به گزارش خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام حسن ترکاشوند در نشست علمی «وجه اختصاص زیارت اربعین به سیدالشهدا علیه‌السلام» که در جامعه الزهرا برگزار شد، اظهار داشت: درباره ورود اهل بیت(علیهم‌السلام) به کربلا دو یا سه قول وجود دارد که قول مشهور در میان شیعه این است که در ۲۰ صفر، امام سجاد(علیه‌السلام) به همراه اهل بیت(علیهم‌السلام) وارد کربلا شدند و شهدا را زیارت کردند.
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت افزود: قول دیگر این است که از کاروان اسرا از شام به مدینه رفتند و یک قول دیگر این است که اهل بیت(علیهم‌السلام) سال بعد بر مزار شهدای کربلا حضور یافتند.
حجت الاسلام و المسلمین ترکاشوند بیان داشت: به لحاظ امکان وقوعی، امکان چنین امری وجود دارد اهل بیت پیامبر(علیهم‌السلام) و کاروان اسرا روز ۲۰ صفر وارد کربلا شده باشند، زیرا کاروان اسرا بعداز ظهر روز یازدهم به سمت کوفه حرکت داده شد، روز ۱۵ محرم به سمت شام حرکت کردند و روز اول صفر وارد شام شدند؛ در برخی منابع تاریخی آمده که مدت توقف کاروان در شام حدود ۷ روز بوده که در این صورت امکان حضور کاروان در کربلا در روز ۲۰ صفر بوده است.
آیا برگزاری مراسم اربعین فقط برای امام حسین(علیه‌السلام) جایز است؟
وی با اشاره به وجه اختصاص زیارت اربعین به سیدالشهدا(علیه‌السلام)، این سؤال را مطرح کرد که آیا برگزاری مراسم اربعین و چهلم گرفتن فقط برای امام حسین(علیه‌السلام) جایز است و برای دیگر اهل بیت(علیهم‌السلام) و افراد دیگر نمی‌توان مراسم چهلم گرفت؟
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت در پاسخ به این سؤال به دو دیدگاه اشاره کرد و افزود: برخی معتقدند که اربعین تنها اختصاص به سیدالشهدا(علیه‌السلام) دارد و دلیل آنان این است که ما به لحاظ تاریخی یا روایی روایتی مبنی بر این که اهل بیت(علیهم‌السلام) مراسم اربعین برای یکی از اهل بیت(علیهم‌السلام) گرفته باشند، نداریم.
حجت الاسلام ترکاشوند ادامه داد: در دیدگاه اول، برگزاری اربعین جزء اختصاصات سید الشهدا(علیه‌السلام) است و گرفتن مراسم اربعین برای دیگران با علامت و امتیاز بودن اربعین برای امام حسین(علیه‌السلام) منافات دارد.
وی اضافه کرد: طرفداران دیدگاه اول می‌گویند اگر حتی برگزاری مراسم هفتم و چهلم رجحانی داشت، باید روایاتی از معصومین(علیهم‌السلام) در این رابطه به ما می‌رسید، اما ما حتی بیان رجحانی برای این مسئله نمی بینیم؛ سنت اهل بیت این بود که سه روز عزاداری می‌کردند بنابراین طرفداران دیدگاه با استناد به این مطالب معتقدند که مراسم اربعین برای غیر از امام حسین(علیه‌السلام) مورد رضایت اهل بیت(علیهم‌السلام) نبوده است و مراسم ختم و مراسم چهلم را برای دیگران مجاز نمی دانند.
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به دیدگاه دوم اشاره کرد و اظهار داشت: این دیدگاه بیان می‌دارد که مراسم اربعین اختصاص به سیدالشهدا(علیه‌السلام) ندارد و جایز است که برای دیگران هم مراسم اربعین برگزار کنیم.
حجت الاسلام ترکاشوند افزود: طرفداران این دیدگاه معتقدند که ما برای امام حسین(علیه‌السلام) هر سال زیارت اربعین را به جای می‌آوریم، اما بعد از شهادت امامی مراسم اربعین در سال اول برگزار می‌شده است.
برگزاری مراسم اربعین امام حسین(علیه‌السلام) به عنوان عمل مستحب شرعی مؤکد است
وی در ادامه تصریح کرد: می‌توان وجه جمعی بین این دو دیدگاه بیان کرد؛ یعنی می‌توان گفت که برگزاری مراسم اربعین برای امام حسین(علیه‌السلام) به عنوان عمل مستحب شرعی مورد سفارش و تأکید بوده و مستحب مؤکد است، اما برای دیگران نمی توانیم به عنوان عمل مستحب شرعی در نظر بگیریم و مراسم چهلم را تنها به عنوان امر مباح و جایز برگزار می‌کنیم.
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت با بیان اینکه مراسم اربعین به عنوان سنت موکد و عمل شرعی تنها مختص امام حسین(علیه‌السلام) است، تأکید کرد: مراسم چهلم برای دیگر افراد به عنوان مبرّات و خیرات است و اشکالی ندارد، برگزاری این مراسم، سیره متشرعه و سیره شیعیان در طول تاریخ بوده و به عنوان امر جایز می‌توان قلمداد کرد.
وجه و حکمت اختصاص زیارت اربعین به سیدالشهدا(علیه‌السلام)
حجت الاسلام ترکاشوند در ادامه به وجه اختصاص و حکمت اختصاص زیارت اربعین به سیدالشهدا(علیه‌السلام) اشاره کرد و گفت: شاید این سؤال مطرح شود که وجه اختصاص این که ما برگزاری مراسم اربعین و زیارت اربعین را به عنوان عمل شرعی برای امام حسین(علیه‌السلام) در نظر می‌گیریم، چیست و چرا برای امامان معصوم چون امام علی(علیه‌السلام) و یا امام حسن(علیه‌السلام) مراسم اربعین نمی گیریم؟ که به نظر می‌رسد که وجوه و حکمت‌هایی برای آن وجود دارد.
وی به وجوه قول، فعل و تقریر معصوم اشاره کرد و افزود: ما زیارت اربعین را تنها برای امام حسین(علیه‌السلام) داریم و اگر بخواهیم عملی را به عنوان مستحب شرعی قلمداد کنیم، قول و فعل و تقریر معصوم را در نظر می‌گیریم، به طوریکه در باب زیارت اربعین، هم قول معصوم(علیهم‌السلام)، هم فعل و هم تقریر معصوم(علیهم‌السلام) را داریم.
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به فرمایش امام صادق(علیه‌السلام) به صفوان جمال درباره زیارت اربعین اشاره کرد و ادامه داد: این روایت یکی از روایات معتبر است که در منابع روایی نقل شده و سفارش به زیارت اربعین می‌کند.
حجت الاسلام ترکاشوند به روایتی دیگر از امام حسن عسکری(علیه‌السلام) اشاره کرد که مؤمن پنج علامت دارد؛ از جمله خواندن ۵۱ رکعت نماز در شبانه روز، زیارت اربعین، انگشتر در دست راست کردن، پیشانی بر خاک گذاشتن و جهر بر ذکر بسم الله الرحمن الرحیم.
وی تصریح کرد: برخی علما بابی در فضل زیارت اربعین در کتب خود قرار داده اند، به عنوان مثال، شیخ طوسی در مصباح و مرحوم سیدبن طاوس در اقبال بحث استحباب را مطرح می‌کنند.
سفارش به زیارت اربعین تنها برای امام حسین(علیه‌السلام) است
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) با بیان اینکه سفارش به زیارت اربعین تنها برای امام حسین(علیه‌السلام) است، گفت: یکی از وجوه اختصاص وجوه قول معصوم بود که به آن اشاره شد، دومین وجه، وجوه فعل معصوم(علیهم‌السلام) است که در این رابطه، یکی از اقوال این است که امام سجاد(علیه‌السلام) و اهل بیت(علیهم‌السلام) روز اربعین به کربلا آمدند و مزار شهدای عاشورا را زیارت کردند.
وی افزود: در روایات آمده که سر امام حسین(علیه‌السلام) در کربلا به بدن مطهر آن حضرت ملحق و در آنجا دفن شد و این کار توسط امام سجاد(علیه‌السلام) انجام شد که اگر این اتفاق رخ داده باشد، ما فعل معصوم را داریم و دلیل محکمی برای ما است که امام حسین(علیه‌السلام) را در روز اربعین زیارت کنیم.
حجت الاسلام ترکاشوند یادآور شد: استناد به فعل معصوم مشروط به این است که حضور امام سجاد(علیه‌السلام) در کربلا در روز اربعین ثابت شده باشد.
وی به تقریر معصوم اشاره کرد و اظهار داشت: جابربن عبدالله انصاری که از صحابه بزرگ پیامبر گرامی اسلام(صلّی‌الله‌علیه‌وآله) بودند، به همراه عطیه عوفی به عنوان اولین زائران امام حسین(علیه‌السلام) وارد کربلا شدند و بنابر قولی، اهل بیت(علیهم‌السلام) و کاروان اسرا نیز روز اربعین وارد کربلا می‌شوند و امام سجاد(علیه‌السلام) کار جابر بن عبدالله را تأیید می‌کنند و تقریر امام می‌تواند مؤید این با شد که این عمل استحباب دارد.
