صحن مدرسه علمیه طالبیه تبریز، همه روزه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، هم قرینی این مدرسه علمیه با بازار تاریخی تبریز، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان، موجب شده تا عموم مردم با عبور از محوطه داخلی این مدرسه وارد بازار شوند. شاید این ترددها در برخی از مواقع، باعث ایجاد سر و صدا و یا مزاحمت برای تحصیل طلاب می‌شود، اما گاهی نیز صحنه‌هایی جالبی را رقم می زند؛ آشنایی رهگذران و گردشگران با نحوه  تحصیل و زندگی طلاب علوم دینی از جمله آنهاست.

به گزارش خبرگزاری حوزه از تبریز، منطقه آذربايجان به ويژه تبريز همواره در ميهن اسلامی ايران یکی از مراکز مهم علمی بوده است و در اين ميان، نقش حوزه‌های علميه در گسترش علوم و معارف در اين خطه غير قابل انكاراست؛ در این بین مدرسه علميه طالبيه تبريز در قرون اعصار متمادی، نزديک به چهار قرن، علمای بنامی را تربیت و به جهان تشيع و مكتب اهل بيت عصمت و طهارت(ع) تقديم کرده است.

عمارات غربی و شمالی این مدرسه شامل حجره‌‌های پایینی و بالایی کوچکی هستند که طلاب دینی به صورت شبانه‌ روزی در آنها اقامت دارند. عمارت شرقی شامل کتابخانه و ساختمان نوسازی شده‌ای است که در سال 1367 هـجری قمری ساخته شده است.

عمارت شمالی در نیمه دوم قرن یازدهم هجری از سوی حاج طالب‌خان، پسر حاج اسحاق تبریزی ساخته شد و در سال 1087 هـ ق پس از پایان ساخت عمارت طالبیه، در‌آمد مستقلاتی برای آن وقف شده است. عمارت ضلع شرقی مدرسه یعنی کتابخانه و مدرسه جدید در سال 1327 شمسی به همت مرحوم حاج محمد باقر خویی کلکته‌چی یکی از بازرگانان تبریز ساخته شد.

بالای درب بزرگ ورودی مدرسه طالبیه، زیر طاق مقرنس زیبای مدخل مدرسه، دو سنگ نبشته مرمری نفیس نصب شده که فرمان بخشش مالیات و عوارض شهر از سوی فتحعلی شاه قاجار را در خود دارد؛ اثر ارزنده‌ای که در صحن این مدرسه به‌ جا مانده، حوضچه سنگی یکپارچه‌ای به شکل جام زیبایی از سنگ سیاه تراشیده شده است.

خبرنگار خبرگزاری حوزه برای آشنایی بیشتر با سابقه تاریخی و فرهنگی و فعالیت های مدرسه علمیه طالبیه تبریز، با حجت الاسلام والمسلمین وثوقی مدیر این مدرسه علمیه گفتگو کرده است که در ادامه می‌آید:.

سابقه تاريخی و فرهنگی مدرسه طالبیه

مدرسه علميه طالبيه تبريز درسال 1087 هجری قمری توسط فرد خير و دين‌داری به نام مرحوم حاج طالب خان، فرزند حاج اسحق تبريزی احداث و برای تربيت طلاب علوم دينی و همچنین گسترش انديشه ‌ها‌ی شيعی وقف گرديد و از آن پس، محل درس و بحث علما و بزرگان دينی خطه آذربايجان شد که خيل عظيمی از روحانيون و مجتهدين توانمند را تقديم جهان اسلام کرد. اين مدرسه همواره به عنوان مركز ثقل فعاليت‌های فرهنگی و دينی محسوب می شد و محل مراجعه مردم دينمدار تبريز و حتی شهرهای همجوار بوده است.

موقعيت جغرافيايی مدرسه طالبيه بسيار ممتاز بوده ات، چرا که در مركز شهر، در كنار مساجد بزرگ، به ویژه مسجد جامع و بازار تاريخی تبریز قرار دارد به طوری که همواره محل مراجعه عموم مردم بوده و اكثر مراسم‌ فرهنگی، اجتماعی و مذهبی تبريز در همين مكان برگزار می‌شود. علاوه بر آن، به دليل قرار گرفتن در شمال غرب كشور، طلاب زيادی از استان‌های همسايه برای ادامه تحصيل به اين مدرسه مراجعه می‌کنند.

