با نگاه باطلی که به توحید و شرک دارند، العیاذ بالله باید به شرکی بودن وساطت حضرت جبرائیل در وحی، واسطه‌گری حضرت میکائیل در رزق، وساطت حضرت اسرافیل در احیاء و واسطه‌گری حضرت عزرائیل در قبض ارواح، اعتراف کنند؛ زیرا براساس گفتمان مذکور، چنین قدرتی از فرشتگان، به‌منزله دست‌اندازی آنها به قدرت خداوند است و منجر به استقلال ذاتی آنان خواهد شد!
حجت‌الاسلام حسینعلی با بیان اینکه گفتمان وهابیان برخلاف ادعایشان، ضد توحید است، تصریح کرد: نتیجه این باور متضاد، تکفیر مسلمانان است؛ وهابیان با تشبیه اعمال اسلامی مسلمانان مانند استغاثه، شفاعت و تبرک به اعمال شرکی مشرکان عصر جاهلیت، مسلمانان را به شرک و کفر متهم می‌کنند.
وی روش بحث در این نوشته را قرآنی، روائی و عقلی عنوان کرد و گفت: در این اثر ابتدا مدعای وهابیت با استناد به اقوال شیوخ وهابی تبیین و سپس در مقام نمایان کردن تضاد ادعای آنان، پس از بیان ملاحظات عقلی، تناقضات قرآنی و روائی آن شرح داده می‌شود.
پس از ارائه کتاب «توحید خیالی» توسط مؤلف آن، حجت‌الاسلام والمسلمین علیزاده موسوی، ابتکار پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (علیه‌السلام) در تهیه مجموعه آثار نقد وهابیت را ارزشمند و قابل تقدیر خواند و اظهار داشت: همانطور که وهابیت در طول سیصد سال هجمه کردند و ما در کتاب‌هایمان پاسخ دادیم، رویکرد این پژوهش‌ها کنشگری در برابر وهابیت است.
وی پیش از بیان اشکالات، با تأکید بر ضرورت تولید ادبیات تهاجمی به جای ادبیات دفاعی گفت: اتقان مطالب کتاب مورد قبول است؛ اصل تهاجم به جای دفاع در این کتاب رعایت شده و خلأ موجود در این‌باره را پر کرده است.
علیزاده موسوی با بیان اینکه از بین دوره شش جلدی که به چاپ رسیده است، کتاب «توحید خیالی» نقش محوری دارد، افزود: وهابیت بیش از توحید و شرک در حوزه روش‌شناسی، معرفت‌شناسی و حوزه‌های دیگر حرف دارد و این نشان می‌دهد که تنها در توحید و شرک خلاصه نمی‌شود و ما باید گرفتار تقلیل‌گرایی درباره وهابیت نشویم و نگاه ما جامع‌تر باشد.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه خاطرنشان کرد: مسئله توحید و شرک مهم‌ترین مسئله‌ای است که در آن دماء، اعراض و بکاء قرار دارد، بحثی است که باید به آن پرداخت و توجه داشت.
وی تألیف کتاب «توحید خیالی» را عالمانه خواند و با تشکر از نویسنده آن گفت: با توجه به اینکه اصل این کتاب به تایید استاد طبسی (حفظه الله) رسیده است، بنابراین نکاتی که مطرح می‌شود درباره اصل کتاب نیست.
علیزاده موسوی در نقد و بررسی کتاب «توحید خیالی» مطالب خود را در دو حوزه ساختار و محتوا بیان کرد و با بیان اینکه وقتی یک مجموعه تهیه می‌شود، باید اجزای آن از نظر حجم دارای توازن و در یک قالب باشد، اظهار داشت: مناسب بود کتاب «توحید خیالی» خلاصه‌تر نوشته می‌شد.
وی با نگاهی به فصل‌های کتاب «توحید خیالی»، درباره عنوان فصل دوم (تضاد دیدگاه وهابیت با اندیشه اسلامی در توحید و شرک ربوبی) و فصل سوم (تضاد تفکر وهابیت با گفتمان اسلام) گفت: چرا در فصل دوم اندیشه اسلامی و در فصل سوم گفتمان اسلام آمده است؛ اگر مراد از گفتمان همان چیزی است که «لاکلا و موفه» می‌گویند، باید کتاب دال مرکزی داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در کار علمی زمانی که از گفتمان سخن به میان می‌آید خود یک مدلی است دارای دال مرکزی، دال بعدی، مفصل‌بندی و روابط بین آنها که باید مشخص باشد.
استاد حوزه با بیان اینکه فصل دوم به خوبی با تبیین و معیار توحید و شرک ربوبی در دیدگاه وهابیت شروع شده و سیر منطقی هم همین است، اما شروع فصل سوم را مناسب ندانست و افزود: در فصل سوم از تضاد تفکر وهابیت با گفتمان اسلام در تعریف عبادت سخن به میان آمده است که لازم بود نویسنده ابتدا درباره توحید و شرک تبیین معیار کند و بعد وارد بحث تضادها شود.
