به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از مشهد، دکتر محمدحسین رجبی دوانی مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام، در نشست تخصصی با موضوع «حقوق بشر از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع)» در مدرسه پریزاد حرم مطهر رضوی، با اشاره به اهمیت حقوق مردم و احیای حق توسط امیرالمؤمنین علی (ع) اظهار داشت: یکی از مباحث مهم امروز جهان، حقوق بشر است، طرح بحث حقوق بشر از دیدگاه امام علی (ع) شاید بهترین شیوه در دست‌یابی به حوزه حقوق است.
استاد دانشگاه و کارشناس تاریخ اسلام تصریح کرد: زیرا امام علی (ع) به اعتراف همگان به‌عنوان بهترین شخص آگاه به اسلام بعد از پیغمبر است، از طرف دیگر وی مدتی اگرچه کوتاه به‌عنوان حاکم جامعه اسلامی زمامداری دولت اسلامی را عهده‌دار بوده و بیش از سایر دوره‌ها زمامداری آن حضرت با تنوع نژادها، زبان‌ها، رنگ‌ها، ادیان، و سرزمین‌های مختلف روبرو شده است.
وی با اشاره به اینکه تحلیل حقوقی بیانات و کردار آن حضرت کار بسیار مشکل است، افزود: زیرا آن امام نه یک حقوقدان صرف و نه یک معلم اخلاق و عرفان تنها و نه یک مربی تربیت صرف است، بلکه او عالم به وحی و عالم غیرمادی، انسان‌شناسی به تمام معنی، مفسر قرآن، بیان‌کننده نظام حقوقی اسلامی، حاکم و فرمانروا و دارای ده‌ها صفات و عناوین دیگر است.
رجبی دوانی با بیان اینکه مهم‌ترین اصل و پایه حقوق بشر کرامت انسانی است، خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) در خطبه‌ای به شرح خلقت آدم می‌پردازند، به کرامت همان دمیدن روح خدایی در آدم است اشاره دارد، این کرامت نظری پایه بزرگواری‌های عملی قرار می‌گیرد و اصول حقوقی و اخلاقی بسیاری بر اساس آن تنظیم می‌گردد.
وی گفت: بر اساس اصل کرامت است، که اصل آزادی و عدم بردگی انسان اعلام‌شده است؛ نمونه آن ماده 4 اعلامیه جهانی حقوق بشر است که بیان می‌دارد «هیچ‌کس را نمی‌توان به بندگی گرفت، بندگی و سوداگری بنده در هر شکل که باشد ممنوع است».
مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام در ادامه به روایت‌ها و احادیثی از امام علی (ع) درباره حقوق مردم به یکدیگر اشاره کرد و افزود: ازآنجاکه قبل از اسلام نظام برده‌داری حاکم بود، حکومت اسلامی با وضع مقررات فراوان فقهی و تشویق برده‌داران و سایر مردم به آزادی بردگان، تشویق کرد؛ مثلاً در سراسر فقه به کفارات برخورد می‌کنیم که برای بسیاری از تخلفات مقررشده است و در این میان یکی از مصادیق آن‌ها آزادی بردگان است.
وی دراین‌باره افزود: امام علی (ع) در اجرای این حکم اسلام تلاش فراوان کرد، در روایتی آمده است امام علی (ع) هزار بنده را آزاد کرد، این آزادی تنها مربوط به بردگان مسلمان نبود بلکه شامل، اقلیت‌های دینی نیز می‌شد؛ در خبری آمده است امیرالمؤمنین (ع) بنده نصرانی را خریداری و آزاد کرد.
رجبی دوانی با اشاره به اینکه در حکمرانی نیز امام علی (ع) به اصل کرامت توجه داشته و کارگزاران خود را به رعایت آن تذکر داده است، گفت: هرچند این سخن در ظاهر یک دستور اخلاقی است، امّا می‌تواند مبنای حقوقی در مناسبات سیاسی مردم و دولت قرار گیرد؛ توجه به کرامت انسان فقط در قالب قواعد خشک حقوقی جلوه‌گر نیست، بلکه امام علی (ع) با اعمال و رفتار خود مردم را به آن توجه داده و دست به فرهنگ‌سازی می‌زند.
وی خاطرنشان کرد: امام علی (ع) اجازه نمی‌دهد که به بزرگواری انسان لطمه وارد شود هرچند در برابر حاکمی چون امام علی (ع) باشد، حضرت امام علی (ع) نه‌تنها رعایت کرامت انسان را در حال حیاتش لازم می‌دید بلکه سفارش می‌نمود تا بعد از مرگ انسان نیز احترامش باید حفظ شود حتی اگر دشمن باشد؛ اوج توجه آن حضرت در وصیت‌نامه ایشان در مورد قاتل خویش است.
استاد دانشگاه و کارشناس تاریخ اسلام با بیان اینکه امام علی (ع) جهت رعایت اصل کرامت آسیب‌شناسی می‌کند، افزود: مهم‌ترین مواردی که اصل کرامت انسان مورد خدشه قرار می‌گیرد، کبر ورزی حاکمان است؛ بدین خاطر امام علی (ع) تذکرهای مهم نسبت به کبر و به‌خصوص به کبر حاکمان می‌دهد، همان‌طور که در خطبه قاصعه اوج کلام حضرت علی (ع) در نکوهش کبر و خودبزرگ‌بینی است.
وی تصریح کرد: انسان در دیدگاه امام علی (ع) موجودی بی‌هدف و سرگردان و حیران نیست، بلکه شیفته و شیدای رسیدن به خدا است؛ بدین لحاظ، هرگونه ترتیب و تنظیم حقوقی برای بشر باید با این روح خداجویی وی سازگاری کامل داشته باشد.
رجبی دوانی گفت: آن دسته از تعالیم حقوقی که برای انسان استقلال وجودی فرض می‌کنند یا اینکه او را به موجودی جز خدا وابسته می‌دانند، از منبع حق سرچشمه نمی‌گیرند؛ البته کسانی که این منبع را نپذیرفته‌اند، غالباً گرفتار خطای تطبیق‌اند، وگرنه همه افراد می‌دانند که انسان یک موجود وابسته است.
در پایان این نشست تخصصی طلاب و دانشجویان سؤالاتی پیرامون مباحث مطرح‌شده در نشست عنوان کردند.
انتهای پیام/ن313/24
