خبرگزاری حوزه | گفت‌وگو یکی از ابزارهای اصلی ارتباط انسانی است که در فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. اما در دنیای امروز، این ابزار گاهی به ابزاری برای رقابت بدل می‌شود. این یادداشت به بررسی دقیق گفت‌وگو، تفاوت آن با مجادله و مباحثه، و همچنین نقش نیت در این فرآیندها می‌پردازد.
۱. تعریف گفت‌وگو
گفت‌وگو فرآیندی است برای تبادل نظر و هم‌اندیشی میان دو یا چند نفر که هدف آن درک بهتر دیدگاه‌ها، تبادل اطلاعات و رسیدن به حقیقت است. در گفت‌وگو، هدف غالباً اشتراک‌گذاری اندیشه‌هاست و نه پیروزی بر طرف مقابل. این فرآیند باید بر اساس احترام متقابل و با توجه به نظرات دیگران پیش رود.
۲. تفاوت گفت‌وگو با مجادله و مباحثه
گفت‌وگو با مجادله و مباحثه تفاوت‌های مهمی دارد. در مجادله، هدف غالباً پیروزی بر طرف مقابل است، نه نزدیک شدن به حقیقت. این رویکرد معمولاً به درگیری‌های لفظی یا حتی شخصی منتهی می‌شود. مباحثه به‌طور منطقی‌تر صورت می‌گیرد، اما هدف اصلی آن هم برتری دادن دیدگاه‌هاست، نه کشف حقیقت.
در مقابل، گفت‌وگو بر اساس احترام متقابل و تمایل به درک حقیقت استوار است. هدف آن هم‌افزایی اندیشه‌ها و رسیدن به یک فهم مشترک است.
۳. نیت در گفت‌وگو از منظر دینی و علمی
در آموزه‌های اسلامی، نیت و قصد در گفت‌وگو اهمیت ویژه‌ای دارد. قرآن کریم تأکید دارد که گفت‌وگو باید با نیت رسیدن به حقیقت و نزدیکی به خداوند باشد. در سوره حج، آیه ۴۷ آمده است:
"و اگر بگوید آن‌ها که به آن‌ها کتاب داده‌ایم، گفت‌وگویشان باید با نیت رسیدن به حقیقت و خداوند باشد."
اصول «جدال احسن» که در سوره نحل، آیه ۱۲۵ آمده، نشان می‌دهد که گفت‌وگو باید با زبان نرم و محترمانه و به‌منظور هدایت به سوی حقیقت باشد. این مفهوم بر اهمیت نیت خیر در گفت‌وگو تأکید می‌کند.
۴. گفت‌وگو؛ راهی به‌سوی حقیقت
گفت‌وگو زمانی مؤثر است که هدف آن جستجوی حقیقت و نه پیروزی بر دیگری باشد. در این فرآیند، علاوه بر بیان درست عقاید، شنیدن و درک نظرات دیگران نیز اهمیت دارد. همان‌طور که در حدیث نبوی آمده است:
"طلب علم از گهواره تا گور بر مسلمان فرض است."
نتیجه‌گیری
گفت‌وگو نه تنها به‌عنوان ابزاری برای ارتباط، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به حقیقت و رشد انسانی اهمیت دارد. در گفت‌وگو باید هدف اصلی، جستجوی حقیقت باشد نه پیروزی بر دیگران. این فرآیند باید با علم و آگاهی، و با نیت صاف و صادقانه هدایت شود.
بابک پورمیرزا
نظر شما