امام حسین(علیه‌السلام) اسلام را بیمه کردند و احیاگر اسلام راستین هستند
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت تصریح کرد: ما تقریر معصوم را در زیارت اربعین امام حسین(علیه‌السلام) داریم، سفارشی که امامان معصوم(علیهم‌السلام) بیان می‌کنند، نشانه این است که تکریم ویژه ای از امام حسین(علیه‌السلام) داشته باشند.
وی تأکید کرد: مصائب و سختی‌هایی که امام حسین(علیه‌السلام) متحمل شدند، هیچ امام و پیامبری دچار این مصائب نشدند؛ امام حسین(علیه‌السلام) اسلام را بیمه کردند و احیاگر اسلام حقیقی هستند؛ شاید این سفارش‌هایی که امامان معصوم(علیهم‌السلام) داشتند، به منظور پاسداشت فداکاری‌های آن حضرت است که باعث حفظ اسلام راستین شده اند.
حجت الاسلام ترکاشوند بیان داشت: یک وجه دیگر اختصاص زیارت اربعین به امام حسین(علیه‌السلام) شاید زنده نگه داشتن شعار مبارزه با ظلم است؛ در زمان حادثه عاشورا تعداد زیادی از صحابه زنده بودند و از احترام و قداست فوق العاده ای برخوردار بودند اما بعد از واقعه عاشورا چنان اختناقی به وجود آمده بوده که تعداد قابل توجهی از صحابه پیامبر را در مدینه کشتند.
وی ادامه داد: در این شرایط، جابر بن عبدالله از جایگاه و اعتبار خود برای دهن کجی به یزید هزینه می‌کند و برای ابراز پیوند محبت و وفاداری به اهل بیت(علیهم‌السلام) از مدینه به سوی کربلا حرکت می‌کند و این هزینه کردن جابر از اعتبار خود به نوعی انقلاب در آن فضای بسته بود و سرآغازی برای اظهار ارادت و محبت به اهل بیت (علیهم‌السلام) در آن فضای اختناق آور شد.
حماسه عاشورا در اربعین به کمال رسید
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) با بیان اینکه هدف امام حسین(علیه‌السلام) مبارزه با ظلم و ستم بنی امیه و احیای دین اسلام بود، عنوان کرد: بزرگداشت این حرکت شجاعانه و بی نظیر امام حسین(علیه‌السلام) در هر سال به مناسبت‌های مختلف می‌تواند روحیه ظلم ستیزی را فراگیر کند و کما این که جابر هم در آن زمان چنین حرکتی را انجام می‌دهد.
وی با تصریح بر اینکه پاسداشت حرکت امام حسین(علیه‌السلام) به معنای زنده نگه داشتن و زنده ماندن روحیه ظلم ستیزی است، اظهار داشت: اربعین کمال عاشورا است، نهضت عاشورا در اربعین به کمال خود دست یافت.
حجت الاسلام ترکاشوند افزود: سفارش به زیارت اربعین حسینی برای این است که روحیه ظلم ستیزی احیا و به مردم و مؤمنین تزریق شود.
وی به وجه دیگر اختصاص زیارت اربعین به امام حسین(علیه‌السلام) اشاره کرد و ادامه داد: واقعه عاشورا استنثا و بی نظیر است و ما حادثه ای شبیه حماسه عاشورا نداریم، بنابراین برای حفظ برجستگی نهضت و حماسه عاشورا و عادی نشدن آن در کنار دیگر مراسم عزاداری تأکید شده که مراسم اربعین برگزار شود.
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت تصریح کرد: اگر قرار بود برای هر امامی دهه‌های متعدد و مراسم مختلف برگزار شود، وجه استثنایی شدن عاشورا و اربعین حسینی کمرنگ می‌شد و استثنا بودن اربعین از بین می‌رفت؛ بنابراین شاید تأکید و سفارش به اربعین برای امام حسین(علیه‌السلام) برای حفظ برجستگی آن بوده است.
وی بیان داشت: اربعین حسینی برای این است که روحیه ظلم ستیزی زنده شود، اربعین امام حسین(علیه‌السلام) از همان سال اول به ملاک ایمان تبدیل شد و امروز نیز به عنوان علامت ایمان و مؤمن معرفی می‌شود.
مدیر گروه کلام پژوهشکده حج و زیارت در پایان تصریح کرد: اینکه چه سری در زیارت اربعین است که امام معصوم آن را جزء علامت مؤمن می‌شمارد؟ می‌تواند موضوعی برای پژوهش باشد.
