به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی به سوالی در مورد «بینش انسانی فطری» در تکامل تاریخ چیست؟ پاسخ دادند:

پاسخ اجمالی این مرجع تقلید بدین شرح است:

«بینش انسانی - فطری» نقطه مقابل «بینش ابزاری» است. بنابراین بینش انسان ابزاری برای تولید و متاثر از محیط نیست؛ بلکه موجودی دارای سرشت الهی و مجهز به فطرتی حق طلب است، این نظر معتقد است که بذر یک سلسله بینش ها و گرایش ها در نهان او نهفته است که به کمک عوامل بیرونی به فعلیت می رسد. در طول تاریخ انسان تدریجاً از لحاظ ارزش های انسانی به مراحل کامل خود نزدیک تر می شود تا آنجا که در نهایت امر، حکومت کامل ارزش های انسانی که در تعبیرات اسلامی از آن به حکومت حضرت مهدی(عج) تعبیر شده است مستقر خواهد شد.
پاسخ تفصیلی:

«بینش انسانی - فطری» نقطه مقابل «بینش ابزاری» است. این بینش به انسان و ارزش های انسانی چه در فرد و چه در جامعه اصالت می دهد. این نظر معتقد است که بذر یک سلسله بینش ها و گرایش ها در نهان او نهفته است و نیاز انسان به عوامل بیرون نظیر نیاز یک نهال به خاک و آب و نور و حرارت است که به کمک آنها مقصد و راه و ثمره ای که بالقوه در او نهفته است به فعلیت برساند و به همین علت است که انسان باید پرورش داده شود نه آنکه ساخته شود.

بر حسب این بینش، تاریخ مانند خود طبیعت به حکم سرشت خود متحول و متکامل است، حرکت به سوی کمال، لازمه ذات اجزای طبیعت و از آن جمله تاریخ است. انسان در اثر همه جانبه بودن تکاملش تدریجاً از وابستگی اش به محیط طبیعی و اجتماعی کاسته و به نوعی وارستگی که مساوی است با وابستگی به عقیده و ایمان و ایدئولوژی افزوده است و در آینده به آزادی کامل معنوی یعنی وابستگی کامل به عقیده و ایمان و مسلک و ایدئولوژی خواهد رسید. برحسب این بینش از ویژگی های انسان تضاد درونی فردی است میان جنبه های زمینی و خاکی و جنبه های آسمانی و ماورایی انسان، یعنی میان غرایز متمایل به پایین که هدفی جز یک امر فردی و محدود و موقت ندارد و غرایز متمایل به بالا که می خواهد از حدود فردیت خارج شود و همه بشر را در بر گیرد و می خواهد شرافت های اخلاقی و مذهبی و علمی و عقلانی را مقصد قرار دهد.

در طول تاریخ گذشته و آینده نبردهای انسان تدریجاً بیشتر جنبه ایدئولوژیک پیدا کرده و انسان تدریجاً از لحاظ ارزش های انسانی به مراحل کامل خود یعنی به مرحله انسان ایده آل و جامعه ایده آل نزدیک تر می شود تا آنجا که در نهایت امر حکومت و عدالت یعنی حکومت کامل ارزش های انسانی که در تعبیرات اسلامی از آن به «حکومت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)» تعبیر شده است مستقر خواهد شد و از حکومت نیروهای باطل و حیوان مآبانه و خودخواهانه و خودگرایانه اثری نخواهد بود.

بنابراین بینش، انسان موجودی است دارای سرشت الهی مجهز به فطرتی حق جو و حق طلب، حاکم بر خویشتن و آزاد از جبر طبیعت و محیط و جبر سرشت و سرنوشت، بر خلاف بینش مارکسیست ها که انسان را در ذات خود فاقد شخصیت انسانی می دانند که هیچ امر ماوراء حیوانی در سرشت او نهاده نشده است و هیچ اصالتی در ناحیه ادراکات و بینش ها و یا در ناحیه احساسات و گرایش ها ندارد. از این رو آنها انسان را موجودی مادی و محکوم به جبر، ابزار تولید و در اسارت شرایط مادی اقتصادی می دانند، که وجدانش، تمایلاتش، قضاوت و اندیشه اش، انتخابش جز انعکاس از شرایط طبیعی و اجتماعی محیط نیست.