برای آشنایی بیشتر با فعالیت های انجمن ادیان و مذاهب حوزه، خبرنگار خبرگزاری حوزه با محمد جواد صاحبی که سالهاست عهده دار مسئولیت این انجمن می باشد، به گفتگو نشسته که ماحصل آن در پی می آید:

شناخت ادیان و مذاهب از یکدیگر چه اهمیت و دستاوردهایی دارد؟

امروز دانش ادیان و مذاهب یک ضرورت است؛ چرا که می خواهیم هم با ادیان دیگر مانند مسیحیت و یهودیت و آئین زرتشت و در حوزه مذاهب با فرقه های مختلف اسلامی به تعامل و نقد بپردازیم؛ البته ابتدا باید زبان و ادبیات آنان و مسایل تاریخی و عقایدشان را عمیق بشناسیم تا بتوانیم در این زمینه تاثیر گذار باشیم. گاهی در مواردی موضع مشترک داریم، چنان که در برابر هجوم الحاد و بی دینی همه ادیان می توانند به اتفاق برسند وحتی در دفع شبهات ضد دینی با هم تعامل داشته باشند و یا مذاهب اسلامی در دفاع از اصول مسلم اسلام با هم متحد و هم قول باشند.

 گاهی ما به این دانش برای دفاع از عقایدمان نیاز داریم و باید دیدگاه دیگران و پیروان ادیان و مذاهب دیگر را نسبت به خودمان بدانیم و شبهات و سوالات آنها را بشناسیم تا بتوانیم پاسخ درست  را ارائه دهیم.

گاهی دوری ها و جدایی ها، تنفرها و انزجارها و حتی درگیری ها و تنش ها بین ادیان و مذاهب بر اثر عدم شناخت از یکدیگر است، ولذا شناخت ادیان و مذاهب و فرقه ها از یکدیگر سبب رفع سوء تفاهم ها خواهد شد و آنان را به یکدیگر نزدیک می کند.

مکتب تشیع از ویژگی های بسیار برجسته ای نسبت به سایر ادیان و مذاهب برخوردار است، آیا  به درستی به جامعه جهانی معرفی شده است؟

کارهایی زیادی انجام شده است، ولی تا نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. اگر می خواهیم چیزی را نقد و یا رد کنیم باید این مسئله آگاهانه باشد؛ چون هرگونه نسنجیدگی و ناپختگی در این عرصه آثار سوء و آسیب های فراوانی به ما وارد می کند؛ معتقدم  که امروز تشیع با ویژگی هایی مثل عقلانیت و طرفداری از عدالت، همگامی با مقتضیات زمان و سرمایه هایی که در فرهنگ غنی آن نهفته است می تواند افکار و قلوب را تسخیر کند، اما عدم آگاهی درست از این سرمایه ها و فرصت ها و امکانات سبب شده که بسیاری از عرصه ها را در اختیار رقبا قرار دهیم.

انجمن ادیان و مذاهب از چه سالی و با چه اهدافی تأسیس شد؟

این انجمن در سال 1382 تاسیس گردید. هدف از تشکیل آن همانند سایر انجمن ها، ژرفایی بخشیدن و توسعه مباحث دانش ادیان و مذاهب بویژه در حوزه علمیه قم، ایجاد فضای مناسب برای تضارب آراء و گفتگوی علمی میان نیروهای این حوزه، پرورش نیروی مناسب و متخصص در عرصه ادیان و مذاهب، زمینه سازی برای ساماندهی امر آموزش و پژوهش دررشته های مربوط به این موضوع و تشویق و ترغیب محققان و پژوهشگران به تعامل و همکاری با یکدیگر از طریق این تشکل است.

چه تعداد ی از محققان و پژوهشگران با انجمن در ارتباط هستند؟

تعداد 150 نفر محقق با این انجمن در ارتباط هستند که از این افراد حدود 40 نفر همکاری مداوم دارند؛ البته با موسسات متعددی در تماس هستیم و کارهای مشترک پژوهشی و تحقیقاتی نیز انجام داده ایم.

انجمن ادیان و مذاهب تاکنون چه فعالیت های مهمی داشته است؟

ادیان و مذاهب از حساس ترین حوزه های معرفتی و علمی است و متاسفانه در این حوزه به رغم اهمیتی که داشته، بسیار کم کار شده و تقریبا این مباحث در حوزه های علمیه معاصر مهجور بوده است، لذا کارهای متعددی در راستای آشنایی طلاب با دیگر ادیان و مذاهب صورت گرفته از جمله برگزاری کلاس های آموزشی آشنایی با ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی یا شرقی، برگزاری کارگاه آموزشی برای دبیران تربیتی استان تهران با موضوع "شیوه برخود با بهائیت"، برگزاری بیش از 20 نشست علمی با موضوعاتی چون "جریانات جدید در وهابیت"، "اسلام ستیزی درغرب"، "جایگاه اعیاد در ادیان"، "امام علی( ع) از نگاه مذاهب"، "جایگاه نیایش در ادیان" و ... ؛ البته در این عرصه انجمن با برخی نهادها و مراکز مانند جامعه المصطفی العالمیه، دبیرخانه دین پژوهان کشور، کتاب سال حوزه، و... همکاری داشته است.

