سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، عبد الله بن جعفر بن ابی طالب، از چهره های درخشانی است که یاد و نامش در تاریخ ثبت گردیده است. عبدالله از دوران طفولیت با شهادت پدر پا در صحنه های گوناگون اجتماعی و سیاسی گذاشت و با درک صحیح، بینش سیاسی و هوش و استعدادی که داشت، از جایگاه بسیار خوبی برخوردار شد. جود و بخشش، رابطه صمیمی با اهل بیت(ع)، اطاعت از رهبری، همراهی با علی علیه السلام در صحنه های مختلف زندگی و ده ها نقطه مثبت دیگر، نشانگر روح بلند اوست.

* پدر و مادر

عبد الله از نظر اصالت خانوادگی جایگاه بسیار ویژه ای دارد؛ پدرش جعفر بن ابی طالب، پسرعموی پیامبر(ص) و برادر حضرت علی علیه السلام در جنگ موته به شهادت رسید و مادرش اسماء بنت عمیس می باشد. مادر فداکاری که سالیان دراز در سرزمین حبشه برای رضای خدا و به دور از وطن رنج فراوان کشید. عبد الله در دامان این پدر و مادر پرورش یافت.

* ولادت و زادگاه

به گفته تمام مورخان، عبدالله اولین نوزاد مسلمانان مهاجر است که در سرزمین حبشه چشم به جهان گشود. وی در زمان رحلت پیامبر(ص) ده سال داشت.

* جایگاه رفیع

عبدالله بن جعفر از آغاز جوانی به داشتن اخلاق نیک و ایمان شهرت یافته بود، به گونه ای که در بین مسلمانان از احترام خاصی برخوردار بود. مسلمانان به پاس خدمات شایسته ای که پدر او تقدیم داشته بود، وی را مورد اکرام قرار می دادند. در کتاب معجم الرجال الحدیث درباره جایگاه عبدالله بن جعفر آمده است که امیرمؤمنان همیشه تلاش می کرد تا از کشته شدن عبدالله جلوگیری کند، همانگونه که از حسنین علیهماالسلام و محمد حنفیه محافطت می نمود.

* چهره محبوب

از زمانی که پدر عبدالله در جنگ موته به شهادت رسید، عبدالله پیوسته مورد تفقد و دلجویی پیامبر خدا(ص) قرار گرفت. عبدالله بن جعفر می گوید: روزی پیامبر نزد ما آمد، در حالی که من مشغول فروش گوسفند برادرم بودم، پیامبر فرمود: خدایا به خرید و فروش عبدالله برکت ده. عبدالله می گوید پس از دعای خیر پیامبر هرچه را که خریدم یا فروختم، خداوند آن را برایم مبارک گردانید.

* بیعت با پیامبر در دوران کودکی

چند نفر انگشت شمار در کودکی با پیامبر اسلام بیعت کردند، اولین کودکی که با پیامبر بیعت کرد، حضرت علی (علیه السلام) بود. سپس امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) و چهارمین کودکی که با پیامبر بیعت کرد، عبدالله بن جعفر است. در همه موارد فوق، بیعت ها از طرف پیامبر(ص) مورد قبول قرار می گرفت.

* یار پیامبر و پنج امام

یکی از امتیازات عبدالله بن جعفر این است که او را جزو صحابه پیامبر شمرده اند. ابن اثیر جزری پس از این که نامش را در شمار صحابه می آورد، می گوید: او از اصحاب بود... و روایاتی از پیامبر نقل کرده است. با توجه به این که گفته می شود وی حداقل تا سال 80 ه.ق زنده بود، بنابراین علاوه بر درک محضر نبی مکرم اسلام، امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد علیهم السلام، در عصر امام باقر علیه السلام نیز زنده بود.

* راوی نور

عبدالله با این که ده سال بیشتر نداشت، احادیثی را اگر چه اندک از پیامبر نقل کرده که نشانگر هوش و استعداد اوست. احمد، از رؤسای مذاهب چهارگانه اهل سنت در مسند خود علاوه بر نقل ماجرای برخورد پیامبر با عبدالله پس از کشته شدن جعفر، سیزده حدیث از پیامبر را از وی نقل کرده است.

* از خاندان شهیدان

عبدالله این افتخار را دارد که در بین بنی هاشم از چند جهت با خانواده محترم شهدا نسبت دارد. وی فرزند شهید است، برادرش در کربلا به شهادت رسید، وی پدر شهید است که سه نفر از آنها، به نام های عون، محمد و عبدالله در کربلا به شهادت رسیدند و دو نفر دیگر به نام های ابوبکر و عون اصغر در واقعه حره در مدینه شهید شدند.

