خبرگزاری حوزه | در دوران صفوی، روحانیت و علمای شیعه، به ویژه شخصیت‌هایی چون علامه ملاعبدالله یزدی، نقشی محوری و بنیادی در شکل‌دهی هویت ملی و مذهبی ایران ایفا کردند. این روحانیت به‌عنوان تئوریسین‌های دولت شیعی، نه‌تنها به تثبیت قدرت دولت کمک کردند، بلکه بنیادهای فرهنگی و مذهبی جامعه را تحکیم بخشیدند.

نقش علامه ملاعبدالله یزدی و سایر روحانیون

علامه ملاعبدالله یزدی و دیگر علمای شیعه، در ایجاد و تقویت ایدئولوژی شیعی دولت صفوی تأثیر بسزایی داشتند. این عالمان با تفسیر و تدریس آموزه‌های تشیع و ترویج اعتقادات مربوط به اهل بیت، به‌عنوان مرجعیت دینی عمل کرده و نه‌تنها به تبیین اصول مذهبی پرداختند، بلکه به تقویت ایمان مردم کمک کردند.

ارتباط نزدیک روحانیون با قدرت سلطنت صفوی باعث شد تا این ایدئولوژی مذهبی به‌طور مستقیم در سیاست‌ها و تصمیمات دولتی تأثیر بگذارد و بنابراین، دولت صفوی توانست حمایت همگانی مردم را جلب کند.

تأکید بر باورهای اعتقادی شیعه

باورهای اعتقادی مکتب تشیع در دوران صفوی به‌عنوان پایه‌ای برای ایجاد هویت ملی و پایبندی به ارزش‌های فرهنگی و مذهبی ایرانیان نقش حیاتی ایفا کرد. این باورها شامل موارد زیر است:

ولایت اهل بیت: تأکید بر رهبری و ولایت اهل بیت (علیهم السلام) و جایگاه آنها به‌عنوان پیشوایان معصوم و منبع مشروعیت سیاسی.

مفهوم انتظار: باور به ظهور مهدی موعود (عج) و تحقق عدالت جهانی، به شیعه‌ها امید و انگیزه می‌دهد که در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند.

شهادت و فداکاری: مفهوم جانفشانی و فداکاری در مسیر حق، بر روحیه مقاومت و ایستادگی در برابر سلطه‌های خارجی و تهدیدات تأثیر مثبت گذاشته است.

ارزش علم و دانش: تشویق به تحصیل علم و دانش به‌عنوان یک ارزش انسانی و دینی در فرهنگ شیعه که موجب ارتقاء سطح آگاهی عمومی و تقویت جامعه می‌شود.

همگرایی روحانیت و دولت

این باورهای اعتقادی، با حمایت و همگرایی روحانیت و دولت صفوی، به یک نهاد اجتماعی و سیاسی تبدیل شد که توانست در برابر چالش‌های داخلی و خارجی مقاومت کند. این پیوند بر پایه احترام به آموزه‌های دینی و روحانی شکل گرفت و به‌عنوان یک عامل انسجام‌دهنده در جامعه ایرانی عمل کرد.

استفاده از تجربه‌های تاریخی برای هوشمندی سیاسی

آگاهی از تاریخ و تجربیات گذشته، به‌خصوص در زمینه تعاملات بین علمای دین و قدرت، می‌تواند به تصمیم‌گیران معاصر کمک کند تا با تکیه بر نقاط قوت و درس‌های آموخته‌شده از گذشته، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.

نتیجه‌گیری

نقش روحانیت شیعه و باورهای اعتقادی تشیع در دوران صفوی، نه تنها به پایدارسازی قدرت سیاسی این دوره کمک کرد، بلکه به ایجاد هویتی متعهد و یکپارچه برای ایرانیان انجامید.

اعتقادات مذهبی و توصیه‌های عالمان دین به‌عنوان سنگواره‌ای در برابر چالش‌ها، جامعه را به سمت همبستگی و مقاومت هدایت کرد و نشان می‌دهد که روحانیت و آموزه‌های تشیع همواره می‌توانند به‌عنوان مبنایی برای هویت ملی و اجتماعی عمل کنند.

حسن عبدی پور