سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»؛ شناخت چهره های ادب که توان علمی و زبان ادبی خویش را وقف راه حق و دفاع از آل الله کرده اند، بر ما فرض است و شخصیت آنان برای شاعران و ادیبان ما، به ویژه نسل جوان، الگوست. از این رهگذر با چهره ابوالأسود دوئلی، شاعر نامدار شیعه و موالی خورشید ولایت و مدافع حریم اهل بیت آشنا می شویم.

* شناخت اجمالی

ابوالاسود دوئلی از چهر های معروف شیعی است که نامش در کتاب های حدیث و شعر و ادب، فراوان به چشم می خورد. وی از بزرگان اصحاب امام علی علیه السلام و امام حسن و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام و از شاعران مبرز شیعه در قرن اول هجری بود. اهل یمن بود و در عصر جاهلیت به دنیا آمد. وقتی حضرت رسول اکرم(ص) حضرت علی علیه السلام را در یک مأموریت یه یمن فرستاد، آنجا با حضرت علی علیه السلام آشنا شد و با شعر خود او را ستود. تا پایان عمر 85 ساله خویش، پیوسته مدافع اهل بیت علیهم السلام و یاری گر حق و ستایشکر خاندان نور و طهارت ماند. در گذشت او را در سال 69 ه.ق در بصره نوشته اند. شخصیت فکری و روحی و حمایت گری او از آل الله و به کار گرفتن زبان شعری و ادبی در مسیر هدف والا و احیای حق و جلوه های برجسته او در زمنیه علوم ادبی و شعر است.

* محبت مولا

از ویژگی های بارز ابوالأسود، دلدادگی او نسبت به خاندان وحی، به خصوص امیر قافله عشق، علی علیه السلام بود. این شیفتگی زبانزد خاص و عام بود. خود او نیز، هر جا که مناسبتی پیش می آمد، با زبان فصیح و بیان قوی و قدرت ادبی که داشت، این عشق و ولاء را آشکار می کرد و هراسی هم نداشت.

روزی زیاد بن ابیه در مورد حب علی علیه السلام از او پرسید؛ بی درنگ پاسخ داد: محبت علی علیه السلام در قلبم روز افزون است، همچنان که محبت معاویه در دل تو رو به افزایش است، ما با حب علی، خدا و بهشت را می طلبیم، تو با محبت معاویه دنبال دنیا و جلوه های آنی.

* فصاحت و شجاعت

از ویژگی های بلند اوالاسود دوئلی زبان آوری و دلاوری او بود. هم فصاحت در گرفتار و حاضر جوابی و بدیهه گویی و درنماندن در بحث و سخن با دیگران داشت و هم در جای لازم و به موقع بی باک بود و از گفتن سخن راست و دفاع از حق و مقابله با باطل و افشاگری و رسواسازی ظالم، هراسی نداشت.

 حضور در میدان های نبرد و دفاع از حق مجسم، جلوه دیگری از شجاعتش بود. حضورش در جبهه جمل و صفین شاهد این سخن و ادعاست. در نبرد با خوارج نهروان نیز از سوی حضرت امیر به فرماندهی گروهی منصوب شد که به خوارج تاختند.

از نشانه های شعر مکتبی و شاعر موضع دار، آن است که در تبیین فضیلت ها و افشای رذیلت ها و حضور در این گونه صحنه های فکری در قلمرو ادب و شعر، کوتاه نیاید و قصور نکند. همچنان که شعر ابوالاسود سرشار از برشماری خوبی ها و فضائل خاندان عصمت است. از سوی دیگر هیچ ستم و جور و انحرافی در دشمنان اهل بیت به ویژه امویان نبوده، مگر آنکه با رساترین بیان و با قاطعیت بسیار، با زبان شعری خود بیان کرده است و علی رغم شرایط دشوار و خفقان ها و سخت گیری ها، هرگز از خط اهل بیت علیهم السلام فاصله نگرفته و جدا نشده است.

* شخصیت علمی

ابوالاسود از جهات علمی نیز درخشندگی هایی داشت. تذکره نویسان، اغلب از او با اوصافی همچون: فصیح، فاضل، فقیه، شاعر ، محدث، نحوی و ... یاد کرده اند. در دیوان او نیز تأکیدات فراوانی نسبت به جایگاه علم و عالمان دیده می شود و برتری دانش را نسبت به ثروت و اندوخته های مالی از دیدگاه او نشان می دهد. پیدایش علم مدون نحو را در ادبیات عرب به او نسبت می دهند. اصول علم نحو را از حضرت علی علیه السلام آموخت و اقدام به تدوین و تحکیم آن کرد و قواعد زبان عربی را سامان داد.

* شعر ابوالاسود

موارد اولین شعر، واژه هاست، چه به صورت مفرد و چه ترکیبی. آنچه از واژه ها در رساندن پیام بهره می گیرد، ذهن انتخابگر و ذوق زیبایی آفرین شاعر است. در اشعار ابوالاسود اخلاق و پیچیدگی و ابهام تعبیری وجود ندارد، واژه ها در دست او نرم و آرام و رام است. از این رو ترکیب های ادبی در شعر او هم ظریف و زیبا و عمیق است و هم شسته و رفته و روان می باشد.

ارتباط تنگاتنگ او با حضرت علی علیه السلام نیز در جهت دار بودن شعر و سلامت مضمون مؤثر بوده است. حکمت، نصیحت و موعظه و محور عقیده و ایمان و ولاء اهل بیت علیهم السلام در مضامین شعری او فراوان دیده می شود.

(جواد محدثی)

انتهای پیام// 15/ 313