حجت‌الاسلام والمسلمین فرج‌اللهی، مدیرمسئول فعلی مجله مکتب اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار مرکز خبر حوزه، با بازخوانی نحوه انتشار مجله مکتب اسلام گفت: به جرأت می‌توان گفت تنها تریبون رسمی شیعه در پنجاه سال قبل این مجله بود. به اتفاق شما مخاطبان ارجمند این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
*لطفا خودتان را معرفی کنید و از نحوه آشنایی و همکاریتان با مجله «مکتب اسلام» بگویید.
بنده، مدت‌ها قبل از انقلاب با مجله مکتب اسلام آشنایی داشتم و آن را مطالعه می‌کردم، ولی ارتباط تنگاتنگ من با این مجله، و فعالیت در آن، از سال 58 شروع شد که با پاسخ به نامه‌های رسیده، کارم را شروع کردم و در طول سالهای متمادی، در قسمت‌های مختف مجله فعالیت داشتم و بعد از درگذشت مرحوم آقای الهامی که مدیر مسئول مجله بود در سال 1379 به دستور حضرت آیت الله سبحانی مدیر مسئولی این مجله را به عهده گرفتم. همچنین از سال 80 نیز نگارش سلسله مقالاتی را در مجله شروع کردم که تاکنون تداوم داشته است.
*به نظر جنابعالی چه ضرورت‌هایی باعث شد چنین مجله‌ای از سوی حوزه علمیه منتشر بشود؟
بنابه اقرار آقایان علما از جمله آیات عظام سبحانی، مکارم‌شیرازی و... مجله مکتب اسلام اولین وتنها زبان گویای تشیع در رژیم گذشته بوده است، اولین شماره مجله مکتب اسلام که تنها یک نسخه از آن در آرشیو ما موجود است در آذر ماه سال 1337 منتشر شده است و این نشریه با توجه به خلأ آن موقع تا حدودی دغدغه‌هایی که بزرگان در این عرصه داشتند را مرتفع می‌کرد.
در این راستا بزرگانی از حوزه در زمان مرحوم آیت الله العظمی بروجردی جمع می‌شوند و این مجله را راه می‌اندازند.
مرحوم آقای دوانی نقل می‌کرد، مقالات اولین شماره که آماده شد، خدمت آقای بروجردی بردم تا نظر آقا را در مورد انتشار مجله جویا شوم، آقا فرمودند که بعد از مطالعه مقالات، جواب می‌دهد.
مرحوم آقای دوانی می‌گفتند، بعدا که خدمتشان رسیدم دلهره داشتم و می‌ترسیدم که آقای بروجردی، موافقت نکنند. خدمت آقا که رسیدم، فرمودند: بیا نزدیک‌تر بشین و مرا خیلی مورد تفقد قرار دادند و گفتند: به آقایان هیأت تحریریه سلام برسان و 2 هزارتومان هم برای کمک به نشریه تحویل بنده دادند و گفتند: من به فکر بودم که چنین کاری انجام شود، ولی اشخاصی را پیدا نمی‌کردم، اکنون که شما این کار را انجام دادید خیلی خوب است و نگران نباشید من از شما پشتیبانی می‌کنم.
*بنابراین می‌شود گفت مجله مکتب اسلام اولین تریبون رسمی حوزه علمیه و تشیع به صورت مکتوب به شمار می‌رود.
بلی واقعا چنین بوده است، البته این مجله علاوه بر این، یک ویژگی ممتاز دیگری هم دارد و آن این که بعد از «مکتب اسلام» نشریات دیگری هم منتشر شد، ولی تداوم نداشتند تعطیل شدند به هر حال مجله مکتب اسلام اولین نشریه صرفا مذهبی در آن دوره بوده است و انتشار آن به جز چند بار که توسط رژیم شاه، مجموعا حدود دو سال توقیف شد تا به حال تداوم داشته است و بیش از50 سال از عمر بابرکت آن می‌گذرد و تا کنون تعطیلی نداشته است این مجله، در سال 82 به خاطر قدمت و محتوای غنی در اولین جشنواره مطبوعات دینی به عنوان نشریه برتر انتخاب شد.
