خبرگزاری حوزه/ باز نشر؛ طی سالهای اخیر آیین این روز با نامگذاری «روز طبیعت» سمت و سوی دیگری یافته و از غلظت خرافات و آیین های موهوم کم شده و بر ارزشهای این روز افزوده شده است.
سیزدهمین روز فروردین را روز طبیعت نامگذاری کرده اند.
در میان عموم مردم این روز به نام روز «سیزده به در» معروف و مشهور است.
روزی که مردم عموما در آن از خانه ها بیرون می آیند و در دامان طبیعت به گشت و گذار می پردازند.
البته این روز با خرافات و گرایشها و باورهای غلط هم همراه بوده است.
مثل نحوستی که به آن نسبت می دهند یا مراسم گره زدن سبزی و رها کردنش در آب با پندارهای نسبتا عجیب و غریبی که برایش ساخته و پرداخته اند و... .
اما طی سالهای اخیر آیین این روز با نامگذاری «روز طبیعت» سمت و سوی دیگری یافته و از غلظت خرافات و آیین های موهوم کم شده و بر ارزشهای این روز افزوده شده.
اینکه یک روز در سال را به عنوان روز طبیعت بشناسیم و در آن موقع، به دامن دشت و صحرا و باغ و بستان روی آوریم و ضمن گذراندن ساعتی از وقت خویش در این مناطق، نسبت به طبیعت اطراف خود دقت و سرکشی و تأملی داشته باشیم و در عین با هم بودن و تجربه کردن لحظاتی مفرح و خوش، لحظاتی را هم به پاکیزگی طبیعت بگذرانیم همگی جزء برنامه های ارزشمند و آیین های انسانی و اسلامی بشمار می رود که نتایج خوب و درخوری را هم به همراه خواهد داشت؛ هم برای انسان، هم طبیعت و هم کلیت جامعه.
این آیین ها کاملا هم منطبق بر دستورات و آموزه های دینی ماست و در قرآن کریم و روایات و سیره معصومین(ع) بر دقت و تأمل در هستی و رعایت حرمت و حقوق طبیعت و خصوصا فضای سبز و درختان تأکید زیادی شده است.
قرآن کریم می فرماید: و أنزَلنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأنبَتنا فِیها مِن کُلِّ زَوجٍ کَریمٍ
و از آسمان آبی فرو فرستادیم و در آن (زمین) از هر نوع [گیاه]نیکویی رویاندیم
لقمان ، آیه ۱۰
و در آیه دیگری می فرماید: وَ أنزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأنبَتنا بِهِ حَدائِقَ ذاتَ بَهجَةٍ
و برای شما از آسمان آبی فرو آوردیم و به وسیله آن باغهای سرورانگیز رویاندیم
نمل ، آیه ۶۰
پیامبرصلی الله علیه وآله در بیانی زیبا و حکمت آموز می فرماید:
النَّظَرُ فی ثَلاثَةِ أشیاءٍ عِبادَةٌ : النَّظَرُ فِی وَجهِ الوالِدَینِ و فِی المُصحَفِ و فِی البَحرِ
نگاه کردن به سه چیز عبادت است : به صورت پدر و مادر ، به قرآن و به دریا
بحار الأنوار ، ج ۱۰
و علاوه بر این در حدیث دیگری می فرماید: لاتُحرِقُوا النَّخلَ و لاتُغرِقوهُ بِالماءِ و لاتَقطَعُوا شَجَرَةً مُثمِرَةً و لاتُحرِقُوا زَرعاً لأِنَّکُم لاتَدرونَ لَعَلَّکُم تَحتاجُونَ إلَیهِ
نخل را نسوزانید و آن را در آب غرق نکنید. درخت بارور را قطع نکنید و زراعت را به آتش نکشید ؛ زیرا شما نمیدانید ، شاید در آینده به آن نیازمند شوید
الکافی ، ج ۵ ، ص ۲۹
امام علی علیه السلام می فرماید:
النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ نُشرَةٌ
نگاه کردن به سبزه موجب شادابی است
نهج البلاغه ، حکمت ۴۰۰
امام صادق علیه السلام می فرماید:
لاتَطیبُ السُکنی إلّا بِثَلاثٍ : الهَواءِ الطَّیِّبِ وَ الماءِ الغَزیرِ العَذبِ و الأرضِ الخَوّارَةِ
زندگی با سه چیز خوش میشود : هوای پاک ، آب فراوان گوارا و زمین نرم و سست (آماده زراعت).
تحف العقول ، ص ۳۲۰
ایشان در بیان دیگری یادآور می شود:
النَّشوَةُ فی عَشَرَةِ أشیاءَ : المَشی و الرُّکُوبِ و الاِرتمِاسِ فِی الماءِ و النَّظَرِ إلَی الخُضرَةِ
شادابی در ده چیز است : پیاده روی ، [اسب] سواری ، آب تنی (شنا) و نگاه کردن به سبزه . . .
الخصال ، ص ۴۴۳
امام کاظم علیه السلام می فرماید:
ثَلاثَةٌ یَجلینَ البَصَرَ : النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ و النَّظرُ إلَی الماءِ الجاری و النَّظَرُ إلَی الوَجهِ الحَسَنِ
سه چیز دیده را روشنی میبخشد : نگاه به سبزه ، نگاه به آب جاری و نگاه به صورت زیبا . . .
