به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی در یکی از سخنرانی‌های خود به «شرح دعای روز بیست و دوم ماه مبارک رمضان» پرداختند که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
«اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیْهِ أَبْوابَ فَضْلِکَ، وَأَنْزِلْ عَلَیَّ فِیْهِ بَرَکاتِکَ، وَوَفِّقْنِی فِیْهِ لِمُوجِباتِ مَرْضاتِکَ، وَأَسْکِنِّی فِیْهِ بُحْبُوحاتِ جَنَّاتِکَ، یا مُجِیبَ دَعْوَةِ المُضْطَرِّینَ.»
«ای خدا در این روز به روی من درهای فضل و کرمت را بگشا، و بر من برکاتت را نازل فرما، و بر موجبات رضا و خشنودیت موفقم بدار، و در وسط بهشت‌هایت مرا مسکن ده، ای پذیرنده دعای مضطر پریشان.»
* فراز اول دعا؛ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیْهِ أَبْوابَ فَضْلِکَ
بسم الله الرحمن الرحیم، در تحلیل و تفسیر فراز نخست این دعای شریف، درخواست گشایش درهای فضل و کرم الهی مطرح شده است. این عبارت «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِیْهِ أَبْوابَ فَضْلِکَ» اشاره به مفهوم عمیقی در رابطه بنده با پروردگار دارد.
در این بخش از دعا، بنده از خداوند متعال درخواست می‌کند که درهای فضل و بخشش خود را به روی او بگشاید.
این درخواست بر پایه درک عمیق از تفاوت میان دو صفت الهی یعنی «فضل» و «عدل» استوار است.
فضل الهی به معنای بخشش و کرم بی‌حد و حصر خداوند است که فراتر از استحقاق بنده عمل می‌کند، در حالی که عدل الهی به معنای دریافت دقیق نتیجه اعمال است.
بر اساس آیه شریفه «ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ»، خداوند متعال بسیاری از خطاها و لغزش‌های بندگان را نادیده می‌گیرد و این همان تجلی فضل الهی است.
این مفهوم نشان می‌دهد که انسان در مقام بندگی باید همواره امیدوار به فضل و رحمت الهی باشد، نه آنکه خواستار محاسبه بر اساس عدل محض باشد.
در واقع، این فراز از دعا به ما می‌آموزد که در ارتباط با خداوند متعال، باید همواره چشم امید به فضل و کرم او داشته باشیم، زیرا اگر بنا بر محاسبه دقیق اعمال باشد، هیچ کس توان پاسخگویی در برابر عدل مطلق الهی را نخواهد داشت.
* فراز دوم دعا؛ وَأَنْزِلْ عَلَیَّ فِیْهِ بَرَکاتِکَ
در فراز دوم این دعای شریف، «وَأَنْزِلْ عَلَیَّ فِیْهِ بَرَکاتِکَ»، درخواست نزول برکات الهی مطرح می‌شود.
برکت در معارف اسلامی مفهومی عمیق و چندوجهی است که به معنای افزایش و رشد در خیر و نیکی است و می‌تواند در تمامی ابعاد زندگی انسان تجلی پیدا کند.
برکت در عمر، یکی از مهم‌ترین مصادیق برکات الهی است که در دو شکل متجلی می‌شود.
نخست برکت کمّی که همان طول عمر و زندگی طولانی است
و دوم برکت کیفی که به معنای بهره‌وری و اثرگذاری مثبت در طول حیات است.
تاریخ اسلام نمونه‌های برجسته‌ای از این برکات را در زندگی علما و بزرگان دین به ما نشان می‌دهد.
یکی از نمونه‌های بارز برکت در عمر و علم را می‌توان در زندگی علامه مجلسی مشاهده کرد که با تألیف بحارالانوار در ۱۱۰ جلد، میراثی ماندگار برای جامعه اسلامی به جای گذاشت.
همچنین شیخ عباس قمی با تألیف مفاتیح‌الجنان که پس از قرآن کریم، پرتیراژترین کتاب در جهان اسلام محسوب می‌شود، نمونه دیگری از این برکت الهی است.
برکت در مال نیز از دیگر جلوه‌های برکات الهی است که نمونه آن را می‌توان در زندگی افرادی چون محسن معصومی دید که با وجود ثروت متوسط، توانست ۱۷ خانه برای طلاب علوم دینی در قم و چندین خانه برای زائران در مشهد وقف کند.
این نوع برکت در مال، زمانی محقق می‌شود که دارایی در مسیر خیر و خدمت به جامعه اسلامی به کار گرفته شود.
برکت در علم و دانش جلوه دیگری از برکات الهی است که در قالب تربیت شاگردان، تألیف کتب ماندگار، خدمات علمی و اجتماعی، تدریس و منبر خود را نشان می‌دهد.
برای مثال، برخی از علما توانسته‌اند هزاران شاگرد تربیت کنند که هر یک به نوبه خود منشأ خدمات و برکات بسیاری شده‌اند.
در مقابل این نمونه‌های مثبت، افرادی نیز هستند که علی‌رغم داشتن منصب و جایگاه روحانیت، از برکت واقعی بی‌بهره‌اند.
صرف امام جماعت بودن یا پوشیدن لباس روحانیت، بدون فعالیت‌های علمی، تدریس، تألیف، یا خدمات اجتماعی، نمی‌تواند نشانه‌ای از برکت در عمر باشد.
بزرگان دین همواره تأکید داشته‌اند که روحانیون و طلاب علوم دینی باید علاوه بر وظایف عبادی، در زمینه‌های علمی، آموزشی و اجتماعی نیز فعال باشند.
آنها باید با تسلط کامل بر علوم دینی، از جمله صرف و نحو عربی، فقه، اصول و دیگر علوم اسلامی، در خدمت جامعه باشند و صرفاً به انجام وظایف ظاهری اکتفا نکنند.
فراز سوم دعا؛ وَوَفِّقْنِی فِیْهِ لِمُوجِباتِ مَرْضاتِکَ
در فراز سوم این دعای شریف، «وَوَفِّقْنِی فِیْهِ لِمُوجِباتِ مَرْضاتِکَ»، بنده از خداوند درخواست می‌کند که او را در انجام اعمالی که موجب رضایت خداوند است، موفق گرداند.
این موجبات رضایت شامل اعمال عبادی و خدمات اجتماعی است.
در ماه مبارک رمضان، اعمال عبادی خاصی توصیه شده است، از جمله:
خواندن دعای ابوحمزه ثمالی
قرائت دعای کمیل در شب‌های جمعه
خواندن دعای افتتاح در شب‌ها
اقامه نماز مستحبی دو رکعتی با سه مرتبه سوره توحید در هر رکعت
همچنین خدمات اجتماعی مانند کمک به نیازمندان، تهیه گوشت برای خانواده‌های بی‌بضاعت و کمک به تهیه جهیزیه از دیگر اموری است که موجب رضایت الهی می‌شود.
نکته مهم این است که تنها خواندن دعا بدون عمل به وظایف و خدمت به خلق خدا، نمی‌تواند به تنهایی موجب رضایت الهی شود.
فراز چهارم دعا؛ وَأَسْکِنِّی فِیْهِ بُحْبُوحاتِ جَنَّاتِکَ
در فراز چهارم این دعا، «وَأَسْکِنِّی فِیْهِ بُحْبُوحاتِ جَنَّاتِکَ»، بنده از خداوند متعال درخواست می‌کند که او را در مرکز و میانه بهشت ساکن گرداند.
واژه «بُحْبُوحات» در زبان عربی به معنای وسط و مرکز است، و این درخواست اشاره به جایگاه ویژه‌ای در بهشت دارد.
در روایات و معارف اسلامی، مکان‌های مختلف بهشت دارای درجات و ویژگی‌های متفاوتی هستند. محل استقرار انبیا و اولیای الهی در بخش‌های خاصی از بهشت است و هر منطقه از بهشت، ساکنان مخصوص به خود را دارد.
در مقابل، جهنم که در روایات به آن اشاره شده، محل نزاع و درگیری دائمی اهل آن است. در قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره شده که اهل جهنم یکدیگر را مقصر گمراهی و سقوط خود می‌دانند و دائماً با هم در نزاع هستند.
آنها یکدیگر را به خاطر اعمالی چون گمراه کردن، تشویق به گناه و فساد، سرزنش می‌کنند.
این درخواست برای سکونت در مرکز بهشت، علاوه بر جنبه معنوی آن، به صورت تمثیلی قابل درک است؛ همانطور که در دنیا نیز انسان برای سکونت و آرامش، مکانی دور از هیاهو و مزاحمت را ترجیح می‌دهد.
* فراز پایانی دعا؛ یا مُجِیبَ دَعْوَةِ المُضْطَرِّینَ
در فراز پایانی این دعای شریف، «یا مُجِیبَ دَعْوَةِ المُضْطَرِّینَ»، خداوند با صفت اجابت‌کننده دعای مضطرین و درماندگان خوانده می‌شود.
این عبارت که در متون دعایی به معنای «ای پاسخ‌دهنده به دعای بیچارگان» آمده، یادآور نقش منحصر به فرد خداوند در اجابت دعای نیازمندان است.
این بخش از دعا، مروری است بر درخواست‌های پیشین که شامل:
گشایش درهای فضل الهی
نزول برکات در زندگی
توفیق انجام اعمال موجب رضایت خداوند
سکونت در مرکز بهشت
در تبیین مفهوم برکت، می‌توان به نمونه‌های عینی از زندگی بزرگان اشاره کرد. از جمله مرحوم یاسری، امام جماعت مسجد ارک که با بهره‌مندی از برکات الهی توانست سی خانه برای نیازمندان تهیه کند.
ایشان علاوه بر خدمات اجتماعی، در هدایت افراد و جذب آنها به مسجد و فعالیت‌های دینی نیز موفق بود. حتی در مواجهه با افراد کمتر مذهبی، با رویکردی حکیمانه برای هدایت آنها تلاش می‌کرد.
برای دانلود صوت اینجا را کلیک کنید
نظر شما