علم فقه در همه عرصه های حکومتی، فردی، اجتماعی و ... دارای مبانی قوی و کاربردی است که می بایست آنها را استخراج ودر معرض عمل جامعه قرار داد. در نظام جمهوری اسلامی فقه به عنوان مهمترین منبع حقوقی محسوب می شود و به استناد اصل 4 قانون اساسی نباید قوانین و مقررات جاری کشور با فقه مغایرتی داشته باشد؛ بنابراین علم فقه و حقوق مجزای از یکدیگر نیستند و مشترکات بسیار فراوانی دارند که نمی توان به هیچ عنوان از ارتباط تنگاتنگ این دو علم چشم پوشی کرد.
این ترادف و پیوستگی موجب شد که چندی پیش انجمن علمی فقه و حقوق اسلامی در حوزه علمیه قم راه‌اندازی و به محلی برای بحث و نظریه پردازی علما، صاحب نظران، اندیشمندان و اساتید حوزه و دانشگاه در زمینه فقه و حقوق تبدیل شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه و رییس انجمن علمی فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، ضرورت و روند راه اندازی، برنامه ها و فعالیت های این انجمن را تشریح کرد که در پی می آید:
آغاز راه با پیام آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی
در سه نشست با حضور فضلا و اساتید حوزه و دانشگاه، مسئله راه اندازی انجمن فقه و حقوق حوزه علمیه قم تثبیت شد و پس از آن، جلسات هیئت مؤسس برای تکمیل اعضای انجمن برگزار شد که در این راستا، چهارم اسفند‌ماه سال 1390 مجمع عمومی انجمن با پیام آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی و با حضور 60 نفر از اساتید و پژوهشگران عضو آغاز به کار کرد.
در گام بعدی تثبیت، انجمن در ثبت شرکتهای سازمان ثبت اسناد و املاک به ثبت رسمی رسد و در مرحله تکمیل نیز پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن راه‌اندازی شد؛ البته نشریه علمی انجمن نیز در حال انتشار است.
عضویت 60 نفر استاد و اندیشمند در انجمن
انجمن فقه و حقوق حوزه دارای بیش از 60 عضو است که همگی آنها از اساتید و اندیشمندان برجسته حوزه و دانشگاه می‌باشند؛ چراکه شرط علمی پذیرش اعضا، حداقل اتمام سطح3 حوزه و یا دارای بودن مدرک فوق لیسانس دانشگاه است؛ از این رو افراد علاقه‌مند زیادی نتوانستند به عضویت انجمن در آیند؛ البته روند پذیرش عضو همچنان ادامه دارد و افراد می‌توانند در صورت تمایل و دارای بودن شرایط لازم، در این انجمن عضو شوند.
ضرورت توجه به کرسی‌های آزاداندیشی
با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در بحث کرسی‌های آزاداندیشی، انجمن فقه و حقوق حوزه نیز به صورت جدی به این عرصه وارد شد و تا کنون کرسی‌های نظریه پردازی، نوآوری و نقد و مناظره را برگزار کرده است. هدف از برگزاری این کرسی‌ها، بحث، اظهار نظر و ابراز عقیده است. بسیاری داری
نظریه‌ها و افکار مهمی هستندکه امکان نشر آن نیست؛ در این کرسی‌ها این نظریه‌ها مطرح و نقد و بررسی می‌شود.
برگزاری 3 کرسی آزاد اندیشی
در راستای اهداف راه اندازی و فلسفه وجودی انجمن‌های حوزه علمیه قم، فعالیت‌های زیادی انجام شده است و در این مدت کم, ثمرات ارزشمندی به همراه داشته است که از جمله آنها می توان به همکاری در برگزاری کرسی‌های نوآوری، نظریه پردازی و نقد و مناظره اشاره کرد. کرسی اول، با عنوان «فرزند‌خواندگی در اسلام» و کرسی دوم با عنوان «رؤیه الجدیده حول تحددی اسباب ملکیه و جدولها» که درباره این موضوع بحث می‌کرد که "آیا در اسلام ملکیت اسباب محدودیت دارد یا این که اسباب آن نامحدود است". کرسی سوم نیز با موضوع «تبیین باب ضمان نفوس در آینه تقویم» برگزار شد که با استقبال گسترده اساتید، طلاب و دانشجویان روبرو گردید.
خروجی این کرسی‌ها می‌تواند به صورت مقاله‌ای منتشر شود که برخی از این‌ها از سوی نهادهای مربوطه حمایت می‌شوند و به صورت کتاب و مقاله منتشر می‌شوند.