* همسر حضرت زینب (سلام الله علیها)

عبدالله داماد عموی خود، حضرت علی (علیه السلام) است. عبدالله از جمله خواستگارانی بود که در خانه علی علیه السلام رفت و آمد می کرد و آرزو داشت با حضرت زینب سلام الله علیها دختر عموی خود ازدواج کند. اما شرم و حیا می کرد که خواسته خود را با عمویش مطرح کند. طولی نکشید که عبدالله قاصدی را به قصد خواستگاری به خانه علی علیه السلام فرستاد. حضرت علی علیه السلام که غیر از خویشاوندی و اصالت خانوادگی، در وجود عبدالله اخلاق و فضیلت و ارزش های انسانی و معنوی زیادی سراغ داشت، خواستگاری وی را پذیرفت و حضرت زینب سلام الله علیها، دختر والای خویش را در حالی که سن او ده سال از عبدالله کمتر بود، به ازدواج وی درآورد.

* همراه با علی (علیه السلام)

عبدالله بن جعفر نه فقط برادرزاده و داماد علی (علیه السلام) بود، بلکه عاشقی دلداده و با اخلاص، کارگزاری فعال، نیرویی مجرب و کارآزموده در میدان های نبرد و پشتیبانی محکم و قوی برای آن حضرت به شمار می آمد؛ حضرت علی علیه السلام نیز عنایت ویژه این نسبت به او داشت.

عبدالله دارای پست کتابت در زمان خلافت امیرالمؤمنین بود، همان وظیفه ای که حضرت علی علیه السلام نسبت به پیامبر خدا(ص) بر عهده داشت. کتابت شامل نام نگاری های حکومتی، نامه به شخصیت های داخلی و خارجی و... بود. وی در جنگ جمل و جنگ صفین از فرماندهان سپاه حضرت علی علیه السلام بود.

* دفاع از حریم ولایت و رهبری

عبدالله بن جعفر در ملاقاتی که با معاویه و چند نفر از بنی هاشم در مدینه داشت، از اهانت معاویه به حضرت علی علیه السلام برآشفت و به دفاع از ولایت و رهبری آن حضرت پرداخت. وی از دوران کودکی ارادت خاص به امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) داشت و هیچ گاه خود را بالاتر از آنها نمی دانست. حتی در وقت عطا و بخشش اگر آنان مبلغی را به نیازمند می دادند، عبدالله به احترام آنها مبلغ کمتری را به نیازمند عطا می کرد.

* چرا عبدالله بن جعفر در کربلا شرکت نکرد؟

یکی از فرازهای پیچیده زندگانی عبدالله، عدم حضور وی در کربلاست. وی با معرفتی که نسبت به امام حسین علیه السلام داشت و با این که از حضور همسر و فرزندانش در کاروان امام حسین علیه السلام جلوگیری ننمود، چرا خودش به یاری امام حسین (علیه السلام) نشتافت. بیشتر بزرگان عقیده دارند که عبدالله بن جعفر معذور بود، چنانچه مرحوم مامقانی و دیگران بدان اشاره کرده اند. برخی دیگر بر این عقیده هستند که او در آن زمان نابینا بود، بدین خاطرنتوانست به کاروان امام حسین علیه السلام ملحق شود. بنابراین آنچه که درباره اش گفته می شود، عاری از هر گونه حقیقت است. ممکن است به دلایلی مانند پیری، امام حسن علیه السلاهم از عبدالله نخواسته تا در کاروانش حضور یابد. با این وجود عبدالله بعد از حادثه کربلا از همراهی نکردن امام حسین علیه اسلام اظهار تأسف کرد.

* اظهار تأثر شدید از شهادت امام حسین علیه السلام

یکی از دلایل محکمی که تأیید می کند عبدالله بسیار مایل بود همراه امام حسین (علیه السلام) باشد، اما به دلایلی نتوانسته بود در کربلا حضور یابد، همان اظهار تأثر و تألم شدید وی از شهادت امام حسین (علیه السلام) و یاران باوفایش است. عبدالله زمانی که خبر شهادت فرزندانش را به او دادند، یکی از غلامانش به اسم ابوسلاسل در مقام تأسف گفت که این مصیبت از ناحیه حسین به ما رسیده است. عبدالله از سخن گلایه آمیز این غلام ناراحت شد و با کفش خود بر سر او کوفت و گفت: آیا درباره حسین علیه السلام چنین می گویی؟ به خدا سوگند خودم نیز دوست می داشتم هرگز از وا جدا نشوم و اگر در کربلا حضور داشتم، در رکاب او می جنگیدم تا شهید شود، زیرا او شایسته است و جان ها فدایش شود... .

* رحلت ومحل دفن

عبدالله بن جعفر سرانجام پس از یک عمر طولانی و با برکت، در سال 80 یا 85 یا 90 ه.ق در مدینه دار فانی را وداع گفت. ایان بن عثمان که از سوی عبدالملک بن مروان فرماندار مدینه بود، او را غسل داد و کفن کرد و بر او نماز خواند و در قبرستان بقیع، نزدیک قبر امام حسن مجتبی علیه السلام به خاک سپرد.

(محمد جواد طبسی)

انتهای پیام// 15/ 313