علیزاده موسوی گفت: نویسنده در بحث کلیات صرفا اسلام و وهابیت را مفهوم‌شناسی کرده است در حالی که مفاهیم در این کتاب بسیار زیاد است و هرچند این مفاهیم بعدها بحث می‌شود اما ابتدا باید در کلیات درک خود را از هرکدام از این مفاهیم آورده شود؛ به طور مثال توحید عبادی چیست، توحید الوهی چیست، توحید ربوبی چیست، توحید اسماء و صفات چیست؟
وی با بیان اینکه انتظار مخاطب از کلیات اثر این است که گزارشی از تاریخ وهابیت ارائه شود، اما مباحثی درباره وهابیت پرداخته شده است که عین آن در متن کتاب تکرار شده است، اظهار داشت: هیچ نمایی از اصل وهابیت به عنوان یک مجموعه به دست مخاطب نمی‌آید و لازم است نویسنده به این مورد توجه ویژه داشته باشد.
این فعال حوزه بین‌الملل با اشاره به اینکه وهابیت در تقسیم توحید از توحید اسماء و صفات شروع می‌کند و بعد به توحید ربوبی و توحید الوهی می‌پردازد، خاطرنشان کرد: نویسنده کتاب «توحید خیالی» از توحید ربوبی شروع کرده و بعد به توحید الوهی و در ادامه به اسماء و صفات پرداخته است که اگر دلیل خاصی در این زمینه وجود دارد باید در متن کتاب چرایی آن مشخص و تبیین شود.
وی با بیان اینکه دعوای اصلی ما با وهابیت در حوزه توحید الوهی یعنی توحید در عبادت است، گفت: اگر توحید عملی را به توحید در اطاعت، توحید در استعانت و توحید در عبادت تقسیم کنیم، بخش عمده تمرکز وهابیت بر توحید الوهی است و به نظر من چون پرداختن به بحث توحید ربوبی در این کتاب طولانی شده، بحث توحید الوهی به نوعی به حاشیه رفته است.
علیزاده موسوی تأکید کرد: اگر مباحث مرتبط با توحید ربوبی خلاصه‌تر شود به ویژه اینکه بخش عمده‌ای از مباحث در منابع دیگر آمده، با توجه به اینکه اصل موضوع نویسنده کتاب آن است که می‌خواهند بیان کنند در کجاها می‌خواهیم به مبانی وهابیت حمله کنیم، مناسب بود نکات حمله برجسته‌تر شود و برای بقیه مطالب منبع و مرجع ذکر شود.
وی با بیان اینکه نویسنده در کتاب خود از واژه تکفیر بسیار نام برده است اما بحث مستقلی در کتاب درباره تکفیر ندارد، گفت: لازم بود بحث ایمان و کفر در کتاب دارای تیتر بود و به طور مبسوط درباره آن توضیحاتی ارائه و چیستی ایمان و کفر و نگاه ما به آن مشخص می‌شد.
این گزارش می‌افزاید: از آنجا که ناقد همه کتاب را مطالعه نکرده بودند، لذا دو بخش از کتاب (الوهیت و اسماء و صفات) بدون نقد و نظر باقی ماند.
کتاب «توحید خیالی» دارای چهار فصل است؛ فصل اول شامل تبیین مفاهیم کلی، یعنی تبیین مفهوم اسلام و مفهوم وهابیت است؛ با روشن شدن این دو مفهوم، سنجه مسلمانی آنان در دنیا نیز بررسی می‌شود.
فصل دوم درباره تضاد دیدگاه وهابیت با اندیشه اسلامی در توحید و شرک ربوبی است. این فصل در دو بخش تبیین معیار توحید و شرک ربوبی در دیدگاه وهابیت و معیار اسلام در توحید و شرک ربوبی و تناقضات وهابیت به رشته تحریر درآمده است.
بخش دوم این فصل خود شامل ۹ گفتار است؛ معنا و مفهوم لغوی اصطلاحی واژه ربّ و ربوبیت، معیار توحید و شرک در اسلام، تناقضات وهابیت در معیار توحید و شرک، صدور امور خارق‌العاده از رسولان و اولیاء الهی در قرآن و سنت، پاسخ به شبهه وهابیت در معجزات انبیاء، اذن و عدم اذن در بیان علمای شیعه و اهل سنت، پیامدهای دیدگاه وهابیت در بیان معیار توحیدی و شرک ربوبی، تضاد دیدگاه وهابیت با گفتمان اسلام در موحد انگاری مشرکان و ادله قرآنی بر شرک ربوبی مشرکان.
تعارض گفتمان ضد اسلامی وهابیت در توحید و شرک «الوهی» با گفتمان قرآن و سنت در فصل سوم کتاب بیان می‌شود. در این فصل به سه گفتار تضاد گفتمانی وهابیت با اسلام در معیار و تعریف عبادت، انحصار دعوت انبیاء به الوهیت و تعریف «من دون الله»، پرداخته خواهد شد.
فصل چهارم نیز درباره تعارض گفتمان جریان وهابیت با قرآن و سنت درباره «توحید اسماء و صفات الهی» است. موضوع این فصل در پنج گفتار تفکر وهابیت در اسماء و صفات الهی، تضاد تفکر وهابیت (در تشبیه و تجسیم خدا) با قرآن، خروج وهابیت از دو اصل قرآنی تنزیه و تأویل، ادعای انتساب وهابیت به سلق در اثبات معنای ظاهری و تأویلات سلف در صفلات خبری تبیین می‌شود.