برگزاری نشست‌های علمی
در کنار کرسی‌های آزاد اندیشی، نشست‌های علمی متعددی از سوی انجمن فقه و حقوق اسلامی برگزار شد که نخستین آن، «آسیب‌شناسی و سیر تحولات لایحه قانون مجازات اسلامی» بود؛ قانونی در برآیند تصویب است که این قانون در این نشست آسیب‌شناسی شد، نشست دیگر «قرأ در معاملات جدید» بود که با حضور شخصیت‌های علمی برگزار شد و نشست علمی سوم نیز با موضوع «دو جنسیتی‌ها، تغییر جنسیت و چالش‌های آن در جامعه» برگزار گردید.
هدف از برگزاری این نشست‌های، این است که در حوزه علمیه قم بسیاری اشخاص هستند که از فضلا و اندیشمندان هستند ودارای تحصیلات حقوقی نیز می‌باشند؛ لازم بود از توانایی‌های علمی و نظریات آنها در این نشست ها بهره‌مند شویم.
فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی
مسئله آشنایی صاحب نظران و گروه های مختلف با فعالیت های انجمن، یکی از اولویت هاست؛ از این رو نشست‌های مشترکی برگزار می‌شود که از جمله آنها نشست اعضای انجمن با سفیر استرالیا و برخی شخصیت‌های مسلمان تأثیرگذار در این کشور بود که مطالب ارزشمندی میان اعضای انجمن و هیئت استرالیایی مطرح شد و آنها از نزدیک با فعالیت‌های انجمن آشنا شدند. دیدار اعضای انجمن با آیت‌الله تسخیری، مشاور مقام معظم رهبری و دبیر کل سابق مجمع جهانی تقریب و هیئت همراه ایشان نیز یکی دیگرا از نشست هایی بود که در آن گزارشی از فعالیت‌ها ارائه و نکات لازم دریافت شد.
اهداف بلند مدت 
اولین هدف ما این است که بتوانیم خدمتی به فقه و حقوق داشته باشیم. بر اساس پیش‌فرض این مسئله که فقه و حقوق اسلامی دارای تکامل می باشد، شکل گرفته است. اگر ما این تفکر را داشته باشیم که در عرصه فقه، نیازی به کار نیست؛ این تلاش معنایی ندارد، مگر این که کار انجام شده، خدمتی تبلیغی
و ترویجی باشد. حال اگر پیش فرض ما این باشد که از کتاب صد برگ فقه، تنها ده برگه ورق خورده است و زمینه خدمت به فقه وجود دارد؛ در این شرایط انجمن به سراغ موضوعات پرچالش و بحث برانگیز و مبتلابه رفته و با پیدا کردن آنها، این مسائل را در قالب کرسی‌ها و نشست علمی مورد بحث و بررسی کارشناسانه قرار می دهد.
پاسخ به نیازهای نظام
یکی از اهداف مهم در فعالیت‌های انجمن علمی فقه حقوق حوزه، پاسخ‌گویی به نیازهای نظام است. بسیاری از سؤالات از سوی قضات و دادگاه‌ها به مؤسسه تحقیقات فقهی قوه قضائیه ارسال می‌شود که این انجمن می‌تواند در این عرصه ورود کرده و پرسش‌ها را پاسخ دهد.
همچنین با توجه به مسئله مهم بیداری اسلامی، اگر این کشورها از ما تقاضای منبع علمی، فقهی و حقوقی برای برطرف کردن نیازهای گسترده خود داشته باشند، باید بتوانیم کتاب و جزوه‌ای در اختیار آنها قرار دهیم تا هرچند به صورت مختصر الگویی دینی برای زندگی اسلامی به آنان معرفی کنیم.
در کنار این فعالیت‌ها، با توجه به این که در حوزه و دانشگاه نیروهای فعالی حضور دارند که هنوز به اثبات نرسیده‌اند؛ یا این که از اساتید مطرح دانشگاه هستند، ولی در حوزه به اثبات نرسیده‌اند، یا این که در حوزه مطرح هستند، ولی در میان مجامع دانشگاهی شناخته شده نیستند؛ بنابراین، یکی از اهداف انجمن این بود که این افراد را به اثبات برسانیم. اگر انجمن بتواند تعدادی از این افراد را اثبات کند، به هدف خود رسیده است.