*چه عواملی باعث می‌شد که رژیم از انتشار مجله جلوگیری کند؟
این کار به بهانه‌های مختلفی صورت می‌گرفت و مشکل اینجا بودکه مجله اساسا با نظام شاه موافق نبود و رژیم در بعضی شماره‌ها که مطالب را علیه نظام تشخیص می‌داد، مجله را توقیف می‌کرد و یا از توزیع آن شماره، ممانعت به عمل می‌آورد حتی بعضی مواقع که نمی‌توانستند مانع انتشار مجله شوند آن صفحاتی که به مذاقشان خوش نمی‌آمد را جدا می کردند.
یک خاطره‌ای در این مورد نقل کنم؛ یکبار مجله فکاهی «توفیق» توسط رژیم توقیف شده بود و مدتی بعد از آن مجله«مکتب اسلام» هم توقیف شد.
مدیر مسئول مجله «توفیق» از روی مزاح یک بسته سماق به دفتر مجله «مکتب اسلام» فرستاده بود و رویش نوشته بود که شما هم توی قیف! شدید که هنوز هم این بسته سماق در دفتر مجله موجود است.
بالاخره رژیم به بهانه‌های مختلف مجله را توقیف می‌کرد، ولی با وساطت بعضی از علما از جمله آیت‌الله‌العظمی بروجردی و بعد‌ها توسط امام جمعه تهران و... رفع توقیف می‌شد.
آخرین بار هم که مجله، توقیف شد اوایل سال 57 بود که دربار مستقیما مانع انتشار مجله شده بود، البته این توقیف‌ها هم طوری نبود که دادگاه برگزار شود و حکم صادر کنند، از ساواک زنگ می‌زدند که نباید مجله منتشر شود.
*توزیع مجله به چه شکلی بوده است و این کار در حال حاضر چگونه شکل می‌گیرد؟
مجله قبلاً از دو طریق توزیع می‌شده است، یکی از طریق نمایندگی‌های مجله در شهرهای مختلف و دیگری از طریق جذب مشترک، از بین مشترکین افرادی هستند که از اوایل انتشار مجله مشترک بودند و اشتراکشان تا به امروز حدود 50 سال تداوم داشته است، حتی مجله در کشورهای خارجی هم مشترک داشته و الان هم در بعضی کشورها از جمله سوئیس مشترک داریم و بعضی از نمایندگی‌ها هنوز هم فعال هستند و به کار خود ادامه می‌دهند، ولی در حال حاضر توزیع مجله بیشتر از طریق اشتراک صورت می‌گیرد.
* علاوه بر مطالب دینی به مسائل دیگری هم که مورد نیاز جامعه باشد می‌پرداخت یا نه؟
بلی علاوه بر مطالب دینی مختلف از جمله تاریخ، تفسیر و... به مطالب مورد نیاز روز، مثل مسایل پزشکی و روانشناسی نیز می پرداخت از جمله دکتر صبور اردوبادی و دکتر منصور اشرفی که عضو کالج بین‌المللی جراحان بودند و در تبریز مطب داشتند و الان هم در قید حیات هستند برای مجله مطالب علمی پزشکی و روانشناسی با زبان ساده می‌نوشتند و به سوالات پزشکی مخاطبان پاسخ می‌دادند. دکتر منصور اشرفی تا دو سال پیش هم، برای مجله مقاله می‌فرستادند؛ حتی بعضی مواقع که برای حضور در مجامع علمی در خارج از کشور بودند، باز هم ارتباطش قطع نمی‌شد و از آنجا مطالب خود را ارسال می‌کرد. نکته جالب اینجاست که همه این همکاری‌ها بدون کوچکترین چشمداشتی صورت می‌گرفت و ایشان تاکنون یک ریال هم از مجله پول نگرفته است و در حال حاضر هم پسر ایشان با مجله ارتباط دارند و مقاله می‌فرستند.