مدرسه طالبیه تبریز از همان ابتدای تأسیس، فعالیت‌های زیادی داشت، یکی از اساتید حوزه علمیه می‌گفت: وقتی صحبت از نقش مدرسه فیضیه در شکل‌گیری انقلاب اسلامی به میان می‌آید، به دنبال آن، نام مدرسه علمیه طالبیه تبریز نیز به زبان می آید. این مدرسه، ابتدا در دو طبقه ساخته شده بود اما بعد از انقلاب اسلامی و توسعه مدرسه، به سه طبقه افزایش پیدا کرد و مناره و درب ورودی آن نیز بعد از انقلاب اسلامی احداث شد.

بزرگانی که در حوزه طالبیه تحصیل کرده اند

در طول تاريخ تعداد زیادی از بزرگان علوم سابقه تحصيل در اين حوزه علمیه را دارند، برای دوره معاصر می توان به انديشمندانی چون حضرات آيات تبريزی، قاضی طباطبایی، امينی، طباطبائی، جعفری، سبحانی، مجتهد شبستری و...اشاره نمود.

در حال حاضر نیز در مدرسه علوم دينی طالبيه، پايه‌های 7 تا 10 حوزوی و همچنين درس خارج فقه به صورت منظم و تحت برنامه مصوب شورای عالي حوزه‌های علميه كشور در حال برگزاری است.

نقش طالبیه در انقلاب اسلامی و تقدیم شهید

خطه آذربايجان در صف مقدم مبارزات عليه رژيم ستمشاهی قرار داشت و روحانيون اين منطق، همراه با مردم متدین تبریز در اين حركت بزرگ، نقش بسزایی ايفا کردند و حوزه علميه طالبيه محل بحث و بررسی های سياسی و اجتماعی روحانيون و طلاب بود و حركت‌های انقلابی و اسلامی در اين محل برنامه ريزی می شد و به مردم انتقال می‌داد اكثر اجتماعات دينی و مذهبی عليه رژيم طاغوت نیز در اين محل و مسجد جامع كنار آن برگزار می‌شد.

روحانيون و طلاب اين مدرسه دوشادوش ساير اقشار امت اسلامی، شهدای گران‌قدری را تقديم انقلاب اسلامی کرده است. شهيدانی همچون حجت الاسلام والمسلمين شهيد حسين پورتوانا، حجت الاسلام و المسلمين شهيد سيداحمد حيدری موسوی و... از اين جمله ‌اند.

برپایی دروس خارج فقه و اصول

فضای این مدرسه علمیه در گذشته، معنوی و روحانی بود، ما نیز تلاش می‌کنیم مدرسه امروز نیز این گونه باشد، جو و فضا مدرسه به خودی خود انسان را به درس و بحث و تدریس فرامی خواند و نیازی به تاکید به طلاب ندارد.

در گذشته 300 طلبه در این مدرسه تحصیل می‌کردند، حتی کتابخانه جعفریه نیز به عنوان مدرس استفاده می‌شد. امروز در حدود 230 طلبه در این مدرسه تحصیل می‌کنند.

پایه‌های 7 تا 10 در این مدرسه علمیه تدریس می‌شود، یعنی طلبه متقاضی ورود به این مدرسه، باید در ابتدا پایه شش را در مدارس دیگر به اتمام رسانده باشد تا جواز ورود به این مدرسه را کسب کند، البته قبل از پذیرش طلبه نیز مصاحبه ورودی برگزار می‌شود. در سال تحصیلی جدید، تعداد 54 نفر در پایه هفت، جذب این مدرسه علمیه شدند.

همچنین درس خارج فقه توسط آیت الله مجتهد شبستری در این مدرسه دایر است، ایشان با تمامی مشغله‌هایی که دارند، کرسی درس خارج را راه‌اندازی کردند. درس خارج اصول نیز توسط حجت الاسلام والمسلمین شریفی، تدریس می‌شود. همچنین مرکز تخصصی شیعه شناسی که قبلا در مدرسه علمیه حضرت ولی عصر(عج) تبریز مستقر بود، به این مدرسه منتقل شد.