 در بحث پژوهش هم طرح های پژوهشی مهمی را عهده دار بوده است مانند ممیزی علم ادیان ومذاهب در کشور، نیاز سنجی و اولویت گذاری رشته ادیان و مذاهب در حوزه علمیه، ممیزی علم عرفان اسلامی، انتشار فصلنامه علمی تخصصی در موضوعات ادیان و مذاهب که در کشور به نوبه خود کاری جدید می باشد، برخی از این طرح ها متونی هستند که در اختیار مراکز علمی و دانشگاهی و حوزوی قرار گرفته است، علاوه بر آن درباره ادیان ابراهیمی، شرقی و مذاهب اسلامی و شیعه شناسی نیز پژوهش هایی در دست اجراست.

نیازسنجی چه جایگاهی در تدوین طرح های پژوهشی انجمن دارد؟

انجمن عهده دار طرح ممیزی علم ادیان و مذاهب است و بعد از سه سال تلاش در مرحله به روز رسانی این طرح هستیم؛ طرح ممیزی علم عرفان هم به سامان رسیده، همچنین طرح نیازسنجی علوم و مذاهب نیز انجام شده است؛ این طرح ها از جمله طرح های راهبردی و مورد نیاز نظام در عرصه سیاستگذاری می باشند.

آیا از متفکران و پژوهشگران سایر ادیان و مذاهب برای حضور در نشست های انجمن دعوت به عمل آمده است؟

بله، در نشست هایی که برگزار شده از محققین و متفکرین ادیان و مذاهب دیگر دعوت شده است؛ به طور مثال از آقایان آرش آبایی از صاحب نظران کلیمی مذهب، ماموستا راستی، امام جمعه سنندج و ... که در فضایی صمیمی به بیان دیدگاه های خود پرداخته اند و گاهی به مناسبت هایی محققان سایر ادیان و یا از فرقه های اسلامی و کسانی که جایگاه علمی و اجتماعی داشته اند، در جلسات حضور پیدا کرده اند و در یک فضای آزاد و باز نظرات خویش را مطرح کردند؛ از طرفی هم این مجال را داده ایم که هرکدام از حاضران نقدی ویا پرسش داشته در میان بگذارد از اینروتمام جلسات با تفاهم انجام رسیده است.

تاکنون چه آثاری از سوی انجمن منتشر شده است؟

تاکنون بیش از 8 جلد کتاب با عناوین:  "آشنایی  با فرق تشیع" " آشنایی با فرق تسنن"  منتشر شده که به صورت متن درسی در اختیار حوزه ها و دانشگاه ها قرار گرفته است، کتاب "اسلام ستیزی در غرب"، "سنت گفتگو و مناظره"، "درسنامه ادیان شرقی"،" درسنامه ادیان ابراهیمی"، "2جلد فصلنامه علمی تخصیصی" و7شماره جزوات اطلاع رسانی وخبرنامه  منتشر شده و کتاب "شیعه شناسی" "فصلنامه شماره 3 بارویکرد مطالعات علمای شیعه در ادیان" نیز در دست تدوین و نگارش است.

با توجه به موضوع فعالیت انجمن و لزوم حضور در عرصه های بین المللی، آیا در این زمینه فعالیتی داشته اید؟

فعالیت های فرامرزی کمی دشوار است و این مسئله منحصر به انجمن ادیان و مذاهب نیست و تمام گروه های علمی با این مشکل مواجه هستند و به همکاری دولت و دستگاه های اجرایی نیاز است و باید زمینه های بین المللی و بودجه و امکانات فراهم شود، اما اعضای انجمن گاهی سفرهای مطالعاتی به برخی کشورها داشته اند و مقالات علمی را در کنگره های مختلف ارائه کرده اند؛ البته حضور بیشتر در عرصه بین الملل، نیاز به زمان، امکانات و همراهی و پشتیبانی حوزه و دولت و فراهم شدن شرایط در خارج از کشور دارد.

انجمن با چه مشکلات و موانعی روبروست؟

مشکلات در همه رشته ها و علوم وجود دارد، شاید یکی از مسایلی که عنوان می شود، مسایل مالی و سخت افزاری باشد، اما به اعتقاد بنده این مشکل، مشکل کوچکی است و هیچ وقت از این مشکل سخن نگفته ام، اما در برخی دانش ها همچون علم ادیان و مذاهب مسائل نرم افزاری اهمیت فراوانی دارد، به ویژه با توجه به حساسیت هایی که در جامعه و حوزه وجود دارد؛ البته امیدواریم مشکلات یکی پس از دیگری حل شود و بتوانیم به اهداف کلان ترسیم شده دست یابیم.

از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، سپاسگزارم

بنده هم از دست اندرکاران امر خطیر اطلاع رسانی در حوزه تشکر می کنم و امیدوارم روز به روز در این عرصه مهم و تاثیرگذار موفق باشید، انشاءالله.