انجمن فقه و حقوق؛ تجلی وحدت حوزه و دانشگاه
اعضای انجمن فقه و حقوق علاوه بر اساتید حوزه، از اساتید مطرح دانشگاه نیز هستند و این مسئله تجلی عینی وحدت حوزه و دانشگاه که وحدتی کم هزینه و بدون آسیب و بنیادین است، می‌باشد.
زمانی که اساتید حوزه و دانشگاه و طلاب و دانشجویان با هم نشست‌هایی را برگزار می کنند، به راحتی می‌توان به وحدت میان این دو نهاد مهم و تأثیرگذار در مسیر جمهوری اسلامی ایران رسید.
انتقال نیازها به حوزویان و دانشگاهیان
در کنار اهداف و فعالیت‌های این انجمن، ارائه عرصه‌های کاربردی برای اساتید و پژوهشگران نیز در دستور کار قرارگرفته است؛ در حال حاضر پژوهشگرانی در حوزه هستند که نمی‌دانند چه باید بکنند، چرا که عرصه‌های کاربردی علوم به دست آمده را نمی‌دانند؛ بنابراین، انجمن به دنبال انتقال و تفهیم نیازها به حوزویان و دانشگاهیان است.
آسیبب‌ها و موانع در مسیر فعالیت ها
آنچه که به عنوان موانع بر سر راه فعالیت انجمن فقه و حقوق حوزه وجود دارد، در چند مانع اصلی قابل طرح است. نخستین آسیب، داشتن تصور اشتباه برای کار و فعالیت در این عرصه است؛ برخی گمان می‌کنند در عرصه فقه دیگر جایی برای کار وجود ندارد و تمامی کارها، توسط فقهای گذشته انجام شده است؛ ما باید بدانیم که کارهای زیادی در کنار خدمات گسترده فقها در این عرصه وجود دارد. باید به این باور برسیم که برای رسیدگی به کارهای انجام نشده، عرصه‌های زیادی پیش روی ما وجود دارد.
مانع دیگر این است که افرادی اهل کار و تلاش هستند، ولی اولویت ها را رعایت نمی‌کنند؛ این آسیب موجب می‌شود تا برخی عرصه‌ها مغفول بماند. همچنین آسیب دیگری که در این عرصه وجود دارد، تفکر نادرست نسبت به فعالیت انجمن می‌باشد؛ افرادی گمان می‌کنند تشکیلاتی مانند انجمن فقه و حقوق و جلسات آن، سر از بدعت درخواهد آورد، از این رو همواره از آن دوری می‌کنند.
آسیب مهم دیگر در این عرصه، ناپختگی‌هایی است که در این جلسات صورت می‌گیرد. امروز در حوزه نشست‌هایی تحت عنوان کرسی‌های آزاد اندیشی برگزار می‌شود و هر کس نظرات خود را می‌گوید، ولی در این انجمن، هر نظری نباید مطرح شود، چرا که این کار آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت؛ از این رو تلاش می‌کنیم مطالبی که در این انجمن مطرح می‌شود، همسو با هنجارهای فقهی باشد.
نگاه محوری به قرآن در فعالیت ها
پرداختن به مباحث قرآنی بخش دیگری از فعالیت‌های علمی انجمن می باشد که در این راستا راه‌اندازی نشریه‌ای با موضوع "قرآن و فقه و حقوق" در دستور کار قرار گرفت، در این نشریه، قرآن با نگاه فقهی و حقوقی محور قرار گرفته و به تبیین و تشریح آیات احکام قرآن می‌پردازد. می‌دانیم که اگر مجله‌ای از سوی یک انجمن علمی منشتر شود، دارای امتیاز علمی و پژوهشی خواهد بود. همین مسئله موجب می‌شود تا محققان و پژوهشگران به نوشتن مقاله ترغیب شوند.
با توجه به این که از سوی مراکز حوزوی و دانشگاهی، در عرصه فقه و حقوق نشریات زیادی منتشر می شود؛ از این رو از موضوعاتی که کمتر مورد توجه قرار گرفته، "فقه و قرآن" است که انجمن به آن می پردازد.
امروز نقشی که قرآن در فقه دارد، آن گونه که باید باشد، نیست و بیشتر مباحث فقهی، مباحث روایی است تا قرآنی؛ در حالی که ما می توانیم از کتاب آیات احکام بهره ببریم. همچنین اگر در مناظره علمی با برادران اهل سنت با محوریت قرآن سخن بگوییم؛ حرف ما قابل پذیرش‌تر خواهد بود؛ چون قرآن میثاق مشترک همه مسلمانان است و می‌تواند محور گفت‌وگو باشد؛ از این رو تصمیم گرفتیم نشریه‌ای در این موضوع منشتر کنیم.