دروس آزاد نیز در محل این مدرسه علمیه تدریس می‌شود که عموم مردم و بویژه بازاریان می‌توانند در آن شرکت کنند، این دروس به صورت روزانه برگزار می‌شود. از خداوند می‌خواهیم که این مدرسه دوباره رونقی بگیرد تا علامه های دیگری را به جامعه تحویل دهد، البته طلبه های امروز نیز به خوبی تحصیل می‌کنند.

‌ فعالیت مرکز پاسخگویی به شبهات دینی

صحن مدرسه علمیه طالبیه همه روزه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، راه‌ اندازی مرکز پاسخگویی به شبهات در این مرکز علوم دینی، ضرورتی انکارناپذیر برای تبلیع معارف اسلامی بود. هم اکنون تعدادی از مراکز غیردولتی، دفاتر مراجع تقلید و همچنین دفتر امام جمعه تبریز مشغول پاسخگویی به شبهات هستند، اما راه‌اندازی مرکزی جامع برای این مسأله ضرورت داشت. مرکز پاسخگویی به شبهات دینی حوزه علمیه طالبیه به عنوان دومین مرکز تخصصی پاسخگویی به شبهات و احکام دینی تبریز در صحن حوزه علمیه تاریخی طالبیه راه‌اندازی و افتتاح شد.

این مرکز با مشارکت مدرسه، همه روزه به صورت حضوری، اینترنتی و یا تلفنی، آماده پاسخگویی به شبهات و سؤالات دینی مردم خواهد بود.

برپایی نمایشگاه دائمی کتاب

کتابخانه جعفریه مدرسه بیش از شش هزار عضو دارد و روزانه 400 نفر همزمان از فضا، امکانات کتابخانه و قرائت‌خانه آن استفاده می‌کنند، این کتابخانه با مساحت 4 هزار متر مربع با امکانات قرائت‌خانه ای و رایانه ای فعالیت می‌کند.

در این کتابخانه بیش از 30 هزار جلد کتاب مرجع و 350 کتاب خطی، سنگی و سربی وجود دارد، به غیر از طلاب علوم دینی تبریز، دانش آموزان، دانشجویان و همچنین پژوهشگران شهر نیز می توانند از منابع این کتابخانه استفاده کنند.

همچنین نمایشگاه دائمی کتب حوزوی و نرم‌افزار‌های دینی در این کتابخانه بنا به درخواست حوزویان و با هدف تسهیل در دسترسی طلاب به کتاب‌های حوزوی، فقهی، کلامی، فلسفی، اصولی و ... راه‌ اندازی شده است. این نمایشگاه دائمی همه روزه غیر از روزهای تعطیل در کنار کتابخانه جعفریه، در صحن مسجد جامع و حوزه علمیه طالبیه، با امکانات مختلف از جمله اینترنت آماده میزبانی از عموم مردم به ویژه طلاب و اساتید حوزوی است.

کار ساخت کتابخانه عمومی جعفریه در سال1381، به درخواست و نظارت آیت ‌الله مجتهد شبستری، نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی انجام شد. البته کتابخانه دیگری با نام دیانت نیز در محوطه داخلی مدرسه علمیه در اختیار طلاب قرار دارد که دارای کتاب‌های تخصصی است و محققان می توانند از منابع آن نیز بهره‌مند شوند.

تردد مردم در محوطه داخلی مدرسه علمیه

صحن مدرسه علمیه طالبیه به دلیل قرار گرفتن بازار تاریخی تبریز در کنار این مدرسه، همه روزه میزبان گردشگران داخلی و خارجی است، البته عبور و مرور مردم از داخل این مدرسه، در برخی از مواقع باعث ایجاد سر و صدا و مزاحمت برای تمرکز و تحصیل طلاب می‌شود.

با نظر به این‌که راه‌های دیگری برای ورود مردم به بازار تاریخی تبریز وجود دارد، این مساله در جلسه شورای عالی حوزه علمیه مطرح می‌شود تا این مشکل مرتفع شود، البته حضور مردم در محوطه داخلی مدرسه علمیه و آشنایی با نحوه تحصیل و زندگی طلاب از آثار مثبت این مساله است.

گزارش: بیت اله احمدی