به گزارش خبرگزاری حوزه، فرا رسیدن لیالی قدر، شب‌هایی سرشار از معنویت و فرصتی بی‌نظیر برای نزدیکی به خداوند، این پرسش برای بسیاری مطرح می‌شود که چگونه می‌توان در این شب‌ها، با وجود مشغله‌های روزمره و وظایف زندگی، به بهترین نحو از برکات آن بهره‌مند شد.

برای یافتن پاسخی جامع و کاربردی به این سوال، با حجت الاسلام علی‌اکبر عبادی نیک، کارشناس مذهبی، به گفتگو نشسته‌ایم تا با بهره‌گیری از آموزه‌های دینی و سیره‌ی معصومین (علیهم‌السلام)، راهکارهایی را برای احیای هرچه بهتر شب‌های قدر ارائه دهند.

با تشکر از شما، موضوعی که در باورهای دینی ما مورد تأکید قرار گرفته، فضیلت شب قدر و اهمیت احیای آن است. روایات متعددی بر آمرزش گناهان در این شب تاکید دارند، به گونه‌ای که اگر کسی با توجه و توبه شب را احیا کند، خداوند تمامی گناهانش را می‌آمرزد.

از سوی دیگر، تلاش برای کسب روزی حلال به عنوان برترین عبادت شناخته می‌شود و در برخی موارد، حتی برتر از شب زنده‌داری در شب قدر دانسته شده است. حال این سوال به وجود می‌آید که آیا کارگری که پس از یک روز سخت کاری خسته می‌شود و نمی‌تواند شب را زنده‌داری کند، از فضیلت و آمرزش شب قدر محروم خواهد شد؟ آیا می‌توان این دو فضیلت را با هم جمع کرد و ارزش تلاش برای کسب روزی حلال در ترازوی الهی چگونه است؟

بسم‌الله الرحمن الرحیم

در سوال مطرح شده، دو نکته حائز اهمیت وجود دارد: نخست، عبادت در شب قدر به طور مؤکد توصیه شده است. سفارش شده که این شب را به عبادت بپردازید، چرا که مقدرات شما در این شب رقم می‌خورد. دوم، دعا و طلب ما در این شب، در مقدرات ما تأثیرگذار است. این نکته مورد تأکید قرار گرفته که عبادت در شب قدر، در سرنوشت سال ما مؤثر است.

در سیره و سنت معصومین (علیهم‌السلام) نیز می‌بینیم که ایشان به احیای شب قدر بسیار مقید بوده‌اند، به عنوان مثال، امام صادق (علیه‌السلام) در شبی که بیمار بودند، دستور دادند بسترشان را به مسجد ببرند و همچنان به عبادت مشغول بودندو همچنین، نقل شده است که حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، به ویژه در شب بیست و سوم، تلاش می‌کردند مقدمات بیدار ماندن فرزندانشان را فراهم کنند تا در طول روز استراحت کنند.

حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) برای بیدار نگه داشتن فرزندانشان در شب قدر، به صورت آن‌ها آب می‌پاشیدند. این نشان‌دهنده‌ی اهمیت ویژه‌ی این شب است.

هم در روایات و هم در سیره‌ی معصومین (علیهم‌السلام)، این موضوع کاملاً مشهود است که شب قدر، شبی مهم است و باید مقدمات بیدار بودن و عبادت کردن و ارتباط با خدای متعال را فراهم نمود.

از طرف دیگر، تلاش برای کسب و کار و کسب روزی حلال نیز از وظایف شرعی است و در مواردی، حکم وجوب دارد؛ کسی که خانواده دارد و نفقه (مخارج) خانواده بر عهده‌ی اوست، شرعاً موظف است برای تأمین معاش خانواده تلاش کند. تأمین این معاش، بخشی از واجبات و بیش از آن، جزو مستحبات است.

به هر حال، این موضوع در دین ما بسیار سفارش شده است؛ در برخی روایات، ۹ جزء از ده جزء عبادت، تلاش برای کسب روزی حلال ذکر شده و در روایاتی دیگر، تلاش برای کسب روزی حلال، هم‌رتبه با جهاد در رکاب پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قلمداد شده و به عنوان «کالمجاهد فی سبیل الله» معرفی شده است.

اما اگر کسی مجبور است شب قدر را در سر کار باشد و نتواند احیا بگیرد، با توجه به اهمیت شب قدر، باید مقدمات را طوری فراهم کند که حداقل به بخشی از عبادت این شب برسد.

نیازی نیست تمام شب قدر را به عبادت گذراند، به ویژه در این شب‌های زمستانی یا بهاری که طولانی هستند و از اذان مغرب تا اذان صبح، هفت هشت ساعت یا بیشتر فرصت وجود دارد، لازم نیست که فرد تمام این مدت را به عبادت بپردازد.

اگر کسی خسته است، می‌تواند استراحت کند و مثلاً دو ساعت پایانی شب را به عبادت اختصاص دهد با این کار، هم به فضیلت احیا و عبادت این شب می‌رسد و هم تا حدودی آن را درک می‌کند.

باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که حداقل بخشی از عبادت این شب را درک نمود. اگر ممکن است، روز قبل را استراحت بیشتری کنید یا کار را تعطیل کنید و یک یا دو ساعت پایانی شب را به عبادت بگذرانید و مقدمات را طوری فراهم کنید که بخشی از عبادت آن شب را درک کنید.

اگر شرایط برایش مهیاست (که بخشی از شب را احیا کند،) این کار را انجام دهد، اما اگر به هیچ وجه مقدور نیست و کسب روزی حلال یک وظیفه شرعی واجب است که باید به آن بپردازد و طبیعتاً خسته می‌شود، همان‌طور که قبلاً هم گفته شد، راه حل این است که حداقل بخشی از شب را به عبادت و بخش ابتدایی را به استراحت اختصاص دهد؛ یعنی تدبیری کند که بتواند هر دو را جمع کند.

اینکه بگوییم چون فرد کار دارد و خسته است، کل شب را بخوابد، ممکن است درک فضیلت شب قدر را با مشکل مواجه کند و شاید رسیدن به چنین نتیجه‌ای سخت باشد؛ البته، در شرایط عادی در روایات داریم که اگر کسی به جهت کسب روزی حلال خسته می‌شود و می‌خوابد، خود این حالت برایش عبادت و فضیلت محسوب می‌شود.

این مطلب در جای خود درست است، اما در خصوص شب قدر و به جهت اهمیت آن، به نظر می‌رسد فرد بهتر است تدبیری کند که حداقل بخشی از احیای شب قدر را درک کند. اما اگر واقعاً شرایطی پیش آمد که اصلاً امکان بیدار ماندن، حتی بخشی از شب را نداشت (مثلاً باید تمام روز را کار کند و تمام شب خسته و ناتوان باشد)، چاره‌ای نیست. می‌تواند در روز قدر مقداری تدارک کند.

در برخی روایات آمده است که روز قدر هم تا حدی فضیلت شب قدر را دارد، اگر فرضی بود که واقعاً به هیچ وجه مقدور نبود که آن شب یا حتی بخشی از آن را به احیا و عبادت بپردازد و هیچ راهی برایش وجود نداشت و از توانش خارج بود، خب، این دیگر واقعاً خارج از توانش است: «لایکلّف الله نفساً الّا وسعها». ان‌شاءالله خدا برایش خیر مقدر کند. همین که نیتش را دارد و نشانه‌ی صداقتش این است که سعی می‌کند در روز قدر مقداری جبران و تدارک کند. اما اصل اولیه، همان‌طور که عرض کردم، به جهت سفارش اکید و جایگاه خاص شب قدر، این است که سعی کند طوری تدبیر کند که حداقل بخشی از شب قدر را به احیا و عبادت اختصاص دهد و درک کند.

گفت و گو از: سمیرا گلکار