و این همه، تأکید بر ارزش و اهمیت طبیعت و بهره گرفتن مادی و معنوی انسان از آن است.
اما بد نیست به این مناسبت مروری تاریخی و پژوهشی هم داشته باشیم بر موضوع سیزده به در و رسم و آیین های ایرانیان باستان در این روز و از عقبه چنین آموزه ها و پندارهایی آگاه شویم.
گفته می شود ایرانیان باستان در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده ایست به باغ و صحرا می رفتند و شادی می کردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره نوروز را به پایان میرسانیدند.
اما اگر در کتاب های تاریخی و ادبی گذشته اشاره ای به سیزده به در و هفت سین نمی‌یابیم آیا این رسم ها را باید پدیده ای جدید دانست و یا این که، رسمی کهن است، و به علت عام و عامیانه بودن در خور توجه نبوده و با معیارهای مورخان زمان ارزش و اعتبار ثبت و ضبط نداشته است؟
سیزده به در رسم و آیینی که بدین گونه در همه شهرها و روستاهای ایران همگانی است و در بین همهً قشرهای اجتماعی عمومیت دارد، نمی‌تواند عمری در حد دو نسل و سه نسل داشته باشد. علاوه بر این می دانیم کتابهای تاریخی و شعرهای شاعران، رویدادها و جشن های رسمی را که در حضور شاهان و خاصان دستگاه حکومتی بود، بیان و توصیف می کرد. ولی سیزده به در، رسمی خانوادگی و عام و به بیانی دیگر پیش پا افتاده و همه پسند (و نه شاه پسند) بود. از طرف دیگر، نوشتن رویدادهای روزی که رفتارها و گفتارهای خنده دار و غیر جدی، برای خود جایی باز کرده، توجه مورخ و شاعر را به خود جلب نمی کرد و شاید «نحس» بودن هم عاملی برای بیان نکردن بود و ...
تا کنون هیچ دانشمندی ذکر نکرده که سیزده نوروز نحس است بلکه قریب به اتفاق روز سیزده نوروز را بسیار سعد و فرخنده دانسته‌اند. برای مثال در آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، جدولی برای سعد و نحس بودن روز ها قرار دارد که در آن برای سیزدهم نوروز که تیر روز نام دارد، کلمهٔ سعد به معنی نیک و فرخنده آمده‌است. بعد از اسلام چون سیزدهم تمام ماه‌ها را نحس می‌دانند، به اشتباه سیزدهم عید نوروز نحس شمرده شد.
برخی از محققان عقیده دارند که عقیده به نحوست عدد سیزده اثری است که از ارتباط و مجاورت با عالم مسیحیت به زرتشتیان و بعد از آنان مسلمانان انتقال یافته‌است. اصل این عقیده به این صورت است که یهودای اسخر یوطی یکی از دوازده حواری مسیح نقشه کشید تا وی را تسلیم مخالفانش کند و قرار گذاشت تا وقتی وارد محفل مسیح شود، او را ببوسد تا دشمنان او بتوانند تشخیص دهند که کدامیک از افراد حاضر در محفل مسیح است. بدین ترتیب مسیح دستگیر شد و چون یهودای اسخر یوطی سیزدهمین فردی بود که به جرگه مسیح و یازده شاگرد دیگرش در آمد و شمارهٔ آنان به سیزده رسید مسیح گرفتار و محاکمه و به دار آویخته شد. عیسویان بدین علت عدد سیزده را شوم می‌دانند.
مشهور است که واژه ی سیزده به در به معنای « در کردن نحسی سیزده» است . اما وقتی به معانی واژه ها نگاه کنیم برداشت دیگری از این واژه می توان داشت. «در» به جای «دره و دشت» می تواند جایگزین شود .به عنوان مثال علامه دهخدا، واژه «در و دشت» را مخفف «دره و دشت» می داند.
چو هر دو سپاه اند آمد ز جای // تو گفتی که دارد در و دشت پای
یکی از معانی واژه «به» ، « طرف و سوی » می باشد . پس با نگاهی کلی می توان گفت واژه «سیزده به در» به معنای « سیزدهم به سوی در و دشت شدن» می باشد که همان معنی بیرون رفتن و در دامان طبیعت سر کردن را می دهد.
در کتابهای تاریخی پیش از قاجار اشاره‌ی مستقیم و دقیقی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما مهرداد بهار در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» خود اشاره‌ای کوتاه به جشن و پایکوبی مردم در اماکن عمومی و حتی بی‌روپوش و روبنده در خیابان آمدن زنان در دوران صفوی می‌کند که این موضوع نزدیک به آیین های سیزده به در می باشد.
آری؛ فارغ از همه این مباحث ومسائل باید گفت اینکه یک روز در سال را به عنوان روز طبیعت بشناسیم و در آن موقع، به دامن دشت و صحرا و باغ و بستان روی آوریم و ضمن گذراندن ساعتی از وقت خویش در این مناطق، نسبت به طبیعت اطراف خود دقت و سرکشی و تأملی داشته باشیم و در عین با هم بودن و تجربه کردن لحظاتی مفرح و خوش، لحظاتی را هم به پاکیزگی طبیعت بگذرانیم همگی جزء برنامه های ارزشمند و آیین های انسانی و اسلامی بشمار می رود که نتایج خوب و درخوری را هم به همراه خواهد داشت؛ هم برای انسان، هم طبیعت و هم کلیت جامعه.
نظر شما