*به نظر شما رمز موفقیت «مکتب اسلام» که باعث استقبال عمومی جامعه به این مجله شده بود چیست؟
همه موفقیت این مجله به خاطر اخلاص و اعتقادی بوده که مؤسسان آن اعم از اعضای هیأت تحریریه و هیأت مالی داشتند. لازم است بگویم که حدود ده نفر از بازاریان بزرگ تهران، هیأت مالی مجله بودند و در بازار از اعتبار بالایی برخوردار بودند و هر وقت که مجله با مشکل مواجه می‌شد، مساعدت می‌کردند. از کسانی که آن موقع در مجله فعالیت داشتند- از جمله آقای چاووشی که الان مسئول امور مالی مجله هستند- نقل می‌کنند که این آقایان از بزرگان بازار تهران بودند و علاوه بر اینکه به نشریه کمک مالی می‌کردند؛ آنقدر اعتقاد داشتند که حتی در بسته‌بندی نسخه‌های مجله هم کمک می‌کردند و روز‌های پنج‌شنبه و جمعه که مجله از چاپ خارج می‌شد اینها می‌آمدند و مثل یک کارگر ساده به بسته‌بندی مجلات مشغول می‌شدند و این نشان از اخلاص آنان دارد.
*این نشریه چه برکاتی در آن موقع داشته است؟
بزرگان زیادی از حوزه علمیه با این مجله همکاری داشتند؛ مثلا امام موسی‌صدر، مقالات اقتصادی می‌نوشتند و علامه طباطبایی و شهید بهشتی و مرحوم مطهری، شهید باهنر و... با مجله مرتبط بودند و مقالاتشان در آن چاپ می‌شد که این همکاری باعث می‌شد این بزرگان، ارتباط فکری بیشتری با همدیگر داشته باشند و این امر زمینه همکاری نخبگان حوزه را با همدیگر فراهم می‌کرده است.
ثمره این همکاری در جریان انقلاب و تداوم آن بیشتر به چشم می‌خورد، به گونه ای که همه این شخصیت‌ها در وقوع انقلاب، نقش فراوانی داشتند و بعد از انقلاب هم در نهادهای مختلف نظام اسلامی فعال بودند و سمت‌های مهمی را بر عهده داشتند.
از برکات دیگر این مجله، نقش آن در بیداری امت اسلامی و زمینه‌سازی وقوع انقلاب بود. سال 77 یا 78 چند نفر از خانه فرهنگی فرانسه همراه با یک مترجم به دفتر مجله آمدند و اظهار می‌داشتند ما در مورد عوامل مهم پیروزی انقلاب تحقیق کردیم و به این نتیجه رسیدیم که یکی از عوامل مهم آن، انتشار مجله مکتب اسلام بوده است و اذعان می‌کردند که بعد از تلاش فراوان و جستجوی زیاد دفتر مجله را پیدا کردند و...
موقعی که آنها به دفتر مجله آمدند و ساختمان کوچک و بسیار ساده مجله را دیدند خیلی تعجب می‌کردند که چنین مجله تاثیرگذاری که در دنیا صدا کرده از چنین جای کوچکی منتشر می‌شده است.
بعد از توضیح، آنها هم قبول کردند که همه برکات این مجله به خاطر تقوا، اخلاص موسسان و دست‌اندرکاران آن بوده است و افرادی که در این مجله تلاش می کردند تلاششان به خاطر خدا و اعتقادات دینی آنها بوده است.
* هم اکنون به چه نحوی منتشر می‌شود؟
مجله مکتب اسلام از اوایل به صاحب امتیازی آیت الله العظمی مکارم شیرازی منتشر می‌شد ولی بعد از سال شصت و شش، به خاطر مشغله‌های زیادی که به واسطه مرجعیت برایشان پیش آمده بود، صاحب امتیازی مجله را حضرت آیت الله سبحانی به عهده گرفتند و در حال حاضر مجله با صاحب امتیازی ایشان و زیر نظر هیأت تحریریه، به صورت ماهانه و مرتب منتشر می‌شود.
* در حال حاضر اعضای هیأت تحریریه چه کسانی هستند؟
هم اکنون اعضای هیأت تحریریه هفت نفر هستند که در رأس آنها آیت الله العظمی سبحانی قرار دارد و حجج اسلام والمسلمین احمد بهشتی، مهدی پیشوایی و یعقوب جعفری و آقایان محمود حکیمی و غلامرضا گلی زواره‌ای اعضای هیأت تحریریه هستند. البته علاوه بر اینها افراد دیگری هم با مجله همکاری دارند و برای آن مطلب می‌نویسند ولی اعضای هیأت تحریریه نیستند.