در حال حاضر این نشریه تخصصی در مرحله کسب مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه است، با این حال در این فرصت، مقالاتی از سوی پژوهشگران نوشته شد که برخی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته، بناست دو فصلنامه فقهی و حقوقی به زبان عربی از سوی منتشر شود و در کشورهای همسایه توزیع گردد، هرچند چکیده مطالب به زبان‌های عربی و انگلیسی در پایان نشریه درج خواهد شد؛ البته با توجه به مسائل اقتصادی، محدودیت‌هایی در این عرصه است. البته در آینده این نشریه، انتشار آن به زبان عربی و توزیع آن در در نظر گرفته شده است؛
تعامل با نهادهای همسو 
یکی از سیاست‌های اصلی انجمن فقه و حقوق اسلامی، ایجاد تعامل با نهاد‌ها همسو و استفاده از ظرفیت‌های علمی آنها برای پیشبرد اهداف می‌باشد که در این راستا، با برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی فقه و حقوق و... اقداماتی ارزشمند در این عرصه انجام شده است.
همچنین به دنبال برگزاری نشست‌های راهبردی با اندیشکده فقه و حقوق اسلامی که مرکز الگوی اسلامی ایرانی است، برقراری تعامل با مدارس علمیه هستیم؛ در این راستا جلساتی را در مدرسه علمیه شهیدین و مدرسه عالی خاتم‌الأوصیا(عج) برگزار شده است.
امضای تفاهم‌نامه با نهادهای علمی
از دیگر اقدامات صورت گرفته در انجمن فقه و حقوق حوزه، انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با نهادهای علمی و پژوهشی در زمینه فقه و حقوق است که تا کنون با مرکز پژوهش‌های مجلس تفاهم‌نامه‌ای امضا شده و کارهای مشترکی نیز در این عرصه صورت گرفته است. با پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در زمینه برگزاری کرسی‌ها، تفاهم‌نامه‌ای منعقدشده است.
همچنین با توجه به رایزنی‌ها و نشست‌های برگزار شده، قرار است در آینده ای نه چندان دور، براساس تفاهم‌نامه همکاری میان انجمن فقه و حقوق اسلامی با پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پردیس قم دانشگاه تهران برنامه‌های مشترکی داشته باشیم.
انجمن فقه و حقوق حوزه با توجه به ظرفیت‌هایی که در اختیار و حضور اساتید و فضلای برجسته حوزه و دانشگاه، آمادگی دارد که با تمامی نهادهای علمی متقن برنامه‌های مشترکی برگزار کند.
لزوم آشنا سازی بدنه حوزه با مباحث حقوقی
یکی از رویکرد‌های مهم در فعالیت‌های انجمن، آشنا ساختن بدنه حوزه با مباحث حقوقی است، چرا که میان فقه و حقوق ارتباط زیادی وجود دارد. این مسئله در قانون اساسی نیز آمده است به گونه ای که بر اساس اصل چهارم قانون اساسی، کلیه قوانین و مقررات باید بر اساس موازین فقهی نوشته شود و شورای نگهبان بر آن نظارت کند.
اگر نهادی حوزوی و مدارس علمیه بخواهند در راستای دروس خود نشست‌هایی داشته باشند، با توجه به ظرفیت های انجمن فقه و حقوق و اساتیدی که از حوزه و دانشگاه در آن حضور دارند، می‌توانند موضوعات گسترده‌ای مانند مالکیت فکری، کنترل جمعیت، اجاره رحم، شبیه‌سازی، تغییر جنسیت، اجرای حقوق در زمان غیبت، اسیدپاشی، مباحث جرم‌شناسی، مسائل خانواده و...، با همکاری انجمن و در قالب برگزاری نشست‌های علمی در مدارس علمیه و نهادهای حوزوی، را مورد بحث و بررسی قرار دهند، علاوه بر آن موضوعات مطرح شده در این نشست ها مي‌تواند در موضوعات پایان‌نامه های طلاب مورد توجه قرار گیرد.
خدمات رسانی به اعضا
انجمن تلاش کرده خدماتی را به اعضا ارائه دهد تا کارهای علمی و پژوهشی آنان با سرعت و جامعیت بیشتری انجام شود، در این راستا، برگزاری کارگاه های آموزشی و ارائه تسهیلات دیگری از جمله این اقدامات می‌باشد.
نظر شما