به گزارش خبرگزاری حوزه، رویداد مساله محور هوش مصنوعی با محوریت کلان‌داده‌ها برگزار می‌شود. ایده اصلی این رویداد از سوی ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه ارائه و بنیاد شیخ انصاری نیز در امتداد رسالت خود اقدام به حمایت و همکاری کرده است.
در ادامه مصاحبه دکتر محمدرضا قاسمی دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه تقدیم حضور می‌شود:
تاکنون استقبال از این رویداد چگونه بوده و آمار ثبت‌نام‌ها در چه وضعیتی است؟
ممنونم از دعوت شما. با وجود اینکه هنوز یک هفته تا پایان مهلت ثبت‌نام باقی مانده است، شاهد استقبال بسیار خوبی از سوی طلاب و فضلای حوزوی بوده‌ایم. آمار نشان می‌دهد که تعداد افراد ثبت‌نامی در این مدت کوتاه، فراتر از پیش‌بینی‌های اولیه بوده و این موضوع، اشتیاق و علاقه جدی طلاب به مباحث مرتبط با هوش مصنوعی را به خوبی نشان می‌دهد. با توجه به اطلاع‌رسانی‌های مستمر و فرصت باقی‌مانده، امیدواریم در روزهای آتی، شاهد افزایش چشم‌گیرتر ثبت‌نام‌ها نیز باشیم.
مسئله این رویداد همان‌طور که در پوستر آن هم آمده، مالکیت کلان‌داده است. لطفا بفرمایید چرا این موضوع، مسئله اصلی رویداد شماست و به آن می‌پردازید؟
همان‌طور که می‌دانید، در عصر حاضر، داده به عنوان یکی از ارزشمندترین سرمایه‌ها محسوب می‌شود. به دلیل پیچیدگی‌ها و گستردگی داده‌ها، بحث «مالکیت کلان‌داده‌ها» تنها به یک بُعد فنی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه ابعاد فقهی، حقوقی، اخلاقی و حتی فلسفی هم در آن مطرح است.
برای مثال، اگر یک سازمانِ تجاری، داده‌های کاربران را جمع‌آوری و تحلیل کند، این مسئله از منظر حقوقی و فقهی، پرسش‌های بسیاری به وجود می‌آورد: مالکیت واقعی این داده‌ها متعلق به چه کسی است؟ بهره‌برداری از داده‌ها چگونه باید باشد؟ آیا کاربر صرفاً به‌عنوان تولیدکننده داده حق و سهمی دارد یا سازمانی که این داده‌ها را پردازش می‌کند، مالک اصلی محسوب می‌شود؟ در کنار این پرسش‌ها، چالش‌های اخلاقی نیز برجسته هستند؛ مثلاً در چه صورتی استفاده از داده‌های شخصی، تجاوز به حریم خصوصی محسوب می‌شود؟
در سطح حاکمیتی و بین‌المللی هم با رشد سریع فناوری و هوش مصنوعی، داشتن الگویی مشخص برای حکمرانی داده‌ها و تنظیم‌گری مناسب ضروری به نظر می‌رسد. برای مثال، در برخی کشورها، قوانین سفت و سختی درباره مالکیت و حریم خصوصی داده‌ها وجود دارد، اما در برخی دیگر، این قوانین هنوز در حال تدوین یا شفاف‌سازی هستند. این اختلافات می‌تواند به تضاد منافع و حتی اختلافات قضایی منجر شود. به همین دلیل است که امروز، توجه به چارچوب‌های فقهی، حقوقی، اخلاقی و فلسفی در بحث مالکیت کلان‌داده‌ها اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.
علاوه بر این موارد در چنین فضایی، ضرورت تدوین یک الگوی حکمرانی داده منسجم و همسو با مبانی فقهی، حقوقی و اخلاقی بیش از پیش احساس می‌شود. حکمرانی داده‌ها در واقع به این می‌پردازد که چه کسی می‌تواند داده‌ها را جمع‌آوری، پردازش، نگهداری و منتشر کند و تحت چه شرایطی. برای ما، به‌عنوان یک جامعه حوزوی، مهم است که در کنار رشد فناوری، رویکردی فعالانه و تمدنی داشته باشیم تا هم در سطح حاکمیتی بتوانیم نقش مؤثری در سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری بازی کنیم و هم بتوانیم در مباحث بین‌المللی از چارچوب‌هایی سخن بگوییم که ریشه در اخلاق و مبانی دینی و تمدنی خودمان دارند.
باتوجه به مباحث ارزشمندی که در باب ضرورت حکمرانی داده و ابعاد فقهی، حقوقی، اخلاقی و فلسفی آن مطرح کردید، به نظر می‌رسد رویکردی فعالانه در قبال هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها ضروری است. شما بر لزوم تشکیل هسته‌های نخبگانیِ مسأله‌محور در این حوزه تأکید دارید. چرا چنین ساختاری مهم است و چه نقشی در تحقق مواجهه تمدنی با هوش مصنوعی ایفا می‌کند؟
ببینید، هوش مصنوعی و کلان‌داده‌ها مثل هر پدیده نوظهور و فراگیری، فرصتی کم‌نظیر و در عین حال تهدیدی بالقوه برای جوامع به شمار می‌آید. اگر ما صرفاً مصرف‌کننده دانش و فناوری باشیم، نه تنها در پیشبرد اهداف متعالی و تمدنی خود پیشرفتی نخواهیم داشت، بلکه ممکن است دچار وابستگی یا حتی انحراف از ارزش‌های حاکم بر جامعه شویم. مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیر خود با هیئت دولت به این نکته اشاره کردند که صرف مصرف‌کننده بودن در این عرصه هنر نیست و باید به لایه‌های عمیق و زیربنایی آن دست پیدا کنیم. از همین روست که «مواجهه فعالانه» با هوش مصنوعی ضرورت پیدا می‌کند؛ یعنی به جای انفعال، باید در روند شکل‌گیری و توسعه این فناوری نقش‌آفرین باشیم و حکمرانی خودمان را بر مبنای مبانی دینی، اخلاقی و علمی تدوین کنیم.
