به گزارش خبرگزاری«حوزه»، نشست علمی «وجه اختصاص زیارت اربعین به سیدالشهدا علیه‌السلام» با همکاری و مشارکت پژوهشکده حج و زیارت و گروه علمی تبلیغ با گرایش حج و زیارت جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) در آمفی تئاتر طبقه همکف ساختمان شهید بهشتی(ره) برگزار شد.

دکتر احمد خامه یار عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت در این نشست، گزارشی از اقوال و دیدگاه‌های مختلف علما و مورخین در سده هفتم و هشتم درباره زیارت اربعین امام حسین(علیه‌السلام) ارائه کرد و اظهار داشت: علمای دین درباره زیارت اربعین دیدگاه‌های مختلفی بیان کرده اند، از جمله دیدگاه اول که اولین نماینده آن شیخ مفید و دیگر علما از سده چهارم هجری به بعد هستند، دیدگاهی مطرح می‌کنند که مغایر با آن چیزی است که ما به آن قائل هستیم.

وی اظهار داشت: در تألیفات شیخ مفید آمده که روز ۲۰ ماه صفر، بازگشت کاروان و حرم اهل بیت(علیهم‌السلام) از شام به مدینه بوده و در این روز جابر بن عبدالله به کربلا وارد شد و اولین زائر مزار امام حسین (علیه‌السلام) بوده است.

عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت افزود: در این روایت، مبنای اول حضور جابر بن عبدالله به کربلا و مبنای دوم بازگشت اسرا به مدینه ذکر شده است، همچنین شیخ طوسی نیز در کتاب «مصباح المتهجد» همین بیان را ذکر می‌کند و متن ایشان مشابه مطلب شیخ مفید است.

خامه یار ادامه داد: ابوریحان بیرونی در قرن چهارم به موضوع ورود اهل بیت(علیهم‌السلام) به کربلا اشاره کرده است و در وقایع ماه صفر می‌نویسد، اول صفر سر امام حسین(علیه‌السلام) وارد دمشق و در ۲۰ ماه صفر سر مبارک امام حسین(علیه‌السلام) به بدن مطهر حضرت ملحق شد و در این روز اهل بیت(علیهم‌السلام) وارد کربلا شدند و به زیارت شهدا رفتند.

وی تصریح کرد: شیخ صدوق در گذشته ۳۸۱ هجری قمری در کتاب أمالی به وقایع بعد از عاشورا اشاره می‌کند و می‌نویسد: امام سجاد(علیه‌السلام) به همراه اهل بیت(علیهم‌السلام) سر امام حسین(علیه‌السلام) را به کربلا بازگرداندند.

عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت بیان داشت: در منابع روایی آمده  است که سرهای شهدای کربلا با کاروان اسرا از شام خارج شدند و سر امام حسین(علیه‌السلام) را به کربلا بازگرداندند.

وی با اشاره به کتاب «روضه الواعظین» اثر «فتال نیشابوری»، «أمالی» اثر شیخ صدوق و «لهوف» نوشته سیدبن طاووس، گفت: با توجه به نظر اکثر علمای شیعه، بنای مورد پذیرش عموم مذهب شیعه این است که رأس امام حسین(علیه‌السلام) به کربلا بازگردانده شده و به جسد مطهر آن حضرت ملحق شده است.

عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت یادآور شد: زکریا بن محمود در کتاب «عجائب المخلوقات» سخنی مشابه سخن ابوریحان بیرونی در کتاب «آثار الباقیه» آورده و تصریح می‌کند که اول صفر سر امام حسین(علیه‌السلام) وارد دمشق و روز ۲۰ صفر به جسد مطهر امام حسین(علیه‌السلام) بازگردانده شد؛ در اینجا اشاره ای به همراهی کاروان نکردند، درحالیکه شواهد نشان می‌دهد که کاروان اسرا با سر امام حسین(علیه‌السلام) با هم بودند و اگر قرار است سری بازگردانده شود با همراهی اسرا برگردانده شده است.

خامه یار تصریح کرد: در منابع تاریخی مختلف همراهی سرهای بریده مطهر شهدای کربلا با کاروان اسرا در منابع متعددی تأیید شده، از جمله در میان علمای شیعه، فردی که به بازگشت سر و الحاق آن به بدن اشاره کرده است، سیدمرتضی در قرن پنجم است.

وی بیان داشت: دو دیدگاه مختلف در میان علمای بزرگ اسلام وجود دارد که یکی از این دیدگاه‌ها مورد پذیرش برخی علمای ما قرار گرفته است، از جمله بسیاری از منابع روایی و تاریخی، ورود جابر بن عبدالله انصاری به کربلا در روز اربعین را تأیید کرده اند.

عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت عنوان کرد: ابوجعفر محمد طبری داستان مفصل جابر به همراه عطیه عوفی نقل کرده، اما اشاره به دیدگاه او درباره حضور اهل بیت(علیهم‌السلام) در کربلا نیست، ،همین مطلب را خوارزمی در مقتل الحسین آورده است.

خامه یار افزود: در منابع دیگری وقتی زیارت جابر را در اربعین مطرح می‌کنند دیدار اهل بیت (علیهم‌السلام) با جابر را مطرح می‌کنند که نمونه آن سیدبن طاوس در لهوف است.

وی تصریح کرد: جمع بندی آنچه که در منابع دسته اول از سده چهارم تا هفتم میان علما و مورخین وجود دارد، مبنای تاریخی زیارت اربعین یکی زیارت جابر به عنوان نخستین زائر اربعین و زیارت اسرا به مدینه است، اما مبنای دیگر که مشهور بوده و علمای شیعه و سنی به آن قائل هستند، برگرداندن سر امام حسین(علیه‌السلام) به کربلا با همراهی کاروان اسرا بوده است که هر کدام مستندات خود را دارد.

عضو گروه سیره و تاریخ پژوهشکده حج و زیارت ادامه داد: در دوره معاصر این مبحث وجود داشته است و هر یک از پژوهشگران یکی از این دو دیدگاه را پذیرفتند، اما در هر دو دیدگاه جابر بن عبدالله انصاری روز اربعین وارد کربلا شده و قبور مطهر شهدای کربلا را زیارت کرده است.