به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به بررسی عواملی که مانع از افزایش روزی می شود پرداخته است.
عوامل نابودی برکت ها
1. فساد نیّت
امام علي علیه السلام می فرماید: «عِنْدَ فِسَادِ النِّیَّةِ تَرْتَفِعُ الْبِرْکَةِ»؛ [1] هرگاه نیّت فاسد باشد، برکت برداشته می‌شود.
حضرت امام صادق علیه السلام نیز می فرماید: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَنْوِی الذَّنْبَ فَیُحْرَمُ رِزْقَهُ»؛ [2] همانا مؤمن، نیّت گناه می‌کند، [در نتیجه] از روزی اش محروم می‌شود.
2. گناه و کارهای بد
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «أَرْبَعَةٌ لَا تَدْخُلُ بَیْتاً وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ إِلَّا خَرِبَ وَ لَمْ یُعْمَرْ بِالْبَرَکَةِ الْخِیَانَةُ وَ السَّرِقَةُ وَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ الزِّنَا»؛ [3] چهار چیزند که یکی از آنها وارد هیچ خانه‌ای نمی شود؛ مگر آنکه [آن خانه] خراب می‌شود و هرگز با برکت و آباد نمی شود: خیانت، دزدی، شراب خواری و زنا.
حضرت علي علیه السلام مي فرماید: «الْبَغْیُ یُزِیلُ النِعَم»؛ [4] ستم، نعمت ها را نابود می‌سازد.
همچنین آن حضرت فرمودند: «مُدَاوَمَةُ الْمَعَاصِی تَقْطَعُ الرِّزْق»؛ [5] تداوم گناه، رزق را قطع می‌کند.
آن حضرت در جای دیگر نیز فرمود: «از گناهان بپرهیزید که [وقتی] شخصی گناه می‌کند، روزی اش حبس می‌شود.» [6]
3. ترک امر به معروف و نهی از منکر
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «لَا یَزَالُ النَّاسُ بِخَیْرٍ مَا أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ فَإِذَا لَمْ یَفْعَلُوا ذَلِکَ نُزِعَتْ مِنْهُمُ الْبَرَکَاتُ وَ سُلِّطَ بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ نَاصِرٌ فِی الْأَرْضِ وَ لَا فِی السَّمَاء»؛ [7] تا وقتی که مردم امر به معروف و نهی از منکر می کنند و یکدیگر را در خوبی و تقوا یاری می رسانند، همواره در خیر و نیکی هستند؛ ولی هنگامی که چنین نکنند، برکت ها از آنان جدا می شود و برخی بر برخی دیگر مسلّط می شوند و برایشان هیچ یاوری نخواهد بود؛ نه در زمین نه در آسمان.
4. فحّاشی و دشنام به مسلمان
امام صادق علیه السلام می فرماید: «مَنْ فَحُشَ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ نَزَعَ اللَّهُ مِنْهُ بَرَکَةَ رِزْقِهِ وَ وَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ وَ أَفْسَدَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَه‌ُ»؛ [8] هر که به برادر مسلمانش دشنام دهد، خداوند برکت روزی اش را از او می‌گیرد و او را به خودش وا می‌گذارد و زندگی اش را برایش تباه می‌کند.
5. داوری ظالمانه
ابو ولّاد در محضر امام صادق علیه السلام جريان یک داوری ناحقّ را نقل کرد که امام علیه السلام هم آن را نمی پسندید؛ آنگاه حضرت فرمودند: «فِی مِثْلِ هَذَا الْقَضَاءِ وَ شِبْهِهِ تَحْبِسُ السَّمَاءُ مَاءَهَا وَ تَمْنَعُ الْأَرْضُ برکت‌ها»؛ [9] در مثل این داوری و همانند آن است که آسمان، آب خود را و زمین، برکت خود را دریغ می‌کند.
6. سبک شمردن نماز و نماز جمعه
در ضمن روایتی از پيامبر صلی الله علیه و آله) دربارة مصیبت هایی که به سبک شمارندۀ نماز می‌رسد، آمده است: ... امّا پیامدهای دنیویِ سبک شمردن نماز عبارت است از:
الف) خداوند، برکت را از عمرش برمی‌دارد.
ب) برکت از روزی اش می‌رود.
ج) سیمای صالحان را از چهره‌اش می زداید.
د) هر عملی که انجام می‌دهد، پاداش نمی یابد.
هـ) دعایش به آسمان بالا نمی‌رود (قبول نمی‌شود.)
و) در دعای صالحان، بهره‌ای نخواهد داشت. [10]
7. ناسپاسی و کفران نعمت
امام علي علیه السلام در این باره می فرماید: «سَبَبُ زَوَالِ النِعَمِ الْکُفْرَانُ»؛ [11] ناشکری، سبب نابودی نعمت هاست.
8. بی‌توجّهی به نیازمندان
امام علی علیه السلام مي فرماید: «إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَخْتَصُّهُمُ اللَّهُ بِالنِّعَمِ لِمَنَافِعِ الْعِبَادِ فَیُقِرُّهَا فِی أَیْدِیهِمْ مَا بَذَلُوهَا فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ ثُمَّ حَوَّلَهَا إِلَی غَیْرِهِم»؛ [12] خداوند گروه هایی دارد که ـ برای سوددهی به مردم ـ نعمت ها را به آنان ارزانی می دارد و تا وقتی از آن نعمت ها ببخشند، آنها را برایشان نگه می‌دارد. پس هرگاه از بخشش دریغ کنند، خداوند، نعمت ها را از ایشان می‌گیرد و به دیگران می‌دهد.
9. زنا
حضرت امام كاظم علیه السلام مي فرماید: «اتَّقِ الزِّنَا فَإِنَّهُ یَمْحَقُ الرِّزْقَ وَ یُبْطِلُ الدِّینَ»؛ [13] از زنا بپرهیز که روزی را می‌کاهد و دین را خراب می‌کند.
10. دروغ
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «الْکِذْبُ یَنْقُصُ الرِّزْقَ»؛ [14] دروغ، روزی را کم می‌کند.
امام علي علیه السلام مي فرماید: «إعْتِیَادُ الْکِذْبِ یُورِثُ الْفَقْرِ»؛ [15] عادت به دروغ‌گویی، تهیدستی می‌آورد.
گاهی در زندگی روزمره انسان پیش می‌آید که وعده هایی به همسر و فرزند خود می دهد! حال جای سؤال است که آیا این وعده ها (که در بعضی موارد عملیاتی نیستند) حکم دروغ را دارند یا خیر؟.
در پاسخ باید گفت: وعده دادن به همسر و فرزند دو حالت دارد: الف) وعده هایی که شوهر واقعاً می خواهد آنها را برآورد؛ ولی فعلاً امکانش نیست. این وعده ها، قطعاً دروغ نیست. مثالِ دیگر وقتی است که مثلاً فرد در بستر بیماری است و پزشک، مرگ سریع او را پیش بینی کرده و تنها خودش باخبر است؛ ولی به همسرش می‌گوید: إن شاء الله وقتی خوب شدم، سالهای آتی، شما را به زیارت مکّه و مشاهد مشرّفه و کربلا می برم. یا اکنون بینواست و می‌گوید: اگر وضع مالی‌ام، خوب شود، برای شما منزل مستقلی تهیه می‌کنم یا ... ؛ با اینکه خیلی بعید است بتواند این وعده ها را انجام دهد؛ ولی همین وعده ها سبب دلخوشی و دلگرمی خانواده است و به فرضی که مرگ یا فقر پیش آید، همسر، شوهر خود را با محبّت تلقی می‌کند؛ نه کذّاب و دغل باز.
ب) وعده دروغ که در کتاب های اخلاقی مطرح شده است؛ [16] مثل: خرید سرویس طلا برای عروسی فلان فامیل و ... که قطعاً دروغ و مخرّب زندگی و اخلاق است.
11. مال حرام
امام هادي علیه السلام مي فرمايد: «إِنَّ الْحَرَامَ لَا یَنْمِی وَ إِنْ نَمَی لَا یُبَارَکُ لَهُ فِیهِ وَ مَا أَنْفَقَهُ لَمْ یُؤْجَرْ عَلَیْهِ وَ مَا خَلَّفَهُ کَانَ زَادَهُ إِلَی النَّار»؛ [17] همانا [مال] حرام، افزایش نمی یابد و اگر افزایش یابد، برکتی در آن نیست و اگر آن را انفاق کند، پاداشی نمی‌برد، و آنچه بر جای می‌گذارد، توشه‌اش به سوی آتش خواهد بود.
12. اسراف
امام علي علیه السلام مي‌فرمايد: «الْقَصْدُ مَثْرَاةٌ وَ السَّرَفُ مَتْوَاةٌ»؛ [18] میانه روی افزایش دهنده و اسراف، نابودکننده است.
13. خواب صبحگاهی
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مي‌فرمايد: «الصُّبْحَةُ تَمْنَعُ الرِّزْقَ»؛ [19] خواب بامدادی، جلوی رزق را می‌گیرد.
امور دیگری که مانع خیر و برکت است عبارتند از: بخل، ندادن زکات، ندادن حقّ مسلمانان، فریب مسلمانان، فروتنی و خضوع در برابر دنیاداران، دوری از علما، علم‌آموزی ریایی، سوگند خوردن در داد وستد، بسم الله نگفتن هنگام غذا خوردن، فروش ملک، خرید از آدم کم‌بخت و کم روزی، گدایی و درخواست و خوردن غذای داغ.
پی‌نوشت:
[1]. غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمری، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366 ش، ج4، ص327، ح 6228.
[2]. وسائل الشیعة، شیخ حرّ عاملی، مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)، قم، ج1، ص58، ح 7.
[3]. ثواب الأعمال، ابن بابویه، نشر شریف رضی، قم، 1406 ق، ص289، ح 1.
[4]. غرر الحکم و درر الکلم، ج1، ص131، ح 486.
[5]. همان، ج6، ص127، ح 9771.
[6]. الخصال، شیخ صدوق، نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1362 ش، ص620، ح 10.
[7]. مشکاة الانوار، شیخ طبرسی، المکتبة الحیدریه، نجف، 1385 ق، ص51.
[8]. الکافی، کلینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج2، ص 325
[9]. همان، ج5، ص290، ح 6؛ بحار الانوار، ج47، ص375، ح 98.
[10]. بحار الانوار، ج83، ص 21، ح 39.
[11]. غرر الحکم و درر الکلم، ج4، ص121، ح 5517.
[12]. بحار الانوار، ج71، ص418.
[13]. الکافی، ج5، ص541، ح 2.
[14]. نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، نشر دنیای دانش، تهران، 1382 ش، ص 373
[15]. خصال، ج2، ص505.
[16]. ر.ک: معراج السعادة، ملاّ احمد نراقی، نشر هجرت، قم، 1371 ش، ص575.
[17]. الکافی، ج5، ص125، ح 7.
[18]. همان، ج4، ص52، ح 4.
[19]. بحار الانوار، ج73 ص318.
منبع: ماهنامه آموزشی مبلغان شماره 181- علی مختاری