اما این کار یک‌تنه و در خلأ انجام نمی‌شود. ما نیاز داریم از سویی، صاحب‌نظران فقهی، حقوقی و اخلاقی را کنار هم داشته باشیم تا بتوانند مسائل مربوط به مالکیت داده‌ها، قواعد شرعی، حقوقی و اخلاقی را روشن کنند؛ و از سوی دیگر، متخصصان هوش مصنوعی و علوم داده لازم‌اند تا راهکارهای فنی، اجرایی و کاربردی را ارائه دهند. به همین دلیل است که «هسته‌های نخبگانی مسأله‌محور» شکل می‌گیرند؛ گروه‌های کوچک و چابکی که ترکیبی از تخصص‌های گوناگون هستند و هدفشان حل چالش‌های اصلی در عرصه هوش مصنوعی است.
برای نمونه، فرض کنید یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل آنلاین یا خرده‌فروشی اینترنتی، روزانه حجم گسترده‌ای از اطلاعات مشتریان را جمع‌آوری می‌کند. این داده‌ها می‌تواند نقش مهمی در بهبود خدمات و تنظیم برنامه‌های آینده ایفا کند. اما از سوی دیگر، سؤال اصلی این است که آیا این شرکت، مالک مطلق این داده‌ها است؟ در چه سطحی می‌تواند آن‌ها را تحلیل کرده یا حتی با شرکت‌های دیگر به اشتراک بگذارد؟ آیا قوانین و چارچوب‌های اخلاقی برای ممانعت از نقض حریم خصوصی مشتریان در این زمینه وجود دارد؟ هسته‌های نخبگانی، با ترکیب تخصص‌های فنی، حقوقی و اخلاقی، می‌توانند به این ابهامات پاسخ دهند و سیاست‌ها و استانداردهایی را تعیین کنند که هم نوآوری را تقویت کند و هم امنیت و حقوق شهروندان را تضمین نماید.
بنابراین، تشکیل هسته‌های نخبگانی مسأله‌محور در حوزه هوش مصنوعی، نقشی کلیدی در تدوین و پیشبرد رویکرد تمدنی و فعالانه ما نسبت به این فناوری ایفا می‌کند؛ رویکردی که ما را از یک مصرف‌کننده صرف به یک کنشگر مؤثر و الهام‌بخش در عرصه ملی و بین‌المللی تبدیل می‌کند.
باتوجه به اینکه هنوز یک هفته تا پایان ثبت‌نام فرصت باقی است، می‌توانید بفرمایید برنامه‌هایی که در ادامه برای این رویداد تدارک دیده شده چه مواردی است؟
حتماً. ما برای ارتقای سطح آگاهی شرکت‌کنندگان و فراهم کردن فرصت تعامل عمیق‌تر میان متخصصان و طلاب، دو بخش مهم تدارک دیده‌ایم:
- پیش‌نشست‌های تخصصی در مراکز فقهی: طی چند روز آینده، پیش‌نشست‌های متعددی را با همکاری مراکز فقهی مختلف در سطح قم برگزار می‌کنیم. هدف این پیش‌نشست‌ها، آشنایی مقدماتی و تخصصی طلاب و فضلای علاقه‌مند با ابعاد مختلف موضوع «مالکیت کلان‌داده‌ها» و هوش مصنوعی است. در این جلسات، متخصصان حوزه فقه، حقوق، اخلاق و فناوری‌های نوین حضور خواهند داشت تا از زوایای گوناگون به این مسئله بپردازند. این پیش‌نشست‌ها فرصت بسیار خوبی است تا ابهامات اولیه برطرف و بستر لازم برای ورود جدی‌تر به مباحث اصلی رویداد فراهم شود.
- برنامه روز جمعه (۲۸ دی‌ماه): روز جمعه آتی از صبح تا غروب رویداد مهمی را برگزار خواهیم کرد که به نوعی نقطه عطف برنامه‌های ما پیش از آغاز رقابت اصلی است. در این روز، اساتید مطرح کشوری از حوزه‌های فقه، حقوق، فناوری و مدیریت داده حضور خواهند داشت و از ابعاد گوناگون به موضوع مالکیت کلان‌داده و هوش مصنوعی می‌پردازند. هدف این است که شرکت‌کنندگان بتوانند با دریافت دیدگاه‌های تخصصی و عملیاتی، ذهنیت جامع‌تری به دست آورند و در ادامه، با تشکیل گروه‌های مسأله‌محور، وارد مسیر حل چالش‌های واقعی در این حوزه شوند. در واقع، این برنامه کمک می‌کند تا فعالان و علاقه‌مندان، با داشتن درک مشترک و پایه علمی و فقهیِ قوی، برای رقابت و کار تیمی جدی‌تر آماده شوند.
امیدوارم این رویداد با موفقیت برگزار شود و همه شرکت‌کنندگان بتوانند از آن بهره کافی ببرند.
من هم از شما و همکارانتان تشکر می‌کنم. امیدوارم این برنامه گامی مؤثر در مسیر تعالی علمی و عملی فعالان حوزوی و دیگر علاقه‌مندان به حوزه هوش مصنوعی باشد. برای همه عزیزان آرزوی موفقیت دارم.
انتهای پیام
